«Euskarazko komunikabideak erdarazkoak baino hobeak dira»

Berlingo Humboldt unibertsitatean hiru hileko bi egonaldi egiteko Eusko Jaurlaritzaren beka jaso zuen Maria Gonzalezek (Durango, Bizkaia, 1978). Euskaraz eta ingelesez irakurri berri du tesia Leioako EHUko campusean bost epaimahaikideren aurrean: Denis McQuail, Iñaki Zabaleta, Jose Ignacio Armentia, Elin Haf Gruffydd Jones eta Eva Pujadas i Capdevilla. McQuail ikerlari beteranoak bere bizitzan ipinitako hirugarren cum laude izan da. ETB1, Euskadi Irratia eta Euskaldunon Egunkaria/BERRIA aztertu ditu Gonzalezek.

Zer egiten saiatu zara euskarazko albisteen kalitateari buruzko tesian?

Euskarazko komunikazioa abiatzen da ondoko bi estatu erraldoi horietan sortutako estereotipoetatik. Adibidez, Luis Alberto Aranberri Amatiño-k aitortu izan du ETB sortu zenean haiek ez zutela euren burua gai ikusten egunero albistegi bat aurrera eramateko. Kanpoko estereotipoak barneratu izan ditugu. XXI. mendean dagoen oinarri ustela da euskarazko albisteak kalitate txarragokoak direla. Uste ustel horri aurre egin diot. Eta albisteen kalitatea aztertzeko Alemaniako metodologia bati heldu diot.

Tesiaren ondorioen artean aipatzen duzu irizpideen gainbeherak kazetaritza lasterra ekarri duela. Nola izan dira aldaketa horiek?

ETB1en eta Euskaldunon Egunkaria-ren sorrera dokumentuek hainbat printzipio jasotzen zituzten, tartean Euskal Herriari eta euskal gizarteari erreferentzia eginaz. ETBn 80ko hamarkadan eta Egunkaria-n 90eko hamarkadan helburu horiei hobeto egokitzen ziren. Tokiko albisteak eta Euskal Herrikoak argitaratzen zituen ETB1ek. Orain, berriz, tokikoak apenas dauden, eta Euskal Herrikoak administratiboak dira. Gero eta gehiago nazioartekoak dira. Nazioarteko albisteetan homogeneizazioa dago, eta kanpoko informazioa norabide bakarrekoa da: AEBetakoa. Horrek gure euskalduntasunean eragina du. Egunkaria-ren azaleko albisteak Euskal Herriko zazpi lurraldeetakoak ziren gehiago, orain BERRIAn azalean agertzen direnak baino. Zuberoa eta Nafarroa Beherea, esaterako, gutxiago agertzen dira azken aldian.

Euskarazko komunikazio esparruaz zer hausnarketa egiten duzu?

ETB1ek, Euskadi Irratiak eta Euskaldunon Egunkaria-k/BERRIAk gaien aldetik euren artean antzekotasun handia dute. ETB1ek titularretan hartzen dituen berriek antzekotasun handiagoa dute Euskadi Irratiarekin eta BERRIArekin, Tele5rekin baino. Horrek frogatzen du euskarazko komunikazio esparrua existitzen dela. Albisteen tratamenduan, ordea, ikuspegi horia eta arina nagusitzen ari da.

Berri hornitzaileekiko mendekotasunak kazetaritza jarduera baldintzatzen duela diozu tesian.

Azterketan ikusi dugu hedabideek albisteen lanketari gero eta garrantzi gutxiago ematen diotela. Nazioarteko agentziek eta komunikazio taldeek zabaldutako informazioarekin ematen dira albiste asko eta asko.

Internetek eta komunikazio sozialak hedabideen jokaera alda al dezakete egoera hori luze gabe?

Paradoxa handi baten aurrean gaude. Komunikabideek iturrietara jotzeko inoiz baino aukera handiagoa dute. Eta, hala ere, albisteak torlojuak egiteko joera zabaldu da. Garapen teknologikoaren ondorioz, herritarrek iturrietara zuzenean jotzeko aukera dutenean hedabideek iturrien datuak ezkutatzeari ekin diote. Justu kontrako bidea hartu dute.

Tesiaren azken ondoriori helduta, euskarazko komunikabideen kalitatea erdarazkoen parekoa al da?

Hobeak dira euskarazkoak, eta hori frogatu nahi nuen. Horretarako, hedabide bakoitza bere herrialdean erdaraz gehien zabaltzen den komunikabidearekin konparatu nuen. BERRIA Diario de Navarra-rekin Nafarroan, eta El Correo-rekin Bizkaian. ETB1 katea Tele5 eta ETB2rekin. Eta Euskadi Irratia euskarazko tokiko irrati batzuekin, Radio Euskadi eta SER irratiekin. Soilik bi hedabidek partekatu duten informazioak konparatu ditut, jakiteko ondoena zeinek eman duen. Euskarazko komunikabideek erdarazkoek baino emaitza hobeak lortu dituzte. Ikuspegi kopuruan, titulargintzan eta gehigarri informatiboetan euskarazkoek emaitza hobeak dituzte. Jarduera hobea garatu dute. Erdarazko kazetaritzaren gainbehera nazioarteko kazetaritzaren gainbeherarekin lotzen da. Eta euskarazkoaren kalitatearen gainbeheran euskaraz informatzeari egosten diote, baina ez da egia. Beste faktore batzuk daude tartean, edozein hizkuntzatako kazetaritza jarduera baldintzatzen duten jarduerak. Oinarri gabeko uste ustelak dira euskaraz ezin dela ondo informatu.