Aintzane Txasko (Zalduondo, Araba, 1943) herri giroan hazitako emakume ausarta eta bizia da, eta, musikarako zaletasuna berandu heldu bazitzaion ere, ilusioz eta konpromisoz bete du bere bizitza. Gogoan ditu Zalduondoko haurtzaro alaia eta komunitatean oinarritutako bizimodua. 50 urte zituela egin zituen lehen urratsak musikaren bidean, eta Kirrinka fanfarrearen sortzaile eta arima bihurtu zen. Bizitzari pasioz heltzen dion emakume baten lekukotasun zirraragarria da haren istorioa.
Nola gogoratzen duzu zure haurtzaroa Zalduondon?
Maitasunez gogoratzen dut. Zalduondo herri txikia zen, baina bizitzaz betea. Jendea oso alaia zen, beti zegoen ospakizunen bat edo elkartzeren bat. Pobreak baina alaiak ginela esaten zuten, eta egia zen. Bazkaritan, afaritan, tabernetan... beti abesten zen. Dantzan aritzen ginen plazan. Giro zoragarria zen, oso bizia, komunitate giro handikoa.
Noiz eta nola hasi zinen musikan?
Bitxia da, baina 50 urterekin hasi nintzen. Nire senarra Josetxu jubilatzear zegoenean sortu zen ideia. Hark nik baino hamabost urte gehiago zituen, eta pentsatzen hasi ginen zer egingo genuen hainbeste denbora libre izanda. Txarangak asko gustatzen zitzaizkigun, beti ibiltzen ginen haien atzetik jaietan. Egun batean norbaitek esan zuen agian berak trikitia jo zezakeela, beste batek beste musika tresnaren bat... Eta nik esan nuen: «Eta fanfarre bat sortzen badugu?». Txema Bikarregirekin jarri ginen harremanetan, dagoeneko beste batzuk zuzentzen zituen, eta ideia bikaina iruditu zitzaion. Abuztuan hitz egin genuen, eta irailean jada elkartuta geunden hasteko. Horrela sortu zen Kirrinka. Ordutik 32 urte igaro dira dagoeneko.
Orduan sortu zen fanfarrea?
Bai, orduan sortu zen. Txema Bikarregiri esan genion helduentzako fanfarre bat sortu nahi genuela, baina ez musika jotzeko soilik, baizik eta zerbait sozialagoa izateko, aktibo eta elkartuta egoteko. Berehala animatu gintuen; esan zuen garrantzitsuena gogoa izatea zela. Irailean antolatu genuen lehenengo bilera, eta lagunak, bikoteak eta ezagunak hasi ziren batzen... Hasieran jende asko etorri zen, oso polita izan zen, baina denborarekin, sarritan gertatzen den bezala, batzuk bidean geratu ziren. Hala ere, ilusioa genuenok aurrera jarraitu genuen.
«Gorputzak ez du berdin erantzuten, baina bonbardinoa jotzeak gaztetu egiten nau»
Musikari buruz zerbait bazenekien lehen?
Ez, ezer ere ez. Ez nekien partitura bat irakurtzen ere. Baina Txemak bakoitzari musika tresna bat esleitu zion. Niri bonbardinoa egokitu zitzaidan, beste batzuei saxoa, tronpeta... hark erabakitzen zuen. Hasieran notak oso modu sinplean jartzen zizkigun: do, re, mi... pixkanaka-pixkanaka hasi ginen. Baina jakina, bonbardinoak bere trikimailua du. Ez da beste instrumentu batzuetan bezala, haizea bota eta listo. Airearen kontrola eduki behar duzu, zein tonutan zauden jakin, intentsitatea neurtu… Sentiberatasuna eskatzen du. Baina instrumentu zoragarria da, soinu oso epela eta inguratzailea du. Maitemindu egin nintzen.
Eta zer sentitzen duzu bonbardinoa jotzen duzunean?
Asko gustatzen zait. Bizia ematen dit. Baina, egia esan, urteen poderioz gehiago pisatzen du eta gehiago kostatzen da. Behin sorbaldetako bat hautsi nuen, baina zorionez ez dut beso horrekin jotzen; beste besoarekin eusten diot. Gorputzak ez du berdin erantzuten, baina bonbardinoa jotzeak gaztetu egiten nau. Oraindik asko daukat emateko, baita ikasteko eta gozatzeko ere. Bete egiten nau.
Musikaz hutsetik ikasi behar izan zenuten?
