Costa Ricatik iritsi berria da Ana Miranda de Lage (Donostia, 1946). Urrian hegazkina hartuko du berriro, eta Ugandara joango da. Azken bolada honetan, leku batetik bestera ibiltzen da, bere zaletasunak bultzatuta: txoriei argazkiak egitea. Garai batean, pisu handiko emakumea izan zen Alderdi Sozialistan: PSEko eta PSOEko zuzendaritzako kide izan zen, senataria, eta, batez ere, Europako Parlamentuko kidea denbora luzean; han zenbait ardura izan zituen. Orain, berriz, kanpotik ikusten du egoera, eta "kuota ordaintzea eta botoa ematea" dira bere jarduera politiko bakarrak –"eta haserretzea, noski", erantsi du–.   

Noiz eta zergatik hasi zinen Alderdi Sozialistan?

1975ean sartu nintzen PSOEn, baina lehenago sindikalista izan nintzen UGTn. Arlo sozialak beti kezkatu nau, baina, nire kasuan, sozialismorako joera ez zetorkidan familiatik. Ama frantsesa zen, eta haren aitona Segismundo Moret izan zen,  XIX. mendean Kuban eta Puerto Ricon esklabotza amaitu zuen politikaria. Beraz, izatekotan, amaren aldetik tradizio liberala nuen.

Alderdiaren komunikazio arloan aritu zinen lehenengo urte haietan. Esparru hori izugarri aldatu da, ezta?

Garai hartan, faxez bidalitako prentsa oharrak zeuden, eta askoz gehiago ez. Gogoan dut Ortuellako [Bizkaia] hondamendi hura gertatu zenean [1980an, gas leherketa batek eskola bat zartatu zuen; 53 lagun hil ziren, ia denak umeak] hasi zirela telefono eramangarriak erabiltzen: bi kiloko tramankuluak ziren, eta bateria azkar amaitzen zen. Gezurra dirudi nola aldatu diren gauzak.

Zuk nola bizi izan zenuen PSOEren garaipena 1982an?

Poz handia izan zen, eta ez soilki garai hartan harreman handia nuelako Felipe Gonzalezekin. Lehenengo aldiz ezkerreko gobernua genuen, sozialdemokrata, eta ikaragarrizko aldaketa zen hura. Errepikaezina izan zen: egoera aldatu egin da, jendea eta politika egiteko moduak ere bai, eta orain pentsaezina litzateke antzekorik.

1984an Espainiako Senatuko kide izendatu zintuzten, oso egoera dramatikoan izendatu ere: urte hartako otsailean hil zuten Enrique Casas alderdikidearen ordez.

Nik harreman handia nuen Casasekin. Lagunak ginen, eta 1975ean ezagutu genuen elkar, Jose Antonio Maturanaren bulegoan. Maturana, Enrique Iparragirre, Txiki Benegas eta beste izan ziren 70eko hamarkadan alderdiari eutsi zioten abokatu gazteak. Ni Bilbon nengoen Casasen hilketaren berri telefonoz eman zidatenean. Latza izan zen hura.

Hautetsiek pairatutako indarkeriari buruzko txostena aurkeztu du oraindik orain Eusko Jaurlaritzak.

Adibide dramatikoak egon ziren: Errenteriako [Gipuzkoa] alkate Jose Maria Gurrutxagarena, esaterako; jazarpen handia pairatu zuen. Alkate eta zinegotzi batzuk oso ausartak izan ziren, batez ere herri txikietakoak; gehiago edo gutxiago, denok geunden mehatxaturik, baina hirietan bizi ginenok pribilegiatuak ginen. Aipatzen duzun txosten horren berri ez daukat, baina uste dut Urkullu lehendakaria sentsibilitate handia erakusten ari dela gai horretan. Eta urte hauetan guztietan hemengo bi tradizio politiko nagusiak koalizio gobernuan elkarrekin aritzea ere positiboa izan dela iruditzen zait.

GALen urteak ere izan ziren haiek.

Nik GAL beti gaitzetsi dut. Orduan ere bai: 1986ko martxoan GAL gaitzesteko proposamen bat aurkeztu nuen Europako Parlamentuan, eta onartu egin zen alde handiz. Nik uste dut indarkeria beti arbuiatu behar dela.

Iaz 25 urte bete ziren PSEk eta EEk bat egin zutenetik. Nolakoa izan zen prozesu hura?

Oso interesgarria. Egia da alderdian batzuk ez zirela oso aldekoak, baina aurrera atera genuen. Nik oso argi nuen bidea hori zela. Gogoan dut PSOEren Batzorde Eragileko kidea nintzela eta 1990ean alde egitea erabaki nuela: beti izan naiz oso kritikoa neure buruarekin, eta uste nuen nik egindako lana ez zela ona. Felipe Gonzalez agurtu nuenean, esan nion nire ilusioa zela Euskadira itzultzea eta PSE eta EE batzeko prozesua gertutik jarraitzea.

