Gaur aurkeztu dute Eusko Jaurlaritzak eskatuta Paco Etxeberria auzi medikuak zuzendutako torturari buruzko ikerketa. Erakundeetako ordezkaritza zabalarekin eman diote hasiera EHUren udako ikastaroen barruan antolatutako kongresuari. Kriminologiaren Euskal Institutuko zuzendari Jose Luis de la Cuesta, Eusko Jaurlaritzaren bozeramaile Josu Erkoreka, Gipuzkoako Foru Aldundiko Bizikidetza eta Giza Eskubideen zuzendari Maribel Vaquero, EHUko errektore Iñaki Goirizelaia eta Paco Etxeberria auzi medikua.
Juan Ernesto Mendez NBEko torturaren aurkako kontalari berezia ere goizean zen etortzekoa, baina, berandu heldu denez, egitaraua moldatu behar izan dute. Ondorioz, beranduago aurkeztu dituzte Tortura 1960-2013 ikerketaren ondorioak. Etxeberriak aurreratu duenez, abendurako bukatuko dute txosten definitiboa, gaur hasitako kongresuan esaten dituztenak jasota.
Gutxienez, 4.009 tortura kasu identifikatu dituzte txostenean, eta ikerketan 4.009 pertsonaren kasuen errolda bat ezarri da (%17 emakumeak eta %83 gizonak). Kasuak gehiago dira izatez, 2.000 pertsona direlako behin baino gehiagotan torturatu dituztela onartu dutenak. Txostenak zera dakar ondorioetan: "Milaka herritarrek salatu dituzte publikoki edota judizialki tratu txarrak edota torturak pairatu dituztela poliziako funtzionario publikoen aldetik. Horietatik %17k behin baino gehiagotan jasan dituzte. Zifra horiek eraginpekoen benetako dimentsioaren azpitik daude, kontuan izanda gehiagok jakinarazi dutela erroldan sartuko direla —oraindik ez dute hori egin—. Eusko Jaurlaritzako Bakegintza eta Bizikidetzarako Idazkaritza Nagusiak martxan jarritako ikerketan arreta ematea nahi dute pertsona horiek. Salaketa horien bilakaera historikoari esker, egiazta daiteke salaketak pixkanaka jaitsi egin direla 2004. urtetik aurrera, eta ez da kasurik erregistratu 2015ean, ezta 2016an ere".
Ildo horri jarraikiz, audioan eta bideoan jasotako lekukotzak 900 baino gehiago dira, eta peritu frogak, hau da, Nazio Batuen Istanbulgo Protokoloa (2000) 202 pertsonari aplikatu zaie (%76 demokraziaren aldikoak, %20 demokraziaren aurreko aldikoak eta %4 bietakoak). Horrek guztiak emaitza "eztabaidaezinak" eskaintzen dituela jasotzen du txostenak: "Kontakizunen sinesgarritasunari dagokionez eta, ondorioz, salatutako gertaerei dagokienez. Izan ere, protokolo honen bidez egindako ebaluazio psikologikoan, torturari dagokionez, peritatzeen %9 sendotasun maximokoak” zirela jo zen, "%40 oso sendoak, % 49 sendoak eta %2 sendotasunik gabeak, tratu anker edo umiliagarritzat eta neurriz gainezko indarkeria erabili izanaz hartzeko sendoak ziren arren".
Babes instituzionala
Ikerketaren garrantzia nabarmendu dute kongresuan hitza hartu duten ordezkariek. Eusko Jaurlaritzaren izenean, Erkorekak nabarmendu du "demokraziarekin eta giza eskubideekin konprometitutako erakunde orok" duela torturak ikertu eta hari aurre egiteko betebeharra. "Gardentasunik eza inpunitatearen mesedetan da beti, eta inpunitate hori funtsezkoa da torturak gertatzeko". Urkulluren gobernuaren hiru konpromiso aipatu ditu Erkorekak: aitortza, erreparazioa eta prebentzioa.
Bide beretik jo du Vaquerok ere, eta gehitu du tortura salatzeak ez duela ETAren jarduna justifikatzen. "Ez ditzagun liskar politikorako erabili gaur esango direnak". Goirizelaiak, berriz, unibertsitateak egia ezagutarazteko duen zeregina azpimarratu du: "Ezin dugu onartu iraganaren parte bat ezkutuan geratzea".
