Aspaldikoa da EHUko medikuntza ikasleen kexua. Euskaraz ikasteko ezintasunak bultzatuta, indarrak metatu eta orotariko ekinbideak atondu dituzte azken urteotan, eskolak euskaraz jasotzeko eskubidearen alde. Aldarria gaur-gaurkoa ez bada ere, egunotan berebiziko oihartzuna hartu du estudianteen eskaerak: sarearen zurrunbiloan, behinik behin, bolo-bolo dabil iragan ostiralean EHUko eta Eusko Jaurlaritzako agintariak parean zituztela egindako diskurtsoaren bideoa.
Urteetako ezinegona plaza ezin aproposagoan ikusarazi nahi izan zutela kontatu du Xabier Iturraspek (Mendexa, Bizkaia, 1991). Berak hartu zuen graduazio ekitaldian ikasle euskaldunen kezkak azaltzeko lema, eta «hunkituta» mintzo da. Esker ona, zorion hitzak, txalo zaparradak, babes oihuak, animoak... Horrelako harrerarik ez zuen espero Iturraspek. «Inola ere». Gakoa «errespetu osoz eta irmo» jardutea izan zela iritzi dio: «Diskurtsoak indarra du gabeziak ez daudelako pertsona batekin. Mediku eta erabiltzaile guztien nahia da euskaraz trebatzeko eskubidea bermatzea. Zeinek ez du nahiko euskaraz artatua izateko parada edukitzea? Mugarri bat izatea espero dugu».
Estudianteen berbak «injustutzat» jo zituen EHUko errektore Iñaki Goirizelaiak. Hala jakinarazi du Iturraspek. «Esan zuen gezurra dela EHUk euskararen alde egiteko borondaterik ez duela». Datuen abaroan, azken hamabost urteotan urratsak egin direla gogorarazi zuen errektoreak: «Irakasleen %2 baino ez ziren elebidunak orduan; orain, %30 inguru dira».
Borondatearekin, «aski ez»
Bestelako ikuspuntua du Ane Igeregik (Bilbo, 1991). Aurrerapausoak ontzat jo arren, praktikan ezer gutxi eraldatu dela ohartarazi du, ekintza zuzenak falta direla baiteritzo: «Borondatearekin soilik ez da ezer lortzen. Beharrezkoa da, bai, baina ez da aski. Zorrotz egin behar da lan, borondatea ekintza erreal bilakatzeko». Aurrera egin beharrean, azken urteotan atzera egin dutela, uste hori du Igeregik.
Urtero-urtero ezarri dituzte kexuak, baina ez diete jaramon handirik egin. «Sekula ez dugu erantzun irmorik jaso. Sarri, atea itxita dugu: EHUk beste alde batera begiratzen du», adierazi du Lander Badiolak (Lekeitio, Bizkaia, 1991). Haren aburuz, Goirizelaiak «benetako borondatea» balu, onetsi egingo lituzke mahai baten bueltan berba egiteko proposamenak. «Orain arteko eskakizun guztiei muzin egin die. Orotara, 120 ikasle gara, eta badaukagu zeresana».
Egunero dituzte trabak, halere. Medikuntzako bigarren zikloaren hiru urteetan zailtasunak aurkitu dituztela salatu du Ainhoa Portelak (Bilbo, 1991). Ikasleek ikerketa ugari egin dituzte egoera zein den jakiteko, eta emaitza «etsigarriekin» egin dute topo: gaztelaniaz jaso dituzte praktika eta mintegi ia gehienak. Gasteizen, adibidez, ordu bakar bat ere ez dute eman euskaraz, euskaraz matrikulatuta egon arren. «Badaude baliabideak, eta ez dugu utopiarik proposatzen. Nahi bada, ahal da. Zeren esperoan da EHU?», dio Portelak.
Gurutzetako ospitalean (Barakaldo, Bizkaia), edukien %36 dira euskaraz, eta %37, ele bitan. Donostian, %65, eta Basurtun, ozta-ozta ailegatzen dira %50era. Egoera «sufrikarioa» bihurtzen ari dela gaztigatu du Igeregik. «Euskaraz ematekoak ziren lau ikasgaitik bi kentzear egon ziren». Irtenbide gisa honakoa proposatu zieten: «Erdaraz ikasi genitzala esan ziguten, euskarak axola ez balu moduan». Azkenean, bi irakasle lortu zituzten, eta euskaraz jaso ahal izan zituzten ikasgaiok. «Gure burugogorkeriari esker».
Irakasleentzat, «gainkarga»
Justuki, irakasle falta argudiatu ohi du EHUk Medikuntzako ikasgaiak euskaratzeko ezintasunaren arrazoi gisa. Iturraspe ez dator bat. Irakasle aski badirela uste du, baina euskaraz irakasteko «esfortzu gehigarriak» atzera eginarazten diela sarri askotan. Badiola: «Meritu handia dute. Edukiak euren kabuz euskaratu behar dituzte, eta lan ordu guztiak ez dizkiete aintzat hartzen. Gainkarga bat bihurtzen zaie. Asko eta asko ez daude prest horretarako». Bistako ondorioak ditu horrek, Portelaren esanetan: «Ikasgaiak desagertzen dira, eta irakasleen arteko mugimendua erraztu ordez, euskaldunak ipintzen dituzte erdarazko eskoletan. Bigarren mailako sentiarazten gaituzte». Batxilergoan D eredua ikastetik heltzen diren ikasleekin ere antzeko zerbait gertatzen da: gaztelaniara jotzen dute. Zergatik? Mito «faltsu» franko ikusten ditu Igeregik: «Presioagatik, MIR azterketagatik eta prestigioa erdiesteagatik. Gerora damutzen denik bada...».
Itxialdiak, jardunaldiak, martxak, sinadura bilketak... Askotariko protestak egin dituzte urteotan. Fruituak, baina, «hutsalak» izan direla onartu du Iturraspek. Dena dela, ez dute itxaropena galdu: «Ez dugu amore emateko asmorik. Indarra egingo ez bagenu, dugun apurra ere kenduko ligukete; ziurtatuta dago erreleboa». Eskubidea ez ezik, osasungintzaren geroa ere jokoan dagoela uste du Igeregik: «Euskaraz ikasteak badu eragina Osakidetzaren euskalduntzean. Dirutza gastatzen da, baina alferrik da langile erdaldunak jasotzen dituzten artean».
