«Gure aita hiltzen ari da: ez birusaz, bakartzeaz baizik»

Zimeltzen. Horrela ikusi du Mikel Auzak aita, Iruñeko Vergel zahar egoitza publikora bisitan joan izan zaion azken aldietan. «Itzaltzen ari zaigu, egunetik egunera». 87 urte ditu Manuel Auzak, eta 2013. urtetik darama zentro horretan egoiliar. «Gure aita erdi gorra da, eta, azken urteetan, ikusmena ere galdu du nabarmen, kataratengatik», azaldu du semeak. Egoera zaurgarri horretan, Manuelentzat inoiz baino beharrezkoagoak dira senideen bisitak, baina martxoan, izurria zabaltzearekin batera, errotik moztu zizkioten. «Lehen konfinamendu hura oso-oso gogorra izan zen harentzat», gogoratu du Auzak. «Ekain erdialdean baimendu zituzten bisitak atzera ere, eta orduan konturatu ginen bakartzeak kalte egin ziola. Uste dugu dementzia moduko bat garatzen hasia dela, eta itxialdiak bizkortu egin duela prozesua».

Urrian, pandemiaren bigarren olatuarekin batera, zahar etxeetako bisitak bigarrenez eten zituen Nafarroako Gobernuak. Horien ordezko gisa, telefono deiak eta bilera telematikoak egitea proposatu zieten senideei, baina Manuel Auzaren gisako kasuetan halakoek «deusetarako ez» dutela balio dio haren semeak: «Gure aitak ez du ongi aditzen, eta ikusi ere oso gutxi ikusten du. Nola hitz eginen diogu telefonoaren bertzaldetik? Ez du zentzurik». Hiru salbuespen ezarri zizkion gobernuak bisiten debekuari: egoiliarra hilzorian egotea, «gabezia neurokognitiboak» izatea eta egoiliarren «egoera psikoafektiboa» nabarmen okertu izana. Manuel Auzak hiru baldintza horietatik bi betetzen zituenez, bisita bat egiteko aukera eman zioten.

«Arraroa izan zen», laburbildu du semeak. Sorgortuta aurkitu zuen aita, gurpil aulkian: «Begirada galdua zuen, ez zuen ezer erraten... Ordura arte, nirekin beti solastatzen zen euskaraz. Barra-barra aritzen ginen. Eta orain bakarrik erraten du baietz edo ezetz. 'Zer moduz zaude?', galdetzen nion, eta gauza bakarra errepikatzen zidan: 'Nekatuta'». Bigarren itxialdiaren ostean, bisitak berriz baimendu dituzte, baina Auzak argi du aita «galtzeko bidean» duela. «Gure aita hiltzen ari da pixkanaka: ez birusarengatik, bakartzearengatik baizik».

Hala ere, ez da kexu Vergel egoitzan jasotako tratuaz: «Harremana dut langileekin, eta eurek kontatzen didate nola dagoen aita. Oro har, egoitza honetan bertze batzuetan baino hobeto daudela uste dut. Egoiliarrak talde txikitan banatuta dauzkate, eta tratua gertukoa da».

Izan ere, zahar etxeen arazoa «orokorra» dela uste du, ez egoitza jakin batekoa. Horregatik batu da Zainduz Nafarroako zahar etxeetako egoiliarren senideen elkartera: «COVID-19ak dena irentsi du, baina arazo hau izurriaz harago doa. Hainbat zahar etxetan, egoera oso txarra da lehendik. Baliabideak handitu behar dira, eta ratioak murriztu. Nafarroako Gobernuari hainbat aldarrikapen egin dizkiogu, baina, funtsean, beste zaintza eredu bat nahi dugu».