Ate itxia, gizartearen ispilu

Hemen ez dugu beltzik eta mororik onartzen». Hala esan zien Bilboko taberna bateko zaindariak hara sartu nahi zuten etorkin batzuei. Egoeraren larria azaltzeko proba egin zuen SOS Arrazakeria taldeak, eta froga lortu: Bilboko hainbat tabernatan ez diete sartzen uzten immigranteei. Ateak itxita, gizartearen arrazakeriaren ispilu izan dira ostalariak. Azken urteetan areagotzen ari da etorkinekiko ezinikusia Euskal Herrian. Datuek diote, eta ekintzek, islatu. Gaur, 19:30ean, manifestazioa egingo dute Bilbon tabernen jarrera salatzeko.

Ikuspegiren azken urteetako txostenek ohartarazia dute: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, gero eta gehiagok jotzen dute arazotzat immigrazioa. «2009an hasi ginen detektatzen. 2008an eztanda egiteko zegoen krisi ekonomikoa, eta ez zen etorkinekiko jarrera aldaketarik sumatu. 2009an eta areago 2010ean, immigrazioa arazotzat dutenen kopurua handitu egin da». Ikuspegiko ikertzailea da Gorka Moreno. Azken barometroan, biztanleen %15ek jo zuten arazo nagusienetakotzat immigrazioa. Morenok bi arrazoi ikusi ditu horren atzean: krisia eta etorkinen kopurua handitzea. Gaur egun, biztanleen %6 inguru dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.

Immigranteen salaketak pilatuz joan dira urtez urte, oