Mari da, dudarik gabe, euskal mitologiako izaki nagusia. Gaur egun, XX. mendearen hasieran Jose Miguel Barandiaranek eta haren laguntzaileek bildu zituzten lekukotasunen bidez baizik ez dugu ezagutzen. Geroztik, euskal gizarteak hainbat zibilizaziorekin egin du topo; beraz, ez da harritzekoa Mariren pertsonaiak hamaika aurpegi izatea.

Kaixo! Onin naiz. Aspalditik izan dut mitologiaren munduan barneratzeko ametsa. Sekula ez nuen pentsatuko sarbideko atea etxetik hain gertu egongo zenik, inguratzen gaituzten mendietan. Alupak, gure lagun inuitak, laguntza behar du. Haren herria arrisku larrian dago, eta Mari jainkosak izan lezake hari laguntzeko giltza. Marirengana iristea ez da erraza izango. Lehenik, ustekabeko pertsonaia batzuei egin beharko diegu aurre: hor izango ditugu Tartalo, Herensuge, laminak eta beste.

Tartalo ziklopea da, alegia, begi bakarra du bekokiaren erdian. Indar izugarriko erraldoia da, kobazulo batean bizi da, eta bertara bildu ohi du gauez bere artalde ederra. Gainera, kristauak jaten ditu harrapatuz gero.

Basajaun basoan bizi den euskal mitologiako izakia da, Olentzerorekin batera bizirik geratu zen azken jentila. Basajaunak gizakiak baino lehenagotik ezagutzen zuen nekazaritza, eta hainbat gauza erakutsi omen zizkion: zerra gaztainondoaren hostoa bezalakoa dela; boluaren ardatza haltzaren zuraz egin behar dela; burdina soldatzeko lohia erabil daitekeela... Artzainari artaldea ere zaintzen dio.

Zer diren gure herriko kontuak, kontatzen segitzeko izan behar dutela kontatuak. Eta zuk, kontatuko al dituzu?

Malin, Bamakoko Kuluba auzoan, bada mugimendua. Familiek hara igorririk, Desire, Lazina, Jalil eta Nura gazteak Europara abiatuko dira, beren eta herritarren bizimoldearen hobetzeko xedearekin. Haien adiskidetasunak azkar izan beharko du bidaiako lanjeren eta hersturen gainditzeko. Muga guzien gainetik, amesten duten bizia aurkituko ote dute Europan?

1937ko martxoa da Durangon. Mirentxu isilik dabil aspaldian. Ez du hitz bakar bat ere egin, amama hil eta egun berean aita frontera joan zitzaionetik.

Kattak arazo bat izan du eta basotik alde egin du. Hirira doan bidean, hainbat jende topatu du, ez oso atsegina. Zer gertatuko zaio azkenean?

Ilargian Kulunkantari saileko zenbaki bakoitza ariketa poetiko bat da, «begia hezteko eta belarria goxatzeko», Antonio Rubio egileak azaltzen duen bezala. Itxuraz xumeak izan arren diseinuan eta edukian, hausnarketa eta sorkuntza prozesu luze baten emaitza dira.

Leo amets handi bat duen lehoi txiki bat da: munduko doinurik zoragarriena aurkitu nahi du. Horretarako, bidaiatu egingo du, eta konturatuko da hura bilatzea uste baino askoz ere zailagoa dela.