Parkinsona: muga bai, ezina ez

Garaiz diagnostikatuz gero eta behar bezalako tratamendua nahiz arreta emanez gero, gaixo ez daudenen gauza berak egin ditzake parkinsona duen pertsona batek. Mantsoago, baina guztiak». Parkinsonen gaitzaren inguruan mezu baikor hori eman du Carmen Olazabal Aspargi elkarteko lehendakariak. Elkarteak hamabi urte daramatza Gipuzkoan parkinsona duten gaixoei laguntzen. Logopedia, fisioterapia eta bestelako zerbitzuak eskaintzen dizkiete. «Funtsezkoa da arreta integral bat jasotzea. Gaixotasunaren ondorioak mantsotzen laguntzen du». Gaixoei eta haien senideei aholku bat eman die: «Ez dezatela ezkutatu gaixotasuna. Parkinsona ez da lotsatzeko kontu bat. Zenbat eta lehenago onartu, azkarrago hasiko dira gaixotasunari aurre egiten».

Gaur da Parkinsonen Gaitzaren Mundu Eguna. Parkinsona gaixotasun neurologiko degeneratibo bat da. Oraingoz, ez du sendabiderik. Gaixoa, pixkanaka, galduz joaten da garuneko gai beltza; dopamina, alegia. «Lehen sintomak agertu baino urte asko lehenago hasten da garatzen gaixotasuna». Sintomak askotarikoak izan daitezke: indarra galtzea giharretan, dardarizo txikiak, giharretako mina... «Normalean gaixoek bide luzea egiten dute, medikuak neurologoarengana bidali, eta diagnostikoa egiten dioten arte. Dena den, garbi utzi nahi dut, dardara txiki bat edo giharretako indar galera ez direla beti parkinsona izaten».

Gehienek «beldurrez» hartzen dute diagnostikoa. «Kolpe gogorra da gaixoentzat eta haien senideentzat. Askotan ez dute gaitza ondo ezagutzen. Gaixotasun degeneratiboa dela esaten denean uste izaten da aulki gurpildun batean geratuko direla, eta izutu egiten dira. Baina ez da horrela». Olazabalek uste du horretaz jabetzeko lehen urratsa parkinsoneko gaixoei laguntzeko elkarteetara jotzea dela. «Guk informazioa ematen diegu, eta hasierako beldur horiek gaindituz joaten dira horrela, bai gaixoak eta bai senideak ere». Gaitza «natural» hartu behar dela nabarmendu du: «Horrek aurrera egiten lagunduko die. Gaixotasuna ikusgarri egin behar da».

Mantsotasuna, dardarizoak, mugitzeko zailtasunak eta zurruntasuna dira sintoma nagusiak. «Dena den, ezin da orokortu. Izan ere, gaixotasun honek duen berezitasuna da gaixo bakoitzak bere erara garatzen duela. Ez daude bi kasu berdin».

Egunerokoan, dardarizoen, zurruntasunaren eta mugitzeko zailtasunen ondorioz, kosta egiten zaizkie ohikoak izaten diren hainbat eginkizun egitea: ibiltzea, idaztea, ohetik jaikitzea, mahai tresnak hartzea... Gaixotasuna garatuz joan ahala, gainera, sintomak areagotuz joan daitezke. «Hori ez gertatzeko, funtsezkoa da hasieratik bertatik botikak hartzea eta arreta integral bat jasotzea».

Olazabalek nabarmendu du gero eta botika gehiago daudela gaitzari aurre egiteko. Baina, oraindik ere, duela 40 urte sortutako botika bat da gehien erabiltzen dena. «Botikak hartzea funtsezkoa da; batez ere, unean-unean, dardarizoak, zurruntasuna eta abar gutxitzen laguntzen duelako». Luzera begira, berriz, garrantzitsua iruditzen zaio gaixoak logopedarengana, masajeak hartzera eta memoria tailerretara joatea, adibidez. «Hori da guk elkarteko bazkideei eskaintzen dieguna». Helburu argi batekin egiten dute. Olazabal: «Gaixoak ahalik eta independenteena izatea nahi dugu, eta gauzak egin ditzaketela ikusarazi nahi diegu. Zenbat eta urte gehiagorako lortu hori, orduan eta onuragarriagoa izango da, bai gaixoarentzat eta bai ingurukoentzat ere».

Murrizketekin kezkatuta

Elkarteak ematen duen zerbitzuan murrizketek izan dezaketen eraginaren beldur dira Aspargiko kideak. «Duela bi urtetik hona, gutxituz doaz jasotzen ditugun laguntza publikoak. Zerbitzuari eustea lortu dugu, eta etorkizunari begira dugun erronka hori da. Gaixoei behar duten arreta osoa eskaini nahi diegu». Aldundiak mendekotasunerako laguntzei eusteko egiten ari diren ahalegina ere eskertu du Olazabalek: «Espainiako Gobernuak murriztu egingo ditu, baina hemen eustea lortzea gauza handia da».

Gaixotasunen ikerketan ere eragin dute murrizketek. Hala salatu izan dute hainbat ikertzailek eta osasun profesionalek. Olazabal, ordea, baikor da: «Gipuzkoan, behintzat, Gurutz Linazasoro buru duen ikertzaile taldea lan handia egiten ari da. Gogotik ari dira». Zelula ametan dute jarria uste osoa. «Konponbidea hortik etor daitekeela uste dugu. Gurutzek esana digu ez dela egun batetik bestera izango, ezta bizpahiru urtetan ere. Baina gure itxaropena da hamar bat urte barru konponbideren bat egotea».

Prebentzioan baino gehiago, sendabidean ari dira lanean ikertzaileak eta osasun profesionalak. «Hori azaldu zidatenean, ni harritu egin nintzen», azaldu du Olazabalek. Horretarako arrazoia Linazasorok berak eman zion. «Jatorri zehatzik ez duen gaixotasuna denez, oso zaila da prebentzioan urratsak egitea. Horregatik ari dira zuzenean sendabidea topatu nahian».

Olazabali «ezinbestekoa» iruditzen zaio ikerketan urratsak egitea, urtetik urtera gora egiten ari baitira parkison kasuak. «Ikerketa batzuen arabera, 2025erako kasuak bikoiztu egingo dira; eta hazten ari diren hainbat herritan, Brasilen, esate baterako, hirukoiztu egin dira».

Egungo bizi-ohiturek badute eragina horretan, Olazabalek uste duenez: elikadura txarra, kutsadura, eta estresa aipatu ditu horren adibide. «Gaitz degeneratiboak ugarituz joango dira horren guztiaren ondorioz».

Gazteen artean kasuek gora egin dezaketen beldur da. «Egun, elkartean adin guztietako jendea dugu: 29 urtetik hasi eta 94 urtera arte. Gazteen egoera are gogorragoa da, bizi osoa dutelako aurretik». Etorkizuneko kasuen igoera, gazteen artean, drogen kontsumoarekin lotu du Olazabalek: «Gero eta gazteago hasten dira, eta, askotan, droga oso arriskutsuak hartzen dituzte».