Euskal estatua irudikatzen izeneko ikerketako elkarrizketa sakonek emaitza interesgarriak utzi dituzte euskalgintzari eta estatugintzari dagokionez. Elkarrizketatutako eragile gehienek "ezinbestekotzat" jotzen dute euskal estatu baten babesa, baina zalantza handiak dituzte horrek besterik gabe euskararen eta euskal kulturaren berreskurapena ekarriko ote lukeen, batez ere "oraingo joerak mantenduz gero", eta estatuaren "lehentasun estrategikoa" auzitan jartzen dute askok.
Euskalgintzako zenbait eragilerentzat, estatua "tresna" da, ez "helburu". Ondorio horretara iritsi dira ikerketaren egileek eragile horietako zenbait sakon elkarrizketatu ondoren. Eragile horien ustez, euskara eta euskal kultura berreskuratzea lirateke euskal estatu baten zeregin nagusiak, estatuaren bestelako eginkizun posible batzuen gainetik.
Gaiak eztabaida eragin du azken hilabeteetan foro ugaritan. Esaterako, Jule Goikoetxearekin eta Andoni Olariagarekin batera Independentzia helburu liburuaren egile diren Imanol Galfarsorok eta Unai Apaolazak euskararen paperaz eta euskalduntasunaz idatzi dute azken asteetan Lapiko Kritikoan. Atzo ere, azterlanaren ondotik, eztabaida piztu zen sare sozialetan. Segidakoak dira iruzkinetako batzuk:
@larbelaitz beraz argi dago #EuskalEstatua eraikitzeko nortzuk konbentzitu behar ditugun. VAMOS!
— Galder Gonzalez (@theklaneh) 2016(e)ko martxoak 16
@theklaneh bai eta nortzuk ezin diren des-konbentzitu ere @larbelaitz
— Ander Gortazar (@derzu_uzala) 2016(e)ko martxoak 16
@larbelaitz ez dut uste erlazio hori hain lineala denik. Bai ordea hobeto biziko garenaren faktorea. Argudio hori indartuko nuke nik.
— Galder Gonzalez (@theklaneh) 2016(e)ko martxoak 16
@theklaneh@larbelaitz Agian, estatu berri horren biztanleen oreka/osasun mentalagatik zera saldu behar da > Euskaraz hobeto biziko gara.
— edorta (@edorta70) 2016(e)ko martxoak 16
@larbelaitz normalizazioa lortzeko ikuspegi diferenteak daudela onartu eta ea denon artean eztabaida eraikitzailea egiteko kapazak garen.
— unaiapaolaza (@unaiapaolaza) 2016(e)ko martxoak 16
@larbelaitz@theklaneh nik ez dut inolaz ere normalizazioa zokoratu nahi, baina garbi dut independentismoaren erderaz ere egin beharra
— Iñigo (@zurtza) 2016(e)ko martxoak 16
@theklaneh Ze kasualitatea, ama hizkuntza euskara ez dutenak dira euskara normalizatzeko gakoak: bi lanak batera egin daitezke @larbelaitz
— Gorka Bereziartua (@boligorria) 2016(e)ko martxoak 16
