Nola kudeatu dezakegu guztiona den arazo bat?

Sinetsita nago errausketaren onurak hainbeste defendatzen dituztenek ez dietela erantzun argirik eman nahi zaborrak desagerrarazteko sistema kezkagarri eta faltsu horrek eragiten dituen galdera ugariei.

Aldiz, interesatzen zaien gauza bakarra da erraustegiaren alternatiba diren aukerak gaitzestea, datu faltsuak erabilita, eta, are deigarriagoa dena, denbora galtzea iritzi publikoa endredatzen.

Argi eta zuzen hitz egingo diet erraustegien alde apustu egiten dutenei, aukera horrek sortzen dituen arazoez inolako zalantzarik onartzen ez dutenei, arazo horiek konpondu gabe eta herritarrei behar bezala azaldu gabe badaude ere.

Neure buruari galdetzen diot, konparazio baterako, zer egingo duten erraustegiak urtean sortuko dituen tona errauts toxikorekin, non gordeko dituzten, kontuan izanda beharko diren segurtasun neurri guztiak.

Harrigarria iruditzen zait gehiengoak onartutako Foru Aldundiaren Planak berak, kritika izpirik gabe, «errautsak erraustegitik zabortegira» eramateaz hitz egitea Gipuzkoa osoko zaborretarako planteatu den erraustegia dela eta.

Zer asmo dute? Errauts horiek Gipuzkoan uztea, ala pentsatu dute beste herriren batek harrera ona egingo diela? Nolanahi izanda ere, errauts horiek ezin dira nolanahi gorde: baldintza bereziak behar dira, eta kontrol zorrotza, Europako jarraibideak betetzen dituena.

Bestalde, galdera egiten diet prozesu ez-demokratiko baten bidez inposatu diguten erraustegiaren defendatzaileei, zer egin asmo duten erraustegiak sortzen dituen zepekin.

Ez daukat argi zabortegiren batera bota nahi dituzten hondakin horiek? Foru Planaren arabera, «bigarren mailakoak»?, edo nahiko argudiorik ote duten zepa nolabait birziklatuko dela frogatzeko.

Kontua daatentzioa desbideratzen dutela gai horietatik, errausketari buruz hitz egin ez dadin, eta, aldi berean, biometanizazio eta gai organikoen konpostaje plantak gaitzesten dituzte, Espainian horrelako hogei proiektu baino gehiago garatzen ari direla ezkutatuta (erotuko al ziren?)

Egia esateko, aitortu behar dizuet nire ustez zaborra tratatzeko modurik integral eta ekologikoena denak gai organikoak gaika biltzea eskatzen duela.

Lehendabizi, sortzaile handiekin hasita, hala nola jatetxe, ospitale, ikastetxe, merkatu eta abarrekin, eta, bigarren aldi batean, etxeetako zaborrekin jarraituta.

Kontua da kalitate handiko konposta lortzea, eta, nire ustez, lortu ahal izango dugu. Baina ulertzen dut horrek loa galaraztea, lan gehiago egin beharko luketelako, bai eta adimena zorroztu ere, beti zaila izaten den arazo bati irtenbidea bilatzeko. Izan ere, gaiak erakunde guztiek erantzukizuna beren gain hartzea, pedagogia politikoa baliatzen jakitea eta herritarrek diziplina izatea eskatzen du.

Errazagoa eta erosoagoa da, jakina, erraustegiaren irtenbidea onartzea, «botatzen dioten guztia irensten du» eta, eta, gainera, arazoak kentzen dizkie gainetik. Baina ez ahaztu irtenbide garesti hori ez dela oso motibagarria hainbat helburu garrantzitsu lortzeko, hala nola zabor bolumena jatorrian murrizteko, birziklatze politikak sustatzeko eta herritarren partetik laguntza handiagoa lortzeko. «Dena erre badaiteke, zertarako ahalegindu?», pentsatuko dute.

Aitortu beharra daukat orain arte irakurri duzuen guztia ez dela nik idatzitakoa. Orain urte gutxi Odon Elorzak argitaratutako gutun baten zatiak dira, eta han esandakoarekin guztiz bat egiten dut. Zer aldatu da PSE alderdian ondorio kaltegarriak desagerraraztea lortu ez den erraustegi baten defendatzaile sutsu bihurtzeko orain?

Erantzuna, seguruenik, konplexua izango da, baina oso deigarria da alderdiko zenbait arduradunek duten obsesioa hondakinak modu egokiagoan kudeatzea eragozteko. Obsesio horren ondorioz, udal ordezkariak kritikatzen dituzte dagokien erantzukizun publikoa betetzeagatik, eta, bide guztietatik ahalegintzen dira gipuzkoarrak beldurrarazten beren helburu politikoak lortzeko.

Jarrera hori benetan eskasa da, zekena esango nuke, are gehiago erraustegiak indarra galtzen ari direnean, Nafarroan ikusi ahal izan dugunez, non aurreko astean gobernuko bozeramaileak iragarri baitzuen gelditu egingo zutela bertako erraustegia; edo Asturiasen, non duela hilabete gutxi gobernuak gauza bera egin baitzuen; edo Bizkaian, non jada erabakita baitute Zabalgarbiren bigarren fasea ez egitea; edo Katalunian, non gobernuak horrelako instalaziorik ez finantzatzeko erabakia hartu baitu. Agian, politikari gipuzkoar horiek, iraganean harrapatuta gelditu dira eta ez dute etorkizun hobeagoa ikusi nahi eta Gipuzkoako hondakinen kudeaketari irtenbide iraunkorragoa ez ematearekin tematuta daude, foru gobernuari eta udal gobernuei azpiak jateko helburu bakarrarekin.

Aitortzen dut horietako batzuk «zaborren arloko adituak» direla, gipuzkoarrak hondamenditik salbatuko dituen adostasun bat lortu dutenak, nahiz eta baieztapen horren atzean ezkutatu akordio horiek alderdien legeak bultzatutako gehiengo baten inposizioaren emaitza izan zirela eta ez zituztela kontuan hartu zerbitzu horren benetako protagonistak, udalak, beren eskumenekoa baita herriko hondakinen kudeaketa.

Odonek lehen aipatutako gutun hori bukatu zuen bezala amaituko dut nik ere: «Oso ulergarria iruditzen zait ahaleginak egitea niri lezio publikoak ematen. Eta nik ondo aprobetxatu behar ditut zuen aholkuak, jakina. Baina, mesedez, ez saiatu ni konbentzitzen, eta ez gehiago ahalegindu nire ilusioa eta (…) gipuzkoar askorena ere erretzen. Ez nazazue sutara bota (…) irtenbide iraunkorrago, ekologikoago eta aurrerakoiago bat aurkitzeagatik Gipuzkoako zaborrak tratatzeko. (…) Baina fabore txiki bat eskatuko dizuet: nik proposatzen dudan alternatiba errespetatu eta aztertu, eta aukera bat eman elkarrizketari eta itun zibikoari».