«Shin-Chanek nire barruko ume muturzikina atera zuen»

Nekane Saroberen (Donostia, 1953) ahotsa oso ezaguna da telebistarentzat eginiko lanarengatik, baina oraindik ere askotan entzun behar izaten ditu haur eta helduak harrituta esaten: «Hara! Shin-Chan emakume bat da?». Hamarkadak eman ditu bikoizle lanetan. Orain, erretiroa hartu aurretxoan, aspaldi dabil bikoizketa mundutik urrun xamar, berak hartu ez dituen erabakiengatik.

Baserritar jaio zinen, baina hiriaren ertzean, Donostiako Añorga auzoan. Zer-nolako eragina izan du horrek zure izaeran?

Asko markatu nau. Ttorre baserriko alaba zaharrena naiz. Baserriko umeari, zoriontsua izanagatik, lan asko egitea tokatzen zaio txikitatik; garai batean hala zen behintzat. Baserriko lan asko egindakoa naiz: aitzurrean, sardeketan, bakantzen [baratzeko landare txikiak kentzen, handiak uzteko], zopizartzen [belar txarrak kentzen]... Gogortu egin nintzen lan hori egiten, orduko baserriko ume guztiak bezala. Gogortu ez fisikoki, baizik eta bizitzaren aurrean. Baserriko umeak zaildutakoak gara. Edozertara jartzen gara, bizitzak erakutsi digulako lan asko egin behar dela.

Zailtzea eta gogortzea. Orain, psikologia popean erresilientzia esaten dioten hori bera da?

Bai. Nik neure burua erresilientetzat daukat. Ez dut egoera larririk bizi, baina bai, zailduta nago eguneroko gorabeheren aurrean.

Bikoizketan 28 urterekin hasi zinen. Zer egin zenuen ordura arte?

Txikitatik argi nuen ama izan nahi nuela, ez nuen beste asmorik bizitzarako. Lehen umea 21 urterekin izan nuen. Orain, neure burua ikusten dut orduan, ama adin horrekin, eta galdetzen diot: Nola liteke? Zein fundamenturekin? Baina pozez zoratzen nengoen ama izateaz. Gaur ere, ikusten badut ume bat kalean gurasoengandik gehiegi urrunduta eta erdi arriskuan, larritu egiten naiz.

Nola hasi zinen bikoizketa lanean? Antzerkian ibili zinen aurretik, edo?

ETB sortu zenean, ahotsak-eta eskatzen hasi ziren 1981-82 aldera. Lagun kazetari batek esan zidan casting bat zegoela: «Euskara maila ona eskatzen dute. Zergatik ez zara aurkezten?». Hola joan nintzen. Antzerkia egina nuen, baina maila txikian, talde bateko kide izan gabe. Ahotsarengatik hartu ninduten. Nire ahotsak erregistro zabala du. Esan zidatenez, berdin egin nezakeen umetxo bat eta adineko emakume bat, eta adin askoko jendea tartean.

Zu entzutean berehala konturatzen zara oso modu bizian eta aberatsean hitz egiten duzula, baina zalantza sortzen da: hori bikoizketa lana eginez garatu duzu, edo zeurea duzu?

Betikoa dut, neurea. Beti izan naiz oso adierazkorra.

Zure lankide Arantxa Moñuxek (Nobita) esan duenez, animaliak oso gustuko dituzu, eta, haren arabera, ahotsaren bidez haiekin komunikatzea lortzen duzu. Egia al da?

Asko maite ditut, bai. Nola ez diet hitz egingo bada? Orain bi txakur ditut, baina lau ere izan ditut: Potxin, Matxin, Txiki eta Elur. Bai, badaukat komunikazioa haiekin. «Lanera joan behar dut, txintxo ibili eta etxea zaindu». Horrela hitz egiten diet.

Baina ahots berezi bat duzu txakurrekin hitz egiteko?

Bai. Oso harreman berezia dut txikienarekin, esaterako, eta horrela hitz egiten diot [ahots altu samarra erabiltzen du, erakusteko]. Laztanak nahi ditudanean, negar plantak egiten ditut, eta berehala etortzen dira. Zoro konplexua sartzen zait.

