Aurreko astean, Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak salatu zuen 2010. urteko aurrekontuak «oztopo handia» direla euskararentzat Nafarroan. Alberto Catalanek zuzentzen duen Hezkuntza Departamentuak denera 990 miloi euro baino gehiagoko aurrekontua du. Horietatik 3 milioi pasatxo Euskarabideak jasoko ditu. Hala, aurtengo aurrekontuekin alderatuta, Nafarroako Euskararen Institutuak ia 45.400 euro gehiago jasoko ditu.
Dena den, Euskarabideak berak aurrekontu osoaren erdia baino gehiago behar du. Oskar Zapata Topaguneko Nafarroako ordezkariaren irudiko, «Euskarabideak berak diru hori gastatzen badu, behar duelako izango da». Hala ere, aurrekontuaren zatirik handiena langileen gastuetan gastatzea «onartezina» dela deritzo. Izan ere, sistemak berak aurrekontuaren zatirik handiena jaten duela dio, inbertsio eta transferentzietarako ez baitira 919.150 euro besterik bideratzen. Aurtengo diru laguntzekin alderatuta, heldu den urtean 287.686 euro gutxiago jasoko ditu euskalgintzak Nafarroan.
Jaitsiera horrek Nafarroako euskalgintza osoari eragiten dio. Egungo testuinguru ekonomikoa kontuan hartuta, Nafarroako Gobernuak ematen dituen dirulaguntzak inoiz baino garrantzitsuagoak dira euskalgintzan dabiltzanentzat heldu den hilabeteetan euren iraupena ziurtatzeko. Hala ere, Zapataren iritziz, Sanzen gobernuak «euskalgintza deuseztatzeko estrategia bat» jarri du martxan. «Hori oso agerikoa da».
Agindutako dirua
Helios del Santo AEK-ko Nafarroako koordinatzailea Zapataren iritzi berekoa da. Nafarroako aurrekontuetan euskara sustatzeko gero eta diru gutxiagojartzen dela dio. Aurten, esaterako, 400.000 euro jarri dituzte euskaltegietarako. Hala, diru hori euskaltegi publiko eta pribatuen -AEK eta IKA- artean parte-katu behar izan zuten. «Aurreikusten zen 2010. urteko aurrekontuetan 414.000 euro inguru jasotzea, baina hainbat doikuntzaren ondorioz diru gutxiago jasoko dugu». Euskaltegiek euskalduntze prozesuan egiten duten lana aldarrikatu du Del Santok.
Horrez gain, Nafarroako Gobernuak ikasleek euskara ikasteko egiten duten esfortzu bera egitea nahi du Del Santok. «AEK-ko ikasle batek 600 euroko matrikula ordaintzen du gutxi gorabehera, eta laguntza gisa 6 eta 12 euro artean jasotzen ditu».
Garai ilunak gogora
Egungo egoera ikusita, garai bateko momentu txarrak datozkie gogora bai Zapatari baita del Santori ere. «Pedro Pegenaute Hizkuntza Politikako zuzendari zeneko garaiak datozkit gogora aurrekontuak ikusita», diote. Hala duela bi urte, Nafarroako Gobernuak Euskarabidea sortu zuenean, garai hura atzean geldituko zela uste zuela aitortu du Zapatak. «Euskarabidea sortu zenean, esperantza piztu zitzaigun, baina dena ezerezean gelditu da». Xabier Azanza Euskarabideko zuzendariak keinuak soilik egiten dituela salatu du, ekintzarik ez dela ageri inon.
Helios del Santok ere Pegenauteren garaitik Azanzarenera egoerak okerrera egin duela uste du. «Azanzak proiektuak sortzen ditu, plan estrategikoa esaterako, baina hori aurrera eramateko, dirua behar da, eta horixe falta da, dirua». Pegenauteren garaian baino diru gutxiago dutela gaineratu du. Alde horretatik, Nafarroan euskarazko hedabideek duten egoera ere salatu du.
