«Ez da gauza txarra Kutxabanken parte bat saltzea, baina ez da unerik egokiena»

Finantza sektorearen eta aurrezki kutxen eboluzioa 35 urtez barrutik jarraitu duen lekuko zuzena da Xabier Alkorta (Donostia, 1949). Kutxaren zuzendari nagusia izan zen 2009ra arte, eta kargua utzi zuen orduan, BBKrekin bateratzeko saioak huts egin eta gero. Ondoren, Espainiako Bankuak eskatuta, Caja Castilla La Mancha (CCM) eta Novagalicia onbideratzeko ahaleginean parte hartu zuen, finantza sektorearen erreskate eta birmoldatze handi baten erdian. Crisis y nueva dirección bancaria (Deusto) (Krisia eta banku zuzendaritza berria) liburuan bildu ditu bere esperientziak.

2009ko hasieran utzi zenuen Kutxa. Pentsatu zenuen inoiz sei urte geroago aurrezki kutxen sistema desagertuko zela?

Ez, inondik inora. Baina krisia iritsi zenerako argi zegoen negozioa aldatzen ari zela; interesak jaisten hasi ziren, eta etekinak, murrizten. Garbi dago Espainian zegoen egiturari ezin zitzaiola eutsi.

Nork hil ditu kutxak? Edo bere buruaz beste egin dute?

Kutxa batzuk hil dira, eta beste batzuk aldatu dira. Geure kasuan, EAEko hiru aurrezki kutxak fundazio bihurtu dira, eta hiruren artean banku bat dute. Ez dira desagertu. Sistemak aurrera jarraitzen du, beste egitura batekin. Kutxen erdiak desagertu dira, eta beste erdiak berrantolatu dira. Gertatu da halakorik Europako beste herrialde batzuetan. Italian, esaterako.

Beti esan izan da bankuentzat kutxen merkatu kuota oso desiragarria zela. Interesak egon dira kutxak desagerrarazteko?

Bai, baina ez da garrantzitsuena. Gakoa da kutxen sistemaren barruan egon den buru galtzea. Garai batean kutxa bakoitza bere lurraldeari lotuta zegoen. Espainia merkatu bateratuan sartu zenean —eta eztabaida luzeen ondoren— baimendu zen jatorriko erkidegotik ateratzea. Batentzat edo birentzat lekua egon zitekeen, baina era batera edo bestera denak hasi ginen bulegoak zabaltzen. Desiragarria izan zitekeen merkatu kuota hori, bai, baina ikusi behar da nolako kostuetan sartu ziren aurrezki kutxak hori lortzeko. Merkatuak behera egin zuenean hor erori ziren. Bankuei ondo etorri zaie, baina bekatu handiena barruan egon da.

Zure liburuan sarritan aipatzen da kezka bat. Batzarretan bezeroen interesen presentzia bermatu nahi zen, baina praktikan ez da hala gertatu, eta alderdi politikoen esku geratu izan dira.

Eta sindikatuen esku ere bai. Hori egia da. Legearen helburua nik uste argia zela, ordezkaritzaren erdia bezeroei ematea. Gertatu dena da alderdiek eta sindikatuek euren sareak erabili dituztela ordezkariak sartzeko. Aukera erakargarria zen hasieran, trantsizio garaian aurreko egiturak eraldatzeko, haize berria sartzeko. Baina azkenean batzar nagusien antzeko zerbait bihurtu ziren.

Ez al da hori erakunde publikoen itzalpean garatutako finantza erakundeak izatearen prezioa?

Hemen gobernu korporatiboak ondo funtzionatu du. Udalek lehenbizi eta aldundiek ondoren sortu zituzten aurrezki kutxak. Beste lekuetan sorrera pribatua izan dute. Horregatik, hemengo kutxen DNAn badago izaera publiko hori. Erakunde sortzaileek euren lekua behar dute, baina ez du esan nahi bezeroen ahotsa alde batera utzi behar denik. Ez zaizkit bateraezinak iruditzen. Bi ahots egon beharrean bakarra geratu zen, eta hori aniztasunaren eta aberastasunaren aurkakoa da.

Goazen pixka bat atzera. Bi aldiz egin zen euskal kutxak bateratzeko saiakera. Lautarako bateratze bat pentsatu zen inoiz?

CANekoa ez zen posible. Beti egon zen oso lotuta hasieran Nafarroako Diputazioari eta ondoren Nafarroako Gobernuari. Iruñeko udal kutxaren egoera eta nortasuna pluralagoa izanda, harreman handiagoa egon da, baina ez zait iruditzen politikoki posible zenik. Bateratzea gauzatzeko Nafarroako Gobernuak onartzea behar zen, eta ezinezkoa zen.

Saiatu al zineten?

