Arabazozoen murmurioa

Zalaparta eta astrapala izan behar zuena sosegu eta naretasuncloseLasaitasun.
bihurtzen da. Ez da sinesten erraza. Nolatan milaka hegazti zaratatsuren joana eta etorria, etorria eta joana, batetik besterakoa, bestetik baterakoa bihurtzen den barrenak baketzen eta begiradak askatzen dituen ikuskizun liluragarri bat: arabazozocloseTxori kantaria, buru-txikia eta moko-horia, lumadi beltz, zuriz tantotua duena.
en murmurioa.

Udazkenaren amaieran eta neguaren hasieran gertatzen da: elkarrengana biltzen direla arabazozoak, trumilkaSamaldaka.
. Ehunka eta milaka hegaztiz osatutako saldoak ilunbistan, dantzan eta formazioan. Eta jardunaren sinkroniaBi gertakari edo gehiago aldi berean gertatzea.
k eta formen perfekzioak, talkarik ezak eta tupustik ezak esplikazioren bat eta formulazioren bat behar duelakoan, urteetan bihurtu zaie matematikariei ere buruhauste eta erronka.

«Hegazti zoragarriak dira, nahiz eta gure artean ez duten fama onik, eta batzuek gorrotatu ere egiten dituzten. Ikusteko hegaztia da. Zerura begiratu eta dantzan ikusitakoan, badirudi denak beltzak direla, baina, gertutik begiratutakoan, harrigarria da zelako koloreak dituzten». Edorta Unamuno Urdaibai Bird Centerreko ornitogoloaren azalpena da.

Unamunok kontatu du Euskal Herrian bi arabazozo espezie daudela: arabazozo pikarta (Sturnus vulgaris) eta arabazozo beltza (Sturnus unicolor). «Pikarta isurialde atlantikoan egoten da gehiago: Bizkaian eta Gipuzkoan. Beltza hegoalderago ibiltzen da gehiago: Nafarroako Erriberan eta Araban».

Zergatik ez duten fama onik?. «Halako saldoTaldea, bereziki handia.ak ikusten ditugunean eta milaka direnean, pentsatzen dugulako plaga bat direla, inbaditzaileak direla, baina ez da horrela. Pikartek milaka urte daramatzate hemen ugaltzen, eta, beltza berez hegoalderagokoa den arren, duela urte batzuetatik hona gurean ere ikusten da, eta umatzen da. Batzuek diote horiek ere badirela klima aldaketaren zantzuak: zeren badaude hegazti pila bat izatez hegoaldekoak direnak, baina iparraldera geroz eta gehiago datozenak».

«Halako saldoak ikusten ditugunean eta milaka direnean, pentsatzen dugu plaga bat direla, inbaditzaileak direla, baina ez da horrela».

Edorta Unamuno (ornitologoa)

Baina zergatik juntatzen dira horrenbeste?. «Elkarrengana batze hori udazken eta negu partean egiten dute. Janaria topatzeko-eta zailtasun gehiago izaten dituztelako, eta saldoka janaria errazago bilatzen dutelako. «Baina, batez ere, lo egiteko biltzen dira. Orduan sortzen da ikuskizun hori. Gurean, lezkadicloseKanaberaren zurtoinaren antzeko zurtoina duen belar landarea.
etan lo egiten dute, eta badute horretarako arrazoi bat: lezkadiak ureztatutako guneak dira, eta lezka adartxo horietan jartzen dira lotan. Lezkadia ez da harrapariak sartzeko toki egokia, uretatik joan behar dutelako, eta isilik ezin direlako joan, lezkak dauden tokian kriski-kraska hotsa entzuten da eta».