"Ni Bilbon nengoen [Enrique] Casasen hilketaren berri telefonoz eman zidatenean. Latza izan zen hura"

1987an Europako Parlamentuko diputatu hautatu zintuzten.

Zehatzak izanda, ni 1986an izendatu ninduten, kooptazio bidez. Hurrengo urtean lehenengo aldiz egin ziren Europako Parlamenturako hauteskundeak Espainian eta Portugalen, eta berriro hautatu ninduten.

Aitzindarietako bat izateak ez zizun zorabiorik sortzen?

Batere ez. Ni erdi espainiarra eta erdi frantsesa naiz, bi kultura horiek izan ditut beti, eta niretzat Europako erakundeetan egotea etxean egotea bezala zen. Hori bai, lan egiteko modua oso desberdina zen. Eusko Legebiltzarrean edo Espainiako Parlamentuan batzordeak daude, eta hainbat kidek osatzen dute; Europan ere bai, baina normalean diputatu bakar batek dauka batzorde horren ardura. Horrek esan nahi du diputatu hori behartuta dagoela talde guztiekin hitz egin eta negoziatzera, akordioak nahi baditu. Adostasuna oinarrizko kontzeptua da Europako instituzioetan.

Espainiakoetan ez?

Sanchezen inbestidura saioan gertatutakoa ikusita, begien bistakoa da ezetz. Nork uler dezake gertatu dena? Orain, irailaren 23ra arte egongo gara gobernurik gabe, eta, gero, ikusiko dugu, Unidas Podemosek erakutsi duelako ez dela fidagarria. Europan, aldiz, koalizio gobernuak ikusten ditugu leku guztietan, eta funtzionatzen ari dira.

Batzuek diote bi alderdi nagusi egotearen eredua amaitu izanak ekarri dituela horrelako arazoak.

Eredu hori agortu da, baina, paradoxikoki, badirudi alderdi berriak direla horretaz jabetzen ez direnak, edo horren arabera jokatzen ez dutenak. Unidas Podemosen jokabidea ulergaitza iruditzen zait, eta Ciudadanosena, beste horrenbeste. Ciudadanosek itzulinguru ugari egin ditu bere ibilbidean, eta gaur egun inork ez daki zer nahi duten. Albert Riverak kontzertu ekonomikoaren kontra daukan diskurtsoa lotsagarria iruditzen zait, eta erakusten du konstituzioaz tutik ere ez dakiela, kontzertu ekonomikoa konstituzioan jasota baitago. Bidenabar, kontzertua izan zen Txiki Benegasen eta Juan Ajuriagerraren negoziazioaren emaitza. Jendeak ez daki, baina Ajuriagerrak eta Benegasek oso harreman ona zuten: hil baino egun batzuk lehenago, Ajuriagerrak telefonoz deitu zion Benegasi agur esateko.

Herritarrek ezagutzen dituzte Europako instituzioak eta han egiten den lana?

Ez, baina han hartzen diren erabakiek eragin handia dute herritarren egunerokoan. Gainera, politikari batzuek Europari egozten diote gertatzen diren zoritxar guztien errua, geu Europa izango ez bagina bezala.

1999ra arte izan zinen Europako Parlamentuko diputatu, baina urte batzuk geroago, 2003an, berriro europarlamentaria izan zinen tarte labur batez. Zer gertatu zen?

Carlos Westendorp [Espainiako Kanpo Auzietarako ministro ohia] Madrilgo parlamentu autonomikorako hautatu zuten; eurodiputatu izateari utzi behar izan zion, eta, zerrendan hurrengoa neu nintzenez, hara joan nintzen berriro. Ni garai hartan ez nintzen Euskal Herrian bizi: 2000. urtean Bartzelonara joan nintzen bizitzera.

Noiz erabaki zenuen politika aktiboa uztera?

Politikak erabaki zuen ni uztea. Nire alderdiak pentsatu zuen nire zerbitzuak jada ez zirela beharrezkoak, eta bizimodua beste nolabait ateratzea beste biderik ez nuen izan. 1999an izan zen. Etxea saldu nuen, eta Kataluniara joan nintzen, han aukera hobeak nituelako.

Zu hasi zinenean, hainbeste ere ez zineten instituzioetan ardurak zenituzten emakumeak.