Ildo beretik, Nafarroako euskarazko hedabideek duten egoeraren erantzule Azanza dela irizten dio Zapatak. «Euskarabideko zuzendariaren utzikeriagatik gelditu dira euskarazko hedabideak diru laguntzarik gabe», dio. Aurten, 250.000 euro jasotzekoak ziren euskarazko hedabideak, baina diru hori izoztuta gelditu zen. Hala, 9.567 euro jasoko zituztela jakinarazi zuen Nafarroako Gobernuak. Dena den, udan Azanzak komunikabideekin izandako bileren ostean hasiera batean agindutako 250.000 euroak lortzen saiatuko zela ere hitzeman zuen. Egun, jakina da, ez dutela zentimorik ere jaso Nafarroako euskarazko hedabideek. Aurrekontuetan datorren urterako 250.000 euro bideratzea jasota dagoen arren, hori ere zalantzan jartzen du Zapatak.
Euskara teknikarien patua
Aurtengo aurrekontuak kontuan hartuta, nabarmen jaitsiko da Nafarroako udaletako euskara teknikariek jasoko duten diru saila ere. NETLE Nafarroako Euskara Teknikarien Lanbide Elkarteak jakinarazi duenez, 2010ean 10.000 euro soilik jasoko dituzte. Felix Altzelai elkarteko presidenteak eman du egoeraren berri: «Aurten 300.000 euro inguru jaso ditugu. Beraz, hainbat euskara zerbitzu kolokan egon daitezke». Laguntza ekonomikoen murrizketaren ondorioz kaltetu nagusiak euskara bera eta euskal komunitate osoa direla gaineratu du. NETLE denera 28 euskara teknikarik osatzen dute. Guztien artean adosten dituzte egin beharreko euskara plangintzak. Hala ere, Altzelaik argi utzi du plangintzak alferrik direla dirurik ez badute.
Horrez gain, Altzelairen irudiko, «hainbat lekutan euskara zerbitzua da euskara sustatzeko dagoen bide bakarra». Beraz, diru laguntzen murrizketen ondorioz hainbat euskara teknikariren lanpostua kolokan egon litekeela ere gogorarazi du. Gainera, gaitzetsi egin du euskalgintzaren laguntzak jaisteko arrazoia krisia denik. «Nafarroako Gobernuak duela hilabete batzuk esan zuen krisitik irteten ari ginela, eta beste behin dio diru laguntzen jaitsieraren zioa krisia dela; zertan geratzen gara?», dio haserre. PSNk eta UPNk euskararekiko duten jarrera jo du Altzelaik egungo egoeraren erantzule nagusitzat. «Euskararen Legea aldatu nahi ez izatean ikusten da zer-nolako jokamoldea duten».
Aurrez aipatutako laguntzen jaitsieraz gain, beste hainbat ere badira. Esaterako, aurten Euskaltzaindiak Euskarabidearekin zuen akordioaren bitartez 235.000 euro jaso ditu, eta heldu den urtean 10.000 euro soilik jasoko ditu. BERRIAk jakin duenez, litekeena da heldu den hilabeteetan Euskaltzaindiak eta Nafarroako Gobernuak beste itun bat sinatzea. Hala, horren bitartez, 10.000 euro baino gehiago jasoko lituzke Euskaltzaindiak Nafarroako Gobernuaren eskutik.
Erantzun bateratua
Joan den astean Nafarroako euskalgintzak ateratako adierazpen bateratuak oinarri sendoak izan ditzake, egungo egoerari aurre egiteko. Zapatak argi du: «Ezinbestekoa da Gobernuaren jarrerari aurre egiteko erantzun bateratu bat ematea». Hala, datozen asteetan ere berriz ere biltzeko asmoa dutela aitortu du. «Egoera zailean gaude, hori ez da berria, baina gu elkar joka hastea nahi du Sanzen gobernuak».
Izan ere, Zapataren irudiko, euskalgintzako alor bati dirua emateko, beste bati kendu egin diote. Hala, horren bitartez sektoreen arteko aurkaritza erdietsi nahi dutela gaineratu du. Del Santo ere batasunaren aldekoa da. «Azken hilabeteetan euskalgintzako hainbat elkarterekin bildu gara, eta datozen asteetan ere bilduko gara». Dena den, argi du, egungo egoerak ez duela aldaketa «handirik» izango. «Nafarroako Gobernuak dirua ateratzen du gauza askotarako, baina euskararentzat denean krisiaren aitzakia darabil».
Oskar Zapatak, Helios del Santok eta Felix Altzelaik Nafarroan euskaldun izatea zilegi dela aldarrikatu dute. Oztopoak oztopo euskararen alde eta euskaraz jarraituko dutela berretsi dute, «Gobernuak euskara eta euskal hiztunak zapaltzeko dituen estrategia guztiak ekidinez».