Baina zergatik halako hegaldiak? Badute esplikazio biologikoren bat? Unamunok baietz dio: «Harraparietatik babesteko egiten dute modu horretan hegan, edo, hobeto esanda, harrapariak despistatzeko». BelatzacloseBele handia.
eta gabiraiacloseHegazti harraparia.
dira arabazozoen harrapariak, eta oso azkarrak dira. «Baina begiz jotzen dutena ale bakarra izaten da, eta haren atzetik joan. Inguruan 5.000-10.000 badituzu, ez da horren erraza, eta harrapatua izateko probabilitatea ere asko murrizten da. Harrapariari itzelezko endredoa sortzen diozu, zeren ez du ikusten hegazti bakar bat: ikusten du hegazti mordo bat aurrera eta atzera, eta aldamenera; aurrera eta atzera, eta aldamenera; modu oso sinkronizatuan hegan».

«Harraparietatik babesteko egiten dute modu horretan hegan, edo, hobeto esanda, harrapariak despistatzeko».

Edorta Unamuno (ornitologoa)

Matematikarien intereseko hegaldia

Arabazozoen hegaldia aspaldi bihurtu zen erronka matematikarientzat ere. Aitzol Lasa Nafarroako Unibertsitate Publikoko matematikariak azaldu du «modelizaziocloseMundu errealaren portaera aurreikusteko aukera ematen duen prozesua.
problema bat» dela haientzat hegaldi hori: «Oso forma bitxiak sortzen dituzte. Kontua da hori matematikoki nola modelizatu, nola esplikatu zergatik sortzen diren forma horiek eta zergatik hegaldiak diren modu batekoak eta ez beste batekoak».

Modelizazioa ez da formula erraz bat, «konputaziocloseInformatika.
ahalmena behar duzu. Eredu horiek konputagailuen garapenarekin batera aztertu dira. Erronka konputazional bihurtu da. Zeren XX. mendean ordenagailuen indarra handitu ahala, datu gehiagorekin, eredu geroz eta hobeak sortu ahal izan dituzte esplikatzeko arabazozoen mugimendu hori guztia». Horregatik da matematikaren ikuspuntutik problema interesgarri bat: «Problema erreal bat daukazulako, naturan dagoena, fisikoa dena, eta biologikoa dena, hegaztiak direlako. Eta zenbat eta input closeDatu.
gehiago izan, hobe. Horrek lagundu du algoritmo hobeak sortzen».

«Problema erreal bat da, naturan dagoena, fisikoa dena, eta biologikoa dena, hegaztiak direlako. Eta zenbat eta input gehiago izan, hobe. Horrek lagundu du algoritmo hobeak sortzen».

Aitzol Lasa (matematikaria)

Hainbat parametro eta aldagai hartu daitezke aintzat arabazozoen hegaldiari esplikazio matematiko bat bilatzeko: aldagai biologikoa (hegoen forma eta bestelako parametro biologikoak...), aldagai fisikoa (tenperaturaren aldaketa, presioarena, haizearena...). Eta iritsi dira matematikariak ondorio batzuetara. «Hiru aldagai inportante» hartu dituzte aintzat:

1. Lehenengoa: «Elkar ez jotzeko egin beharreko mugimenduak daude. Hori egiaztatuta dago: denak saldoan doaz, baina bata bestearengandik ahalik eta gertuen hegan egin nahi dute, elkarrekin talka egin gabe. Aldagai horrek esplikatzen du ongi eredu matematiko hori: talkak saihesteko mugimenduak. Aldagai hori inportantea dela konfirmatu da».
2. Bigarrena: «Abiadura. Arabazozoek euren albokoen abiadura berean ibili nahi dute».
3. Hirugarrena: «Inportantea ez da hegazti horiek elkarrengandik zeinen hurbil dauden, baizik eta ikuspuntu topologiko bat dutela. Horrek esan nahi du hegazti bakoitzak ez dituela erabakiak hartzen edo hegaldiak egiten justu gertuen dituen hegaztien arabera, baizik eta sei-zazpi hegaztiko multzo batek egin duenaren arabera, beti konfiguraziocloseItxuratze.
   bera manten dezaten. Alboan dudanak mugimendu bat egiten badu, horrek ez du eraginik zuzenean hegazti batengan, baina konfigurazio berean dauden sei-zazpi hegaztien artean gertatzen den aldaketa batek bai, horrek bai».