Josu Urrutikoetxearen elkarrizketaren inguruabarrak

Posted on by

Pasa den uztailaren 1ean Frantziako Dei Auzitegiak baldintzekin libre uzteko erabakiaren berri eman ondoren lotu zuen BERRIAk Josu Urrutikoetxea ETAren ordezkari ohiaren elkarrizketa, udazken honetan egiteko, Frantziaren bi epaiketen garaian. Gero, COVID-19aren konfinamenduagatik, atzora arte luzatu zen. Eta atzo, hitzordua arratsaldeko hirurak eta hamar aldera zen, Paris hiriguneko hotel txiki batean. Garaiz ailegatu zen Urrutikoetxea: praka bakeroak, jertse beltza, beroki grisa eta motxila txiki urdina. Eta kapela, betaurrekoak eta maskara. Ezagun zitzaion ingurua, tarteka han paretik pasatzen delako kirola egiten, lasterka. Hilaren 24an, 70 urte beteko ditu. ETAko kidea zela-eta 20 urte zituela aldegin zuen sorterritik (Ugao, Bizkaia), Ipar Euskal Herrira.

Continue reading →

Dibortzioaren gorazarre

Posted on by

Etxeak fundatu egiten dira nazioak bezala

eta gero hedatu egiten dira.

Etxeak fundatu egiten dira

maitasunaren izenean, betirako.

Bizitzeko araudi bilakatzen dira ohiturak

eta araudiak, aztura; eta azturak, natura;

eta natura, gauzen izaera beharrezkoa.

Zopari derrigor bota beharreko tomateak

antzinako usadioen ukitua du;

zainzuriak bi saltsatan sarrera gisa

hastapenetako dekretuetan ageri da;

eta ogi haziduna; eta legatza, saltsan;

eta Larraburuko hojaldre tarta mermeladaduna

fundazio garaitan Ikean erositako jantokian.

Argi iragazia, elkarrizketa arina,

bidenabarrekoa balitz bezala. Intimitate arraro hau

ia gehiegizkoa.

Komuneko muturreko garbiłasuna

ez da puritanismoaren seinale

lege izatearen arrazoia ahantzitako legea baizik.

Egongelako jardueren zuhurtzia

ideologia nagusiaren morroi denez

Brahms heresiara kondenatuko da

hala nola Purcell, amerikana osoa eta korridoak.

Popa hartzen da naturaltzat

eta oheratu aurretik telebista ikustea.

Logelako atearen beste aldean datza egia

egia bakarra izaretan binaka ezarria.

Diote maiłasunarengatik fundatzen direla etxeak

baina fundatu behar direlako fundatzen dira,

arrasoan, bestela, hotz egiten duelako.

Eta urteak igarotzen dira gero.

Lababoko ileek ez dute ja

gizarte larritasunik sortzen.

Logelako ate itxiak epaiketa jauregia dirudi

eta dekretu absurdoak aldarrikatzen dira:

zainzuriak maionesa hutsarekin, haragia igandeetan,

Larraburuko tarta data berezietan bakarrik.

Alfonbra bat agertu da ez zegoen tokian

propagandaren indarrez deitzen da iragana

orainera. Leihoetako kristalek

zikin-gandua dute eta kanpora alde egin beharra

nagusitzen hasiko da hiriaren konkistan.

Auzoa lehendabizi, erdiguneko karrikak gero.

Itzultzean, gauzek ardatzik gabe dirudite,

lore-ontzia ezkerretaraxeago dago,

sofa eskuinetarantz mugitu du norbaitek

Iiburuen ordenak aldaturik ematen du,

lagun uste genuena ezagun baino ez da.

Denak dirudi oraindik birendako,

dena da, izan, birendako baina

bi egia dabiltza honezkero.

Etxeak fundatu egiten dira

baina hautsak harrotuz erortzen dira

antzinako inperioen modura.

Legeak letra mortu dira, azturak, arrotz,

naturari artifizioaren kutsadura dario.

Ez dago besterik: kanpoko atea isilean itxi

eta arrasora atera. Hotz egiten du.

Ortziak ez du inoiz arraposturik izan.

Zertarako galdetu orain?

Juanjo Olasagarre
Irudia: Michael Browning

Kronika

Posted on by

Ez zaude.

Apokalipsiak festa-jantzia ipini

eta distopia hitzak ahoa goxatu digunean.

Ez zaude.

Baserrian ahuntzak ahumeak egin

eta zure alabak hontzei iragarri dienean.

Ez zaude jada.