Bateratzeko ez, baina Iruñeko kutxak parte hartu zuen geure egituretan, filial batzuetan, eta harremanak beti izan ziren onak. Lehiakide ez ginen neurrian, elkarrekin gauzak egin genituen. Nafarroako Kutxak hautsi zuen hori. Han esaten dute badatoz baskoak, eta honekin alderantziz izan zen. Euren esku zegoen egoera haustea, eta erabaki zuten 40 bulego irekitzea EAEn. Erabaki horren eta beste batzuen artean etorriko zen CANen porrota.

Hiru kutxen bateratzea bi aldiz zapuztu izanak nolako ondorioak izan ditu?

Pisu galera egon da, Kutxari dagokionez. 2008ko akordioanBBKrentzat zen %60 eta Kutxarentzat %40. Vital sartzeko aukera gauzatuta, Kutxak %35 zeukan bermatuta. Hiru urte geroago onartu zen akordioan jabetzaren %32 du. Hiru puntu asko da. Edonola ere, bat egiteko traba gehien jarri zuenak izan du azkenean galerarik handiena: Vitalek.

Nola bizi izan zenuen BBK-Kutxa bateratzearen porrota? Gehiago egin zenezakeen?

Ziur baietz. Bizpahiru bototan zegoen kontua, baina horiek zituztenak konsziente ziren garrantzi horretaz, eta baldintzak jarri nahi zituzten, bereziki sindikatuak tartean sartu zirenean. Interesak ez ziren ez bezeroenak ez geure langileenak. Kutxako langile guztiek nahi zuten bateratzea, horregatik etorri ziren gero dimisioak.

Tartean, zuk utzi zenuen.

Ikusi nuen ez zela unean uneko porrota, baizik eta jarraituko genuela egoera horretan urte batzuetarako. Sentitu nintzen indarrik gabe segitzeko. Posible izango zen gauzak hobeto egitea, baina helburu politiko eta sindikalak nagusitu ziren. Aurka zeudenek zioten interes publikoa defendatu behar zutela, baina euren interes pribatuek hondoratu zuten akordio hura.

Kutxa bakar eta bateratua izateak bestelako aukerarik irekiko zuen, edo berdin amaituko ziren aurrezki kutxak?

Ez, nik uste amaiera bera izango zela. Legeak aldatu ziren gero, Espainiaren erreskateari jarraituz. Era batera edo bestera, bukaera bera etorriko zen.

Baina erabaki batzuk baldintzatu zituen. Esaterako, kutxa bateratu batekin BBK-k ez zuen Caja Sur erosiko, tamaina hartzeko.

Ez, eragiketa hura ez zen egingo. Ez zen oso ona izan. Beste aukera batzuk izan zituen BBK-k, eta ez zuen apusturik egin. CCMn egon nintzenean eskatu zidaten bateratze bat bilatzeko. BBK zegoen aukeren artean, baina ez zuen benetan horren alde egin. Caja Sur erostea baino askoz ere eragiketa hobeagoa zen tamaina hartzeko, eta BBK-k bazuen kaudimena horretarako.

Aurrezki kutxak kondenatu dituen arazoetako bat hedapena eta higiezinak izan dira. Gipuzkoako Kutxak ere jokatu zuen horretara. Erabaki desegokiak hartu zenituzten?

Bai, baina horien neurria ez zen izan hainbesterainokoa. Beste eragiketa korporatibo batzuk ondo atera ziren, telekomunikazioetan esaterako. Dibertsifikatzen duzunean gertatzen da hori. Orain ikusita gaizki atera zirenetako batzuk gaizki zeuden, bai.

Asko kritikatu zaizue, esaterako, Mediterraneoko higiezinetan inbertsioak egin izana.

Hori akats bat izan zen; argi dago. Ez hainbeste han bulegoak irekitzea, baina bai higiezinen sustapen batzuetan sartzea. Une batean bi negozio aukera zeuden, eta kanpora jotzea erabaki genuen.

Zein zen beste negozio aukera?

Eredu estentsiboa aukeratu genuen, Gipuzkoan genuena kanpora zabalduta. Beste aukera bat eredu intentsiboa zen, hemen bertako bezeroei begira jarrita. Nola? Aseguruen alorrean apustu eginda. Ikustea aseguruak ez zirela negozio osagarri bat eta esparru hori benetan indartzea. Finantzetan Gipuzkoako merkatuaren erdia genuen; hemen ezin ginen hazi. Biak ziren aukera estrategikoak. Nik nahiago nuen intentsiboa, baina bestea gailendu zen.

Besteak baino hobeto kudeatu dira euskal kutxak, baina berdin amaitu dute: banku baten bidez lanean.