Bai, guztiok hasi ginen hutsetik. Bakoitzak bere klabea eta bere instrumentua ikasi zituen. Oinarrizkoa erakusten ziguten, eta batzuetan beste fanfarre batzuetako gazteak etortzen ziren laguntzera. Esaten zizuten: «Ez horrela putz egin», «hobe da hatzak horrela jartzea»… Gauza sinpleak baina erabilgarriak. Gainerakoa etxean praktikatzea zen kontua, behin eta berriro errepikatzea. Etengabe saiatu behar zen, amorerik eman gabe.
Maiz entseatzen duzue?
Bai, astean bi aldiz. Eta gainera, etxean praktikatzeko audioak bidaltzen dizkigute. Oso ondo antolatuta dago dena, egia esan. Horrela, musika ikasketarik izan ez arren, hobetu dezakezu. Entsegu horiek nire egunerokotasunaren parte bihurtu dira. Poz handia ematen didate, motibazioa. Entseguak iristeko zain egoten naiz.
Noizbait izan duzu uzteko gogorik?
Bueno, bizitzan bezala, garai nekagarriak eta pertsonen arteko talka txikiak egoten dira. Noizbait pentsatu dut: «Hobe gaur etxean geratzen banaiz», batez ere nahasteren bat dagoenean. Baina gero pentsatzen dut zein ondo pasatzen dudan jotzen, zenbat ematen didan, eta pasatu egiten zait. Erritmoari jarraitu eta gozatzen dudan bitartean, hor egongo naiz. Eta ez naiz traketsenetakoa, e! [barrez]. Beti izan naiz konstantea.
Zenbat denbora daramazu Kirrinka fanfarrean?
32 urte daramatzat. Nire bizitzaren zati erraldoia da. Denetarik bizi izan dugu: garai hobeak, okerragoak, baina beti giro onean. Oso ondo pasatzen dugu jotzen, herrietara bidaiatzen, jendea ezagutzen... familia bat sortu dugu. Gorabeherak egon arren, taldea elkartuta egon izan da. Hori da gehien estimatzen dudana.
Gogoan duzu ospakizun edo jai bereziren bat?
Asko, egia esan. Zaila da bakarra aukeratzea. Jai bakoitzak bere xarma du, eta batzuetan akatsak edo liskartxoak egon arren, garrantzitsuena ondo pasatzea izan da beti. Kalean jotzean sortzen den giroa, jendeak nola gozatzen duen ikustea... hori ez da ahazten.
«Kirrinka izena aukeratu genuen gustatzen zitzaizkigunak hartuta zeudelako»
Zein da zure abestirik gogokoena?
Marina [Joselu Anayak]. Beti hunkitzen nau; nire senarra ezagutu nuenean abesti hori jotzen ari ziren. Oso esanahi berezia du niretzat. Gure zuzendariak ez du nahi izaten askorik jotzea, baina entzuten dudan bakoitzean, zerbait mugitzen zait barruan.
Abesterik bai?
«Marina, Marina, Marina, bihotzez maite zaitut. Irrifarre eder horrekin zoratzen bainauzu zuk...»
Abesten behintzat badakizu. Gogoratzen duzu bonbardinoa lehen aldiz jendaurrean jo zenuen eguna?
Jakina! Une oso berezia izan zen, nahiz eta hiru abesti bakarrik jakin: Mari Carmen, El carrito eta beste bat. Kalean barrena joaten ginen, lekuz aldatzen, jendeak abesti errepikatuak ez entzuteko. Ilusioa teknika baino garrantzitsuagoa da fanfarre batean, eta beti izan dut ilusioa.
Emakume izateak eraginik izan al du fanfarrean izan duzun esperientzian?
Batere ez. Hasieratik oso errespetatua sentitu nintzen, eta beti izan naiz presidente. Inork ez zuen paper kontuez edo Eusko Jaurlaritzarekin harremanetan jartzeaz arduratu nahi, eta nik hartu nuen ardura. Kirrinka izena aukeratu genuen gustatzen zitzaizkigunak hartuta zeudelako. Lidergo esperientzia honek asko indartu nau.
Zer aholku emango zenieke zerbait berria hasi nahi duten adinekoei?
Zalantzarik ez izateko, has daitezela. Ez dio axola zenbat urte dituzun, garrantzitsuena ilusioa izatea da. Gauza txiki bat izan daiteke: kartetan jokatzera irtetea, jarduera batean izena ematea... denak balio du. Motibatzen zaituen zerbait eduki behar duzu, etxetik ateratzeko aitzakia. Niri musikak bizia eman dit. Eta oraindik ere ematen dit.