Supermerkatuko otarrainxka-paketean

Cocidos etiketaren ordez Covid-2 irakurri dudanean.

Ez zaude.

Hilkutxek txanda gorde behar dute.

Ejerzitoak zorrotzago estutzen ari dira mugak.

Ez zaude.

Geranioari galdetzen diot nola eutsi

bete-betean joko nauen oinaztarririk etorri ezean.

Ez zaude, ezetz.

Zure lankideak kalera bota dituzte, dendak itxi,

barazkiak zarrasteldu egin dira, artistak isildu.

Ez zaude.

Ganbara hustu dut, ilea tindatu, lapikoa astindu.

Amodioa zure itzalarekin egiten jarraitzen dut.

Ez zaude.

Andre mozkorti bat ujika dabil plazan

berarentzat delakoan balkoietako txalo-zaparrada.

Ez zaude, ez.

Trakeotomiak. Giltzurrun erauzketak. Zorabioak.

Isuriak. Endotelio lehertuak. Konbultsioak.

Ez zaude jada, esan dut, bai.

Bazeunde, esango zenuke, Winchester bati oratuta:

“Kanpora, Satanas! Ni Rambo berria naiz!”.

Triste, triste jarri da mundua.

Lacrimosa dies irae, lacrimosa dies illa.

Min oro da absolutua. Min oro da erlatiboa.

Ez dakit non den zentzabidea.

Olatuak. Uhartea. Kalatxoriak.

Faltan dut zure hatz-koskorren deia atean,

sekula izango ez dugun hitz ase eder luzea.

Miren Agur Meabe
Irudia: Àngels Moreno

 
 

Marken indarra!

Posted on by

Lastima apur bat sentitu nuen jakin nuenean Goikok (Iñaki Osa Goikoetxea) munduko errekorra hautsi zuela, xisteraz baliatuz: jaurtialdi batean. pilotak orduko 313 kilometroko abiadura hartzea lortu zuen. Bitartean, Dani Pedrosa pilotua abiadura hori gainditzen saiatzen zen motoziklismorako pista batean, Red Bullek antolatutako performance batean. 

Goiko da zesta-puntak azken urteetan eman duen pilotari onena. Eskuko behatzekin ezin konta zenbat txapel irabazi dituen. Binaka nahiz banaka. Amerikan edo Euskal Herrian. Bere ospea, ordea, oso mugatua izan da, etxekoa, familiakoa. Pilotazaleei ezaguna egingo zaie. Marka hor geratzen da. 

“Goiko, nor?”, esango dizue kalean galdezka hasten bazarete. 

Kirol minoritario bateko jokalaria izatearen kalte-ordaina. Izar bat izan arren, herritar kirolzale xumeen begietan ez zara existitzen. Sare sozialetan, gauza bera. Komunikabideetan kirol sailean agertuko da, urtean behin, bitan agian. Herriko aldizkariak edo Hitzak elkarrizketatuko dute Miamira joan arretik, edo bueltan. Hor bukatzen da kontua.

Azken egunetan, ordea, Goikoren marka biral bilakatu da bideoaren bidez. Bere balentriaren berri zabaldu da imajinatu ezin dugun komunikabideetan, munduan zehar. Radio Vaticanok ere jaso omen du albistea.

Bidaide ezin egokiagoa izan du Goikok: Red Bull marka. Erakusleiho ezin hobea eskaini dio zumaiarrari. Bikote perfektua. Muturreko kirolak babesten ditu Red Bullek. Duela bizpahiru urte Goiko fitxatu zuen. Geroztik, irabazi izan dituen txapelek oihartzun eskasa izan dute. Errotik aldatu dira gauzak abiaduraren errekorra puskatu duenean. Muturreko balentria baita nonbait markak puskatzea.

Jendeak errekorrak maite ditu. Ez dakit nondik etorriko zaigun halako zaletasuna. Guinness Errekorren liburua da inoiz historian gehien saldutako liburua, Bibliaren, Koranaren eta Maoren Liburu Gorriaren atzetik. Egile eskubideak dituzten liburuen artean, berriz, salduena da Guinness Errekorren liburua. Bada marka!! Beldur naiz, beste edozeinek hobetu ezean, gaur edo bihar Goiko gogoratua izango dela, behin motoziklismorako pista batean, Red Bullek antolatutako performance batean, pilota batekin inoiz lortutako abiadura marka hautsi zuelako. Eta ez, ordea, urtez urte emandako errendimenduagatik. 

