Baiona, Parisi kontu eskean

Frantziako Gobernuari eskaera zuzena egin diote milaka manifestarik Baionan: larriki eri diren presoak aska ditzala, baldintzapean aske izateko eskubidea dutenei ez diezaiela halakorik uka, eta hurbil ditzala preso guziak Ipar Euskal Herritik hurbilen dagoen kartzelara. Parisi salbuespen neurrien erantzukizuna egotzi diote deitzaileek, zuzenean: «Frantziako Gobernua da egoeraren erantzule, eta kontuak eman beharko ditu».

Kolore politiko ugaritako hautetsi, eragile eta pertsonek eman diote atxikimendua Ipar Euskal Herrian euskal preso eta iheslarien aldeko manifestazioari, eta horietako ugari protestaren buruan ziren atzo. Hautetsien artean, pankarta atxikitzen ziren Kotte Ezenarro Hendaiako auzapeza, Jean Rene Etxegarai Baionakoa, Michel Veunac Miarritzekoa, Yvette Debarbieux Donibane Lohizuneko hautetsia, Lucien Betbeder Lekorneko auzapez eta Auzapezen Biltzarreko presidentea, Sylvaine Alaux eta Colette Capdevielle Asanblea Nazionaleko diputatu sozialistak, Alice Leiziagezahar Akitaniako kontseilari ekologista eta Philippe Poutou NPAko Frantziako bozeramailea. Iheslari, preso ohi eta horien aldeko mugimenduaren ordezkaritza bat ere banderola nagusiari eusten zen: Jokin Aranalde iheslari ohia, Gabi Mouesca preso ohia eta Harrera elkarteko kidea, Idoia Ibero Sareko kidea eta Janine Beyrie Etxerat-ekoa. Sindikatu eta giza eskubideen taldeetako ordezkariak ere baziren; erraterako, LDH giza eskubideen ligako Christophe Desprez, CFDT sindikatuko Michel Larralde, Lan Auzitegiko presidente Jeronimo Prieto eta CDDHPB giza eskubideen defentsarako batzordeko Anne Marie Michaud.

Azken bi horiek irakurri zuten manifestazioaren bukaerako mezua, Xaho kaian. Sakabanaketak eragindako kalteak salatu zituzten, eta neurri zehatzak hartzeko eskatu zioten Frantziako Gobernuari. Bertzeak bertze, Lorentxa Gimon eta Ibon Fernandez Iradi larriki eri diren presoak askatzea, baita baldintzapean aske geratzea eskatua duten Jakes Esnal, Oihana Garmendia, Ion Kepa Parot, Frederique Haranburu Xistor, Itxaso Zaldua eta Lorentxa Beyrie presoak askatzea ere. Frantziako Presidenteari berari ere, mezu zuzena: «Hollanderi mintzatzen gatzaizkio: ezin onartuzkoa da Ibon Fernandez Iradi eta Lorentxa Gimon oraino preso izatea». Frantziako espetxe politika «mendekuan» oinarritzen dela salatu zuten.

Aldarria, besta bihurtuta

Bilbokoaren antzera, Baionako martxa ere besta giroan igaro zen, goizetik. Xaho kaian jende andana bildu zen bertan prestaturiko musika eta jan-edanen bueltan. Martxa hasi aitzin, Baiona Ttipiko ostatu eta terrazak ere jendez gainezka ziren. Jende anitzek zituen soinean Aitzina gazte antolakundeak egindako presoen aldeko elastikoak, halaber.

Ipar Euskal Herriko jendea ez ezik, nabarmena izan da Gipuzkoatik eta Nafarroatik Baionara etorritako jende uholdea. Behin baino gehiagotan entzun ziren honelako esaldiak, hain justu: «Gure herriko autobusa Bilbora zihoan berez, baina guk nahiago genuen Baionara etorri».

Oihana Parot Baionako gazteak —Unai Parot presoaren alaba da— nabaritu du Hego Euskal Herriko jendearen presentzia hori, eta baita pozez hartu ere: «Hegoaldeko jende anitz etorri da, eta plazer egiten du. Usaian gu joaten gara Bilbora, baina bi hirietan batera egitea ongi da». Itxaropenez etorri da manifestaziora: «Gauzak mugitzeko esperantza badut, eri diren presoak, baldintzapean aske behar luketenak eta preso guziak hurbiltzeko bederen».

Ez da manifestazioa bi lekutan egitea begi onez ikusi duen bakarra. Makalo Jauregi Beloki musikariaren ustez, erraterako, «jende gehiagoren parte hartzea erraztu» du martxa bi hirietan egin izanak: «Primeran iruditu zait Baionan ere egitea, hurbiltasunagatik». Peto horiarekin dabil Jauregi, manifestazioari bidea irekitzen: «Eskatu zidaten laguntzeko, eta ez nuen dudatu ere egin. Beharrezkoak dira esku, animo eta bihotz guztiak zerbait mugituko bada».

Baionako martxaren hasieran ibilitako bi pertsonaren adibide dira Parot eta Jauregi. Mirentxin Gidarien bi furgoneten ondotik, hain zuzen, preso eta iheslarien senideek ireki zioten atzo bidea manifestazioari, txaleko horia zuten hamarnaka laguntzailek inguraturik.

Iheslarien aldeko aldarriak presentzia berezia izan du Baionako martxan, bestalde. Manifestazioan «Iheslariak etxera!» eta halako leloak entzun ziren, erraterako, eta Michaud eta Prietok ere aipamen berezia egin zieten manifestazioaren bukaeran EIPK Euskal Iheslari Politikoen Kolektiboak egindako urratsei. «Iheslariek ere beren bide orria dute, eta horietako anitzek sorterrira itzultzeko pausoa eman zuten, baina bertze batzuek egin errepresiorik pairatu gabe».

Besta giroan hasitakoa besta giroan bukatu zuten atzo milaka lagunek Lapurdiko hiriburuan. Ekitaldia bera kantuz bukatu zuen Prietok, Mugi daitezen harriak leloari erreferentzia zuzena eginez. L'estaca abesti ezagunaren errepika kantatzen hasi zen, hain zuzen, eta ehunka lagunek segitu zuten kantuan: «Hik bultza gogor hortikan, ta bultza nik hemendikan, ikusiko dek nola nola laster eroriko dan».

Ekitaldiaren ondotik, kontzertuak egin zituzten Xaho kaiko gunean: Xiberoots Zuberoako reggae taldeak, 2zio Lapurdiko rap bikoteak eta Joseba B. Lenoir gang rock taldeak jo zuten kontzertua.