Ordu bat eta laurden irian, Nafarroa bitan zatitzen duen mugara helduko gara, Berdaritzeko lepora hain zuzen ere (685 m). Han 118 zenbakia duen mugarria topatuko dugu, eta, Baztan haranera sartzen den xendari bizkarra emanda, mugaren hariari jarraituko diogu, hego-mendebalderantz igotzeko.
Nafarroako bi aldeetara paraje miresgarriak begi-bazka izanda eta betiere estatu arrotzen mugarriak nahigabeko bidelagun ditugula, Zarkindegi mendi xumearen gailurrari agur egitera joango gatzaio (860 m). Oso-oso ederra da mendi bizkar hertsi hau, Nafarroa biei -hala erran behar bada behintzat...- saminezko agurra egiteko aukera ematen duelarik. Ekialdera, Aldude eta Urepeleko sakana hertsia ikusgai daukagu, eta mendebaldera, berriz, Baztango ibar zabala, Elizondo herri nagusia bera ere ageri delarik ongi. Iparraldera, aldiz, tente-potente eta dotore oso, Hautza Baztango erraldoia.
Belaungo lepoa (759 m) igaro eta gero -betoiez eginiko ardi korrale itsusi bat badago han-, Baztan aldean apur bat sartuko gara pagadi eder batean lauean ibilita, Eihartza gaina (868 m) saihesten badugu behintzat. Jaitsi ere egin beharko dugu pixka bat Eihartzako leporaino (854 m), bertara iristen delarik, hain zuzen, Aldude herria zein Esnazu auzunea abiapuntu dituen artzaintzarako bidexka. Belardi maldaren gora joanda, hegoaldera, aski fite helduko gara Hargibel gailur harritsura (988 m). Frantziako IGN mapak oker ematen du gain honen kokapena, 935 metroko altueran jarrita... Erran beharrik ere ez dago, zelako ikusmen miresgarriaz oparitzen gaituen Hargibel gainak, Nafarroako eta urrunagoko mendi eta bazter ugari begi-bazka dauzkagularik.
Hargibelen harroketatik eraitsi ondoren, horiz seinalatutako ibilbideari utziko diogu, aldi batentzako. Ezen, oso komeni da, mugaren harian bertan artzainek jarritako burdin hesiaren Baztango aldea aukeratu eta belardian goxo-goxo gora eginda, Albako Harriaren gailurrera joatea. Gain hau ere guztiz harritsua da, eta aspaldiko iraganaren lekukoa ere bai, garmendietako suegotzi harkaitzez osatuta baitago. Harkaitzen artetik behin eraitsi eta gero, gomendagarria da buelta ematea bizkarraren hegi-hegitik, horrela hegoaldeko behean Kintoako haran guztiz politeko etxalde batzuk agerian izango baititugu.
Behortsubuztango baratzeak
Albako harria eta Hargibel artean, ez zaie huts egin behar ere Behorsubuztango baratze hunkigarriei, gure arbasoen egonaldi eta bizialdiaren oihartzun isilak baitaude. Erraza da horiek aurkitzea, burdin sarearen ondo-ondoan baitaude. Alanbre hesiari jarraituz, hain zuzen, Hargibel gaina saihestuko dugu, eta ibilbide seinale horiak berriro topatuta, Eihartzako lepora itzuliko gara, joan-etorrian. Hementxe, aldiz, Aldude/Esnazutik datorren ibilgailu bidea hartuko dugu, hirurehun bat metrotan. Bihurgune batean, baina, utzi egingo dugu, xenda gozagarri batean behera egiteko, goxo-goxo. Belaungo lepoan ere ia-ia topatuko dugu igoerarako hartu genuen ibilbidea. Beste une batean ere topatuko dugu berriro ibilgailu bidea, eta kilometro erdi batez horretan ibili beharko gara.
Beste bide batera iristean, metro gutxitan eskuin alderat joko dugu -ez kasurik egin ezker alderat joaten diren seinale horiei- eta beherantz seko sartzen den xenda berehala hartuko dugu -hori ere horiz markatua delarik-. Horrela, oihan polit batean behera laguntzen gaituen bidezidor honek Aldudeko herriaren gainalde hurbilera eramango gaitu, bat-batean ikusmen miresgarria eskainiko digularik.
Hiruzpalau langa igaroarazi ondoren -hetsita baldin badaude, ez ahaztu berriz ixteko- xenda zoragarri hau Xokoa etxe alboan bururatzen da. Eskuin aldera jota, Aldudeko Pilota plazara helduko gara, bost bat orduko ibilaldi gozagarri eta aski erraza amaituta.