Halako indarra baitute markek! Galdetu bestela Txetxu Urbieta kazetariari! Euskadi Irratian elkarrizketatu zuten Goiko, “Hiru Erregeen mahaia” saioan. Nola gertatu zen, nondik norakoak. Bideoan agertzen ez diren bitxikeriak kontatu zituen pilotariak. Elkarrizketa berean, Ibon Aldazabal puntistak ere parte hartu zuen. Bera baita ohiko xistera erabiliz orain arte marka onena egin duena. Esatariaren arabera, saioko zuzendaria den Txetxu Urbieta halako markazale amorratua omen da. Urbietak egin beharreko gestioak egingo dituela noizbait nonbait desafio bat antolatzeko: abiaduraren marka puskatzeko lehia. Pilotariak prest, jakina!

Lepoa jokatuko nuke taxuzko lehia edo performancea antolatuko balitz, berebiziko oihartzuna lortuko lukeela. Hain maiteak ditugu errekorrak, markak puskatzea!

Irabazlea markatuta geratuko litzateke. “Bera da”, jendeak miresmenez esango luke, “markaren jabe. Pilota orduko 300 kilometrotik haratago jarri zuena, aizue!… 

“Ni naiz Lete” dokumentalean, bitxia iruditu zitzaidan Antxon Valverdek kontatu zuen pasadizoa. Letek, txantxetan, esan omen zion: “Hiltzen naizenean, zeruko atarian, San Pedro galdezka hasten zaidanean, zer merituak egin ditudan zeruan sartzeko, zer esan ez dakidala gelditzeko zorian ikusten dut neure burua: “Poeta… kulturgile… umm! ez dakit”…

Azken momentuko okurrentzia esango ziola: “Ni naiz ´Xalbadorren heriotzean` kantaren egilea”. Orduan, bai, San Pedrok esango ziola. “Aurrera! Sar zaitez zeruan”.

Bere bizi guztia poesia lantzen, kantari, kulturaren alde borrokan… ez nahikoa nonbait zeruan sartzeko. Kanta bakar batek, horrrek bai, horrek irekiko zizkion zeruko ateak. 

Marken indarra!

Jaka txapeldun, buruko minak

Posted on by

Eric Jaka zeruan sentitu zen Eskuz Banakako finalerdia irabazi zuenean. Geroztik, zeruan eman du ia astebete. Zerutik lurrera zetorrela —finala jokatzeko Altuna III.aren aurka— lainoen artean, Maradonarekin egin zuen topo. Zertaz aritu ziren, ez dut elkarrizketaren berri. Dakidana da: “Maradona ez zela edozein izan, larruzko pilota bati itsatsitako pertsona bat izan zela, dohain zerutiarra izan zuena baloia oso ondo tratatzeko, gerlari bat”… Halaxe kantatu zion Andres Calamarok.
Donostiako Kontxako paseoan buelta bat emanez, 20 bat lagunez osatutako taldea sumatu nuen hondartzan, argentinar bandera airean, Bocako kamisetak, Argentinos Juniorsekoak ere bai, kandelak piztuta zeuzkaten aldaretxo batean, burumakur batzuk, zerurantz begira besteak; otoitzean denak. Santutegi bat. Maradonianoen elizako feligresak? Maradona, dagoeneko, zeruko bidean zen, gerlariei dagokien Olinporako bidean.
Zestoan (Gipuzkoa) bada beste santutegi bat, Xabier Iriondo pilotazale amorratuak sortutakoa. Etxabe bat santutegi bihurtu duena, ez Maradonaren aldekoa, ez. Eskuzko pilota memorabilia pilatu du bertan: ehunka argazki ditu, liburuak ugari. Pareta korrederak mago baten xistera batetik bezala agertzen dira derrepente, sabaia, dena eskuzko pilotari txapeldunekin beteta. Museo txiki bat da Iriondorena. Buruz buru txapeldun izandakoek leku berezia dute santutegian.
Egunero joaten da etxabera. Ez dut uste kandelak piztera, ezta otoitz egitera ere. Pilota bizimodu bat izan da beretzat. Entretenimendua. Gozatu eta lagun asko egin ditu pilotari esker. Dedikatoriak ikusi besterik ez.
Iriondok begi onez ikusten du Jokin Altuna, faboritoa finala jokatu aurretik. “Beldur baino, ez ote zuen finala galduko”…
Eric Jaka ez da edozein hemendik aurrera. Finala irabazi zion Altuna III.ari, kostata, 22-20, baino irabazle. Eric Jaka pilota bati itsatsitako pertsona bat zela bagenekien. Pilota oso ongi tratatzen duela erakutsi zuen Bizkaia pilotalekuan. Gerlari bat dela Eric Jaka.
Galdetu bestela Xabier Iriondo “beldur zen gizonari”. Ba ote zuen zestoarrak Maradonak eta Jakak edukitako elkarrizketaren berri? Edo, agian, bere beldurrak terrenalagoak ziren. Ez daukala leku gehiago bere etxabean beste gerlari baten argazkia sartzeko. Izan ere, Jaka txapeldun berria baita. Bere tartetxoa irabaziz santutegian. Baina non? Biharamuneko buruko minak Iriondorentzat.