Elur da zure txakur txiki hori. Ez duzu Laino izenekorik?

Ez [barre]. Oso pozik egin nuen Pellorena. Asko identifikatzen nintzen pertsonaiarekin: mutil koskorrak gustatu zaizkit beti, batez ere bihurri samarrak.

Nola erabakitzen du bikoizle batek zein ahots jarri pertsonaia bati?

Pertsonaia bat ematen dizutenean, askotan gertatzen da lehenengo take-etan [grabaketetan] jartzen diozun ahotsa ez izatea gero edukiko duena. Pertsonaia ezagutuz joaten zara, eta borobilduz. Pertsonaiak agintzen dizu, esan egiten dizu.

Orduan, Heidi berriz ikusten jarriz gero, Pelloren hasierako ahotsa eta gerokoa ezberdinak direla entzun daiteke?

Bai, baliteke aldaketak sumatzea, baina funtsean ahots bera da, eta jarrera bera, ahotsarekin jarrera bat erakusten duzulako. Hobetuz joaten da. Pello, esaterako, mutil koskor sendo bat da; ezin diozu ahots fin bat jarri.

Kalimerori, bai, ordea?

Kalimerorekin asko disfrutatu nuen. Hain koitadua sentitzen zen eta sentiarazten zuen. Beti erdi negarrez [barre]. Baina Kalimero ez zuten askotan eman, nahiz eta oso polita izan umeentzat. Nik ez nuen erabaki marrazki bizidunetan aritzea. Hasieran ekoizten ziren telesailak eta filmak, baina gerora gutxituz joan ziren.

Gero, Txopinko (Dotakonen arreba) egin zenuen. Esan daiteke espezialista zarela arrautza oskol erdia buruan daramaten pertsonaietan?

Nire lehenengo pisuzko pertsonaia izan zen Txopinko. Atal asko egin nituen, eta niretik emateko aukera eskaini zidan lehenengo pertsonaia izan zen. Haurrek asko maite zuten. Nire umeen bila ikastolara joaten nintzenean, «egin Txopinkoren ahotsa!» esaten zidaten ikaskide guztiek. Egin beharra zegoen. Umeak desilusionatu? Halakorik ezin da egin. Hor ikusi nuen marrazkiok zer-nolako eragina zuten umeengan.

Batez ere, marrazki bizidunetan aritu zara. Ez duzu penarik helduentzako lanetan gehiago aritu ez izanaz?

Marraki bizidunetan egin dut lanaren %95. Penarik ez dut, baina ez dut esango ez zaidala arantzatxo bat geratu. Ez dakit zergatik erabaki zuten hori, baina, honezkero, ez zait asko axola.

Bikoiztea lan gogorra dela esan izan duzu. Marian Galarraga lankideak esan du goizean goiz zigarroak erretzen eta koñak kopa edaten berotzen zutela bikoizleek eztarria lanean hasi aurretik. Hala ibili zara?

Orduan denok erretzen genuen. Nik Habanos, tabakorik beltzena, alegia. Baina ez nuen berotzeko erabiltzen. Gogorra da gure lana, ahotsa bortxatu egiten dugulako beti. Horretan gehien nozitu dudan pertsonaia Shin-Chan izan da. Ez pertsonaiarengatik, baizik eta ordu asko zirelako. Beti ikusiko didazu zapi bat eztarrian, neguan zein udan.

Pello mutil sano jatorra zen, gaiztakeriarik gabeko menditar zintzoa. Shin-Chan, berriz, hiriko haur lotsagabea. Zaila izan zitzaizun ahotsa topatzea?

Shin-Chanen ahotsak ez dauka meriturik. Shin-Chanek esaten duena eta nola esaten duen, hori da kontua. Ironia handia du Shin-Chanek, eta euskaldunok erehala daukagu. Lortu genuen ironia hori irudiekin lotzea. Asmatu egin genuen. Ez dakit oso euskalduna den, baina, nire ateraldiengatik-edo, alabak beti esaten zuen «Shin-Chan gure etxean bizi zen ETBn baino lehenago». Shin-Chanek nire barruko ume muturzikina atera zuen. Izan ere, nire adinarekin esatera ausartuko ez nintzatekeenak bota ditzaket haren ahotsarekin.