Zure ustez, nahikoa baloratzen dira fanfarreak?
Egia esanda, ez. Fanfarre gutxiago daude orain, eta pena ematen dit. Lehen talde askotatik jende asko etortzen zen, baina orain ez. Gazteak ez ditu hainbeste erakartzen. Adibidez, nire biloba saiatu zen zenbait egunez, baina berehala utzi zuen. Ez zaie zaletasun bera pizten. Hori aldatu beharra dago.
Uste duzu gazteen interesa berreskura daitekeela?
Hala izan bedi. Baina egia da gazte askok zera uste dutela, musikaren inguruan egotea nahikoa dela, benetan inplikatu gabe. Eta ez, ez da gauza bera. Bertan egotea ez da taldean jotzea bezalakoa. Konpromisoa eskatzen du, baina poztasun handiak ere ematen ditu.
«Oraindik ilusioz gaude, baina zaila da gazteak sartzea. Sortzaileetatik bi bakarrik geratzen gara»
Nola daramazu musika jotzearen ahalegin fisikoa?
Erresistentzia eduki behar da, noski. Teknika ez da erraza, eta are nekezagoa da bonbardinoa jotzen baduzu. Batzuetan tentazioa izaten dut tronpetara pasatzeko, arinagoa da eta antzekoa, baina ez dut uste aldatuko dudanik. Ohitu egin naiz, maitasuna hartu diot bonbardinoari. Eta aktibo mantentzen banaiz, ez dut bonbardinoa utzi nahi.
Nolakoa izan zen aurreko zapatua?
Arabako fanfarre eguna ospatu genuen larunbatean, Gasteizen. Festan parte hartu genuen, eta esperientzia zoragarria izan zen. Taldeka jo genuen, eta gero denok batera: ikaragarria izan zen, urtero bezala.
Zer etorkizun ikusten diozu Kirrinkari?
Oraindik ilusioz gaude, baina zaila da gazteak sartzea. Sortzaileetatik bi bakarrik geratzen gara. Ahal dugun bitartean, aurrera jarraituko dugu.
Bilobek zure bideari jarraituko al diote?
Ez dakit. Bat Medikuntza ikasten ari da, eta asko kostatu zaio horra iristea. Agian, noizbait, jai batean edo kuriositatez, animatuko dira. Adin horretan bestelako lehentasunak dituzte.
Beste zaletasunik ba al duzu?
Egia esanda, ez. Fanfarrearekin nahikoa dut. Jantzien ardura dut, bestelako erantzukizunak... eta horrek denbora asko eskatzen dit. Baina lagunekin ere irteten naiz.
Musikarekin duzun harremana aldatu al da urteekin?
Funtsean, ez asko. Zuzendaria aldatu dugu, abesti berriak gehitu ditugu, baina ilusioa hor dago oraindik. Hasieran kostatzen da egokitzea, denean bezala, baina egokitzen zarenean, berriz gozatzen duzu. Musika nire bizitzaren parte da.
Zer musika entzuten duzu gaur egun?
Denetarik entzuten dut: Mexikoko rantxerak, euskal kantak, pop pixka bat... Fanfarrean ere kanta modernoagoak jotzen ditugu, Hombres G taldearenak eta Caroline, adibidez. Ez zara beti gauza berarekin geratu behar. Berritzea beharrezkoa da.
Eta berriz 50 urte bazenitu, fanfarre bat sortuko zenuke?
Zalantzarik gabe! Nahiz eta 30 urterekin lau seme-alaba hazten ari nintzen eta ez nuen denborarik niretzat. Baina ahal izango banu, egingo nuke. 50 urterekin askatasun handiagoa nuen, eta hor hasi zen dena. Ez naiz ezertaz damutzen.
Zer aholku emango zenieke musikari gazteei?
Aukerak aprobetxatu ditzatela, bidea goza dezatela. Gaur egun baliabide gehiago dituzte ikasteko. Guk behin eta berriz errepikatu behar genuen ondo atera arte. Orain teknologia, irakasleak, metodoak eta abar dituzte, ez ditzatela alferrik galdu. Taldean jotzea esperientzia paregabea da.
Amaitzeko, joko duzu abesti bat?
Lotsa ematen dit, baina bai. Bonbardinoa bakarrik entzunda askotan zaila da abestia zein den jakitea. [¡Ay Jalisco, no te rajes! abestia jotzen hasi da].
