Auzoa lo egiteko tokia baino zerbait gehiago al da?
Auzoa ez da ezerezetik sortzen. Prozesu motela izaten da, faktore askok eragiten dute horretan, eta horietako batzuk ez daude agintariek erabakiko dutenaren pentzuan. Berez, oraingoa ez da oso abagune egokia jendea zoriontsu biziko den auzoak sortzeko, egoera ekonomiko eta soziala den bezalakoa delako, baina, horretaz aparte, nik uste dut auzuneari lotutako bizimoduaren kultura hori atzeraka dagoela. Indibidualismoa eta kontsumismoa daude indarrean.
Hala ere, nortasuna eta izaera gordetzen duten auzoak badaude oraindik?
Bai, jakina. Bilbon, Olabeaga zen horietako bat, eta Deustuan, San Ignazion, Santutxun eta beste zenbait lekutan ere auzoaren kultura hori mantentzen da. Beste zenbait auzotan, Iralan edo Uribarrin esaterako, eraldaketak egon dira: bertako biztanleak zahartu egin dira, desagertuz joan diren neurrian etorkinak joan dira hara bizitzera eta desoreka batzuk sortu dira. Izan ere, orain askotan hitz egiten da immigrazioaren kudeaketaz, baina Bilbon denbora luzean ez da horrelakorik egon. Nire ustez, auzoaren kontzeptu tradizional hori, batez ere Europako hegoaldean egon dena, hots, auzoko bizimodua, biztanleen identifikazioa auzoarekin, auzoko merkataritza eta abar, hori guztia atzeraka ari da.
Zergatik?
Faktore batzuk abaguneari lotuak izan daitezke, krisi ekonomikoa esaterako, eta denborarekin alda daitezke, baina beste batzuk sakonagoak dira. Immigrazioa, adibidez, nahikoa hazi da oso denbora laburrean, eta oraindik ari gara horren digestioa egiten, nolabait esateko. Kultur aldaketak ere suertatu dira: ikusteko dago belaunaldi gazteek auzoaren bizimodu horri eutsiko dioten.
Batzuek esaten dute Zorrotzaurreko planak, auzoaren ezaugarriengatik (oso esparru zabala, biztanle gutxi dituena eta abar) auzoa ia hutsetik sortzeko aukera ematen duela eta hirigintza laborategi moduko bat bilaka daitekeela. Zuk zer uste duzu?
Nik ez dut uste auzo bat goitik diseina daitekeenik, eta Bilbon ikusten ari gara sortu berri diren auzoei, Miribillari esaterako, kosta egiten zaiela abian jartzea. Zorrotzaurreko kasuak, gainera, zalantza eta galdera asko planteatzen ditu, oso prozesu luzea delako eta hor eragiten duten faktore guztiak kontrolatzea ezinezkoa delako, abagune ekonomikoa esaterako. Auzo bat zatika egiteak zein ondorio ekar dezake? Nortzuk joango dira hara bizitzera, etxegintzaren egoera ikusita? Etxebizitza guztiak saltzerik egongo al da? Nik uste dut oso proiektu handinahia dela, gehiegi beharbada. Auzo bat ez da eraikitzen administrazioaren erabakien edo politikarien bultzadaren ondorioz.
Abandoibarrako zaharberritzearen jarraipen logikoa al da Zorrotzaurreko egitasmoa?
Horrela aurkezten da behintzat, orduan hasitako prozesuaren azken burua bezala. Bilboko erdigunea eraldatzeko proiektu bat da, dudarik gabe. Dena dela, bitxia da ikustea gero eta gehiago erabiltzen dela "Bilbo eta auzoak" esapidea. Badirudi Bilbo erdigunea baino ez dela, eta gainerako guztia ez, hori "auzoak" direla. Nik uste dut hori oso esanguratsua dela eta hiria ulertzeko modu bat adierazten duela.
Zein ondorio ekar dezake auzoak goitik diseinatzeko tema horrek?
Frantzia eta Erresuma Batuko hiri askotan zenbait auzo diseinatu zituzten 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, hirietako periferian, hazkunde ekonomikoaren garaian langileak kokatzeko. Bazegoen tokiaren determinismo moduko bat: arkitekto batzuek uste zuten ongi diseinatu eta egituratutako etxeak eskainiz gero jendea zoriontsua izango zela. Baina, azkenean, auzo horietako dorre handi horiek arratoi-zulo bilakatu ziren. Frantziako banlieue izenekoak dira horren adibiderik argienak. Hemen ere, zenbait lekutan, Boluetan (Bilbo) esaterako, dorreak eraiki nahi dituzte, eta antzeko zerbait gertatzeko arriskua dago. Edo Gasteizko aldirietan egin dituzten zenbait auzo, krisiaren ondorioz bukatu gabe gelditu direnak eta ezleku bilakatzeko arriskuan daudenak. Zabalburun (Bilbo) egin zituzten dorreak ere porrot handia izan ziren, hirigintzaren zein gizartearen ikuspegitik. Eredu hori errepikatu behar dugu Bilbon?
Dorreen eredua, beraz, ez duzu gogoko.
Europako hirien eredua ez da etxe orratzena. Bartzelona, Madril, Bilbo eta beste hiri batzuetako zabalgune burgesen eredua beste bat izan da historikoki. Bilbon, esaterako, BBVA eta Uribitarteko dorreek kritika asko jaso zituzten hiriaren eredu hori apurtu egiten zutelako. Orain Iberdrolako dorrea egin dute, eta badirudi gehiago egin nahi dituztela. Ez da oso zentzuzkoa.
Orain asko hitz egiten da gentrifikazioaz, hots, biztanle berriek (batez ere ikasleek eta artistek) auzo batez jabetu eta jatorrizko auzokideak botatzen dituztenean gertatzen den fenomenoaz. Bilbon antzeko zerbait gertatzeko arriskua ikusten duzu?
Bilbo Zaharreko adibidea oso argia izan zen. Garai batean bazirudien hiri guztiek auzo bohemiarra eduki behar zutela, eta Bilboren kasuan San Frantzisko eta Bilbo Zaharreko alderdi horrek guztiak beteko zuela eginkizun hori. Horregatik, saiatu ziren zaharberritzen auzoa artista gazteen sarrera bultzatuz. Gentrifikazioak auzoaren bizimodua suspertzen du, baina horren kostu sozialak handiak izaten dira, horren truke auzoa kolonizatu egiten delako eta jatorrizko auzokideak bota egiten dituztelako. Ameriketako Estatu Batuetako eta Erresuma Batuko zenbait hiritan gentrifikazio prozesuak basatiak izan dira: han etxebizitza alokatzeko ohitura handiagoa dago, eta auzo horiek modan jartzen direnean, prezioek ikaragarri egiten dute gora eta, askotan, jatorrizko biztanleak ez ezik, lehenengo gentrifikazioaren eragile izan direnak ere alde egin beharrean egoten dira. Nik uste dut Bilbon prozesu horiek ez direla hain bortitzak.