Ogi beltza

Posted on by


Azaroak 23, Arantzatzuko Amaren Egutegiak orriaren erdian esaldi hau: “Gose handiarentzat ez da ogi beltzik”.
Ogi beltzak fama txarra dakar: miseria, eskasia, arrazionamendua… garai beltzen adierazle. Gerra edo gerra osteko denborarekin lotzen dut nik, aurrekoei entzun bainien ogi beltza nola jaten zuten, ogi zuria geroago etorri zela bizi baldintzak hobetzen joan ahala.
Gure zesta-puntako maisuak, Rafael Elizondo andoaindarrak, gerra Filipinetan ezagutu zuen, Manilan, 1944an. Beltzak ikusi zituzten japoniarren hiru urteko inbasioaren ondorioz, egoera beltzten joan omen zen estatubatuarrek erasora jo zutenean, eta, japoniarrak desesperaturik, sekulako triskantzak atzean utzita. Bi pilotarik, Aiestaranek eta Mugartegik, Elizondoren lankideak biak, bizia galdu zuten. Bizirik atera zirenak, apenas ezer jateko edo edatekorik. Ezta ogi beltza ere.
Tolosako Beotibar frontoian Elizondo gurekin, mutikoekin haserretzen zenean, kasurik egiten ez geniolako, zera leporatzen zigun, irribarre sarkastikoaz: “Zuek! Ogi beltza besterik ez duzue jango”… Guk ez genion ulertzen, bakarrik etorkizun beltza aurreikusten zigula antzematen genuen. Irribarre txikiarekin erantzuten genion munduan zehar ibilitako maisu zaharrari.
Bestetan, berriro haserretzen zenean (maiz gertatzen zen), zera esaten zigun: “Zuek! Alegiatik (Tolosatik hiru kilometrora dagoen herria) haratago ez zarete joango”. Berriz ere, etorkizun beltza iragartzen zigun, oraingoan ogi beltza bertan jatera kondenaturik. Mundu txiki hura izango zela gure destinoa, eta ez Alegiatik harantz imajinatzen genuen Lur Agindua, Madril, Bartzelona, Estatu Batuak, Mexiko… Irribarre txikia agertzen zen gure aurpegi inozoko ezpainetan.
Alegiatik gertu sortu zen Altuna III.a, Amezketan. Ez zuen, adinarengatik, entzungo “ogi beltzarenak”, etorkizun beltzaren seinale. Txikitatik ogi zuria ezpainetan, bide gozoa ezagutu du orain arte. Atzo, azaroak 22, une beltzak pasatu zituen amezketarrak Darioren kontra eskuz Banakako Txapelketan. Azkenean, ordea, erraz antzean nagusitu zen, finalerako pasea lortuz.
Elizondok, Alegia aipatu ordez, Lizartza aipatu zezakeen, hiru bat kilometro baitaude Tolosatik, garai hartako bide bakarra Iruñera joateko, handik Zaragoza… mundu zabalera. Lizartzakoa da Eric Jaka: hark ere Banakako finalerako txartela lortu zuen joan den larunbatean, Elezkano II.aren kontra. Ez du bide samurra izan lizartzarrak, beltzak ikusi zituen Bakaikoaren aurka lehendabiziko kanporaketan; erraz irabazten joan arren, azken beltzean bi tantoko bentajarekin konformatu behar izan zuen. Urrutikotxea kanporatu ondoren, Elezkano gero, zeruan sentitzen dela adierazi zuen.
Gose da Jaka, gose Altuna III.a. Eta “gose handiarentzat ez da ogi beltzik”. Zeruan seguru ezetz, hala baitio azaroaren 23ko Frantziskotarren Arantzatzuko Amaren egutegiak.
Finala, Altuna eta Jakaren artekoa, datorren igandean jokatuko da. Alegiatik haratago: Bilbon, hain zuzen.