Aldatzen al zenuen gidoian idatzita zegoena, Shin-Chan bikoiztean?

Zorrotzak dira horretan: testua jarraitu behar da. Baina Shin-Chanekin egin genituen aldaketa batzuk, pertsonaiara moldatzeko, txiste gehiago jartze aldera, baina mezua aldatu gabe: Shin-Chanek bere amarengatik esaten du: «Etxekoa dugu eta, zer egingo dugu bada, hartu egin behar». Edo «gure ama asto zaharraren bibotea baino zakarragoa da». Japonian ez dute halakorik esango, noski. Lazkao Txiki txiki bat atera nahi izan genuen une batzuetan.

Ikusle batzuk asaldatu zituen Shin-Chanek hasieran, gurasoekiko errespeturik ez zuela eta eredu txarra zelakoan. Arrazoia zuten?

Errespetatu beharra dago iritzia. Bikoizten genuenean ere ateratzen zitzaigun: «Hau esan behar dut, benetan?». Bai, esan behar genuen. Gauza batzuk itsusiak ziren, ez ziren umeek entzuteko modukoak. Baina gauza bat esaten nuen beti: Shin-Chanek esaldi itsusiak esaten ditu, bai, baina denok dakigu fikzioa dela. Gaur umeak benetakoak diren gauza itsusi asko ikusten eta entzuten ari dira telebistan, reality-etan, esaterako. Asko disfrutatu dut Shin-Chanekin lanean, asko eman dit.

Zuen ahotsekin hazitako zenbatek esan du gero, marrazki berak beste hizkuntza batean ikusita, edo jatorrizkoan, euskarazkoa askoz hobea zela? Horrek zer esan nahi du, oso bikoizle onak zinetela, edo zerekin ohitu hura maite duela jendeak?

Euskarazko bikoizleen maila nahiko altua dela esan daiteke, eta ez dut nigatik esaten.

Eta, halere, Pello Artetxe bikoizleak esaten duenez, euskarazko bikoizketaren egoera «dramatikoa da». Datuak hor daude: 1980ko hamarkadaren hasieran 1.800 ordu bikoiztu ziren, eta, iaz, 109 besterik ez. Zer gertatu da?

Bilerak izan dituzte sektoreko ordezkariek Bingen Zupiriarekin [Jaurlaritzako Hizkuntza Politika eta Kultura sailburua], eta ordu gehiago bikoizteko inongo asmorik ez dutela esan zien. Krisia da aitzakia. Esaten dietenean Galizian eta Katalunian ere krisia dagoela baina beste politika bat dutela, hango egoera soziolinguistikoa ezberdina dela erantzun dute. Ez dago dirurik, baina telesailak bikoizten dituzte, erdaraz, ETB2rako. Ikusi ditut horretan ETBra joan naizenean. Zer zentzu du horrek? Non ikusi da halakorik? ETB2k dena jaten du.

Gero eta zaharragoak zarete bikoizleak, eta ez da gazterik txanda hartzeko. Azkenak zarete?

Bizi behar da, eta bikoiztetik ezin zara bizi. Non geratzen da euskara? Zertarako dugu? Hankazpian ibiltzeko? Nork erabaki du euskarazko bikoizketarik ez egitea? Eta gure umeek ez al dute merezi ETBk ematen dietena baino gehiago? Buruz dakizkite elkarrizketak honezkero.

Zer esango luke horretaz Shinnosuke Noharak?

[Shin-Chanen ahotsez] Euskaraz bikoizketa egiteko dirurik ez dagoela? Nondik ateratzen da erdarazko telesailak bikoizteko? Dagokionari. Erantzun! Bale? [Bere ahotsez] Baina, noski, ni ez nintzateke hori esatera ausartuko.