Jesus Egiguren: "Bake prozesua lehen bezala errepikatzea oso zaila izango da"

Urola Kostako Hitza egunkariak Jesus Egiguren (Aizarna, Zestoa; 1954) PSE-EEko presidenteari egindako elkarrizketa argitaratu du gaurko zenbakian, hark El arreglo vasco liburua aurkeztu duela medio, eta beste "bake prozesu" bat izatea "zailagoa" izango dela uste du. Aurrelanak egitean, "askoz ere lan gehiago" egiteaz gain, "diskrezio" handiagoa beharko dela iritzi dio.

Egigurenek parte hartu zuen azkeneko bake prozesuan, baina dio ez duela uste bera hurrengoan izango denik. PSE-EEko presidenteak Loiolako elkarrizketak hautsi izana ez dio Batasunari egotzi, ETAri baizik.

Konponbidea aurkitzen bada, haren arabera "legea moldatzen da hartutako erabakietara".

Hona hemen Urola Kostako Hitza-ko elkarrizketako zati nagusiak:

Aipatu duzu XIX. mendeko bi ideologien ildo nagusiek gaur arte iraun dutela, baina talde batek bestea sekula ez duela konbentzituko.

Sinplifikatze aldera, Euskal Herrian bi identitate edo nortasun egon dira: bat "hemengoa eta kito" esan duena; eta, bestea, hemengoa izateari utzi gabe kanpokoari begira egon dena. Batik bat, kanpora begira egon den pentsakera liberalen aldetik etorri da gaurko ezkerra izango litzatekeena; neurri batean badago jarraikortasun bat. Gaur egun ere, neurri batean, bereiztasun horrek indarrean jarraitzen du. Batzuek bere gauzekin soilik kezkatzen dira eta munduaren erdigunea direla pentsatzen dute; beste batzuek, ez daukagu arazo handiegirik espainiarrak garela esateko, arazo unibertsaletaz kezkatzeko, eta hemengo arazoak erlatibizatzeko.

Bi taldeen ezin ulertu horren aurrean, zergatik iruditzen zaizu desberdinen arteko akordioa izango dela egokiena?

Kontu horiek identitatearen parte dira, ez dira hauteskundeetako emaitzen araberakoak, barrenerago daude. Ez dago aukerarik nortasun bat daukanak gizartearen beste zatia baliogabetzeko. Orduan, elkarbizitza lortu beharko dugu, pentsakera eta nortasun desberdinen arteko konponbidea.

Azken konponbide saiakeran, bake prozesuaren barne-barnean izan zinen, Loiolako elkarrizketetan parte hartu zenuen-eta.

Azken batean, huraxe izan zen saiakera eta nik uste dut ia-ia gerturatu ginela. Baina ez zen posible izan azkenean.

Konponbidera zenbat gerturatu zineten?

Herri honetako nortasun desberdinak ia hilabetez egon ginen mahai baten bueltan eserita. EAJ, ezker abertzalea eta alderdi sozialista egon ginen bertan, eta gutxi gorabehera, gai nagusiak azaldu ziren eta bideak ere bilatu ziren. Baina nik uste dut beste gauza batzuk galerazi zutela prozesua.

Dena den, aipatu izan duzu ondorio baikorrak ere atera daitezkeela prozesu horretatik. Zein?

Azken batean, bilera horietan ikusi genuen posible zela bakoitzak zituen kezkei bidea ematea legeen bitartez eta gaur dagoen egoera puskatu gabe. Nik uste dut beharbada, erakutsi zigun konturik nagusiena hori izan zela.

Aipatu duzunez, legeek ez dute aldez aurretik eremu politiko guztia zehazten eta lan politikoa da benetan irtenbideak bermatzen dituena. Askotan, ordea, legea bera jartzen da irtenbiderako muga moduan, ezta?