Ez nago ados. Kutxabank beste banku handi baten esku geratzen ez den bitartean, hemengo sistemak indarrean jarraituko du. Lehen aurrezki kutxen barruan genuen dialektika errepikatzen da: zer zati erabili erreserbak handitzeko eta zenbat bideratu gizarte ekintzarako. Lehentasuna ematen bazaio kaudimenari, orduan diru gutxiago ekintza sozialerako. Pertsona berberek dute bankua ondo kudeatzeko eta fundazioa gidatzeko ardura.

Interes talka bat da?

Bada, baina azkenean noren interesa ari zara defendatzen? Kutxabank pribatizatzen ez duzun bitartean kapitalizazioa indartzeak, hasiera batean, bezeroaren konfiantzari laguntzen dio. Uste dut interes publikoari eusten zaiola horrekin. Dena den, ez dut garbi ikusten fundazioen etorkizuna.

Non ikusten dizkiezu arazoak banku fundazioei?

Batez ere, diru sarreren murrizketan. Bankuen irabaziek behera egin dute, eta ikusita interesak nola dauden eta etengabe kaudimena indartu behar hori, fundazioen diru sarrerak urrituko dira. Euren inbertsio ia guztia Kutxabanken parte hartzean dago. Zergatik izan behar dute kapitalaren %90 leku bakarrean?

Aurrezki kutxak desagertzeak eta horien jabetza fundazioen eskuetan geratzeak ez du kutxek zeukaten izaera demokratikoa deuseztatu?

Pentsatu beharko da ordezkari politikoak direla hor daudenak. Erakunde publikoek sortu zituzten aurrezki kutxak, eta orain erakunde horietako ordezkariak ari dira fundazioak kudeatzen.

Bezeroa kanpoan geratu da.

Bai, baina iruditzen zait bezeroen interesak eta akziodunenak nahiko lotuta daudela. Doktrina ofizialaren aurkakoa da, baina Kutxabankeko kapitalaren parte bat burtsaratzea ez da gauza txarra.

Etorkizunean akziodun pribatuak sartuko direla uste duzu?

Epe ertainera, bai. Caixabanken eredua hor dugu. Ez dute fundazioek zertan izan jabetza osoa. Kutxabankeko %40 pribatizatuta ez dute kontrola galduko.

Akziodun pribatuak sartuta, nola orekatu obra sozialak galduko lituzkeen irabaziak?

Jartzen banaiz Kutxa fundazioaren lekuan, argi dago arrisku bat badagoela. Dena leku berean duzu. Kapitala duzunean dibertsifikazioa oinarrizkoa da.

Fundazioei botere ekonomiko handia emango lieke akzioen parte bat saltzeak.

Bai, baina orain ez da momenturik egokiena. Liburuetan duten balioarekin alderatuta, merkatuak %60 inguru aitortzen die bankuei orain. Ikusi beharko litzateke noiz den garaia bankuaren parte bat salgai jartzeko.

Diputazioen gastu soziala obra sozialarekin ordezkatu nahi izanaren arriskua aipatzen duzu liburuan. Zein izan behar du gizarte ekintzaren egitekoa hemendik aurrera?

Botere publikoek betetzen ez zituzten eremuak betetzea izan da gizarte ekintzaren egitekoa sortu zirenetik. Zorionez, ez gaude egoera horretan; oinarrizko zerbitzuak sektore publikoak eskaini behar ditu. Logika horrekin jokatuz, puntako gauzetara jo beharko genuke, ikerkuntzan esaterako. Fundazioek badute ikerkuntza sustatzeko malgutasuna.

Enpresetan parte hartzeko aukera ere izango lukete fundazioek, bankuaren bidez traba handiagoak daudenean.

Teorian bai, eta askoz ere askatasun handiagoarekin. Lege berriekin bankua asko zigortzen da. Inbertsio pribatu horiek kapitalean %100 kontatzen dute kaudimena kalkulatzeko. Fundazioei ez zaizkie arazo horiek sortuko.

Krisiak finantza sektorean izandako ondorio txarrenak bertatik bertara ikusi dituzu, CCMn eta Novagalician. Zer erakutsi dizu esperientzia horrek?

Zer-nolako garrantzia duen erakunde bateko zuzendaritza organoak benetan profesionalak eta independenteak izateak, eta ez botere politiko bati lotutakoak. Lehendik susmatzen nuen zerbait ikusi nuen. Hemen kultura bat dago, errespetu bat sektore publikoaren eta pribatuaren artean; beste leku batean, ez. Menpekotasun batzuk sortu dira erkidegoetako gobernu batzuenganako, eta ondorioak hor daude.

Geroz eta finantza erakunde gutxiago egoteak nola eragingo dio bezeroari?

Herri txikietan bizi garenontzat, txarto. Sarea txikituko da. Herri handiagoetan nahikoa izan daiteke, nahiz eta bulego batzuk galdu. Egunetik egunera ikusten duzu bulegoak ez direla beharrezkoak. Nik ez ditut behar ezertarako.