Ez, oso gutxi ginen. Senatura  joan nintzenean, 1984an, oso gutxi ginen. Eta Europako Parlamenturako lehenengo hauteskunde haietan, 1987an, ni zerrendan seigarrena nintzen, eta lehenengo emakumea. Garai hartan, alderdiek ez zeukaten gai hori oso argi. Ni, aldiz, beti izan naiz feminista, beste biderik ez zegoelako: gizonek adina lan egiten baduzu, zergatik ez duzu berdin kobratuko?

Zure alderdikideen edo beste alderdietako ordezkari politikoen jarrera matxistarik sumatu zenuen inoiz?

Ez, eta Europako Parlamentuan are gutxiago. Baina horrek ez du esan nahi emakumeek horrelakoak pairatzen ez dituztenik.

Politikari asko ezagutu dituzu zure ibilbidean. Nortzuk dira gehien miretsi dituzunak?

Batez ere, Txiki Benegas; goitik beherako politikaria zen, eta ikuspegi handia zuen. Urte askoan lan egin nuen harekin; haren kabinete arduraduna izan nintzen Barne sailburu izan zenean, eta oso garai interesgarria izan zen, orduantxe hasi ginelako Ertzaintzaz hitz egiten. Ramon Rubial ere nabarmenduko nuke, beste arrazoi batzuengatik: alderdiko presidentea izan zen, eta aurrera jarraitzeko bihotza eman zidan beti. Eta beste bat Lalo Lopez Albizu izan zen, Patxi Lopezen aita; 1975ean ezagutu nuen, eta pertsona bikaina zen. Beste maila batean, uste dut Felipe Gonzalez eta Alfonso Guerra, desberdintasunak desberdintasun, taxuzko politikariak zirela.

"Nire ustez, UP eta Ciudadanos euren buruaz beste egiten ari dira; bozik bada, boto emaileek zigortu egingo dituzte"

Eta PSOEtik kanpokoak?

Mario Onaindia esango nizuke, baina hura gero alderdikide izan nuen. Mario ogi puska baino hobea zen: oso atsegina, ongi hezia, azkarra, jakintsua. Asko gogoratzen dut, eta sarri neure buruari galdetzen diot zer pentsatuko lukeen Mariok oraingo egoera politikoaz.

Orain, hegaztiei argazkiak egitea duzu zaletasun nagusi. Nolatan hasi zinen?

Behin, Kristinaenea parkean nengoela [Donostia], asper-asper eginda, zozo bat ikusi nuen, argazkia egin nion, eta pentsatu nuen: "Hau gustatu egiten zait". Duela lau urte baino gehiago izan zen hori. Interneten horri buruzko informazio gehiago bilatu nuen, gero Monfraguera [Caceres, Espainia] joan nintzen, han erabat zaletu nintzen, eta gaur arte. Dena dela, ingurumenaz dudan kezka aspaldikoagoa da: txikitatik datorkit, gurasoek landa giroko lekuetara eramaten nindutenetik.

Adituek diotenez, klima larrialdiak desagertzeko zorian jarri ditu txori mota asko.

Ni sarritan joaten naiz Nafarroara, han mota askotako txoriak daudelako, eta aurten, esaterako, argi oilarrak, berez migratzaileak diren txoriak eta hegoaldera jotzen dutenak, gelditu egin dira, eta urtarrilean bazeuden oraindik. Klima larrialdiarena ez da txantxa. Nahiko nuke alderdi politiko guztiak gehiago kezkatuko balira ingurumenaz, eta gutxiago norbere interes partikularrez.

Arduratzen zaitu gaiak, beraz.

Etorkizunean, bi gai daude nola edo hala konpondu beharrekoak: urarena eta kutsadurarena. Iaz Egipton egon nintzen, eta Nilo ibaia zabortegi bilakatuta dago. Negargura ematen zuen. Baina ez dago Egiptora joan beharrik: atzo Urumean egon nintzen, eta plastikozko botilaz eta bestelako zaborrez beteta zegoen. Bizikleta bat ere ikusi nuen haitzen artean. Lotsagarria da, eta kezkagarriena da politikak ez diola heltzen eztabaida horri.

Orain ez zaude politikaren lehen lerroan, baina nola ikusten duzu egoera politikoa?

Nire ustez, Unidas Podemos eta Ciudadanos euren buruaz beste egiten ari dira. Berriro hauteskundeak baldin badaude, boto emaileek zigortu egingo dituzte, jendeak ez duelako nahi oraingoaren moduko egoerarik. Europari begira, interesgarria da ikustea, sozialdemokraziaren krisiaz hainbeste hitz egin ostean, nolabaiteko susperraldia izaten ari dela zenbait lekutan, eta arrazoizkoa ere bada.

Ana Miranda eta Jose Maria Gil Robles Europako parlamentuan. BERRIA