Nik uste dut legeak aitzakia moduan erabiltzen direla: politikariek gauzak gaizki egiten badituzte errua legeei botatzen zaie. Esate baterako, hemen konponbide bat ez baldin badago ez da Konstituzioaren edo Estatutuaren erruagatik; benetako arrazoia da politikoek ez dutela gaitasunik konponbidera heltzeko. Konponbidea aurkituko balute, legea moldatzen da hartutako erabakietara.

Loiolako elkarrizketa politikoetan, alderdien artean konfiantza falta handia al zegoen?

Edozein negoziaziotan egoten den bezalakoxea izan zen giroa hasieran. Denborarekin lortu zen konfiantza hori, elkarren nahi politikoak trukatzeko. Sistema politikotik kanpo gelditu direnek ez daukate pentsatzerik gizartearen %20ak nahi duena egingo duela gainontzeko %80ak. Tarteko bide bat topatu behar da eta Loiolan hori sinestea lortu zela uste dut.

Pertsonalki, nolako ardura sentitu zenuen?

Kontzienteak ginen eskuen artean genuena garrantzi handiko kontua zela. Gainera, prozesuak ondo irtengo balu datozen belaunaldiak politikoki baldintzatu egingo zituela ikusten genuen; eta gaizki irteten bazuen, orain arte bezala jarraituko genuela.

Azkenean gaizki irten zuen. Zer gorputzaldi gelditu zitzaizun?

Nik uste nuen ondo irtengo zuela, baina errealistagoak zirenek ezetz esaten zuten. Beti bezala, pesimistek arrazoi zuten. Dena den, prozesuak ez zuen irten gaizki han eserita egon ginenon erruagatik. Beste toki batean hartu ziren konponbidea hautsi zuten erabakiak.

Zein tokitan?

Borroka armatua egiten duen jendeak erabaki zuen, edo beraien gidaritzak... Ez zen izan Loiolako mahaian eserita geundenon artekoek desadostasuna.

Su-etenaren ondoren, gatazka bere gordintasunean azaleratu da berriz ere. Gaur egun zein da arazoaren irtenbidea? Berriz ere mahaian eseritzea?

Gauzak behin ere ez dira errepikatzen lehen bezala; orduan, prozesua lehen pentsatuta zegoen moduan errepikatzea oso zaila edo ezinezkoa izango da. Jendeak oso eskarmentatuta irten du eta iritzi publikoa askoz ere exijenteago ari da jartzen kontu hauetan, bai hemen bai Espainian. Jendeak ez du onartzen politikoen artean edozein motako akordio bat lortzerik. Hemendik aurrera gauzak zailago izango dira.

Zuk atera zenuen eskarmentua zein izan zen?

Ba ez dakit... [isilunea]. Aurreko prozesuan lan asko egin zen bilera horien aurretik. Biharko egunean norbaitek zerbait egitea posible izango balu, aldez aurretik askoz ere lan gehiago egiteaz arduratu beharko luke, kontu hauek prentsan irten aurretik. Polemika politikoa tartean sartzen denean, eta bakoitzak bere egunkarietan bere jarrerak azaldu beharrean aurkitzen denean, dena izorratuta dago. Lan horrek isilean segi izan balu, beharbada ondo irtengo zuen. Baina publiko egin eta espektatibak sortu zirenean, bakoitza bere jendearen aurrean jarrerak justifikatu beharrean izan zen eta bere jokamoldeak gero eta gogorrago jarri behar izan zituen. Aurrerantzean, norbaitek zerbait egiten badu, diskrezio gehiago beharko da.

Bi aldiz esan duzu "norbaitek zerbait egiten badu". Zuk ez al duzu zeure burua berriz hor ikusten?

Nik ez dut horren aukerarik ikusten.

Amaitzeko, EAEko hauteskundeei begira, zer?

PSE-EE Eusko Jaurlaritzako Gobernura iristen bada, aldaketa etorriko da, eta bakea ere bai. EAJ gutxienez 30 urte dago Jaurlaritzan eta arazo hau ez du konpondu. Besteok ere merezi dugu aukera bat. Ez badugu lortzen, hurrengo hauteskundeetan botako gaitu jendeak.