Jatorriaren formula

Euskal Herriak hartzen duen lur eremuan duela 7.000 urte inguru bizi izan zirenen ezaugarri genetiko hainbat erakusten dute gaur egungo euskaldunek. Nekazaritza iritsi aurretik ere baziren Euskal Herrian egungo euskaldunen DNA laginetan aurki daitezkeen zenbait ezaugarri genetiko. Lerro horiek bakarrak dira Europan; hots, euskaldunek dituzte soilik, Pirinioetako bi aldeetako euskaldunek. Ezaugarri genetiko desberdin horiek DNA mitokondrialean (mtDNA) aurki daitezke; DNA mitokondriala da, izan ere, Proiektu Genografikoan baliatzen duten aldagaia, eta egitasmo horretako ikerketek azaleratu dituzte euskaldunen genetikaren ezaugarriak.

Hala ere, euskaldunen gene gordailuan —geneen zati handiena jasotzen duen eredua—, salbuespen dira bakarrik euskaldunenak diren lerro genetiko horiek. Hau da, euskaldunek europarrekin partekatzen dute euren genetikaren gehiengoa. Horrek ez du ezkutatu, ordea, Paleolito eta Mesolito garaietako Euskal Herriko populazioen eta egungo euskaldunen arteko jarraitutasun genetikoa (zati batekoa).

Frantziako Zientzia Ikerketen Zentro Nazionalak (CNRS) egindako azterketak dioenez, Pirinioetako bi aldeetako gizakiek birpopulatu zuten Europa izotz aroan eta haren ondoren ere; eta, hortaz, gizaki horien genetikak rol garrantzitsua izan du Europako populazioen arkitektura genetikoan. Horregatik zegoen interesa euskaldunen genetikaz gehiago jakiteko, Pirinio inguruetako beste herrialde hainbatekin batera garrantzia izango zutelako Europako birpopulatzean. Ikerketa genetikoa American Journal of Human Genetics aldizkariak eman du argitara, Lluis Quintana-Murci irakaslearen zuzendaritzapean.

Proiektu Genografikoa

National Geographic eta IBM etxeena da Proiektu Genografikoa. 2005ean abiatu zuten; hortaz, udaberri honetan zortzigarren urtea beteko du. Mila herrialde indigenetako 75.000 banakok parte hartu dute, orain arte, munduko migrazioen historia azaleratu nahi duen egitasmoan. Horrez gain, beste 440.000 laguntzailek probatarako gaiak erosi eta euren DNA laginak bidali dituzte laborategietara.

Azken finean, gizateriaren historia ezagutzeko aurrerapauso bat emateko saioa da Proiektu Genografikoa. DNA mitokondriala dute lanabes nagusia, bitarteko bat gizateriaren ama edo Eva mitokondriala aurkitzeko. Afrikan, duela 200.000 urte bizi izan ziren Homo sapiens-en aurrekoa litzateke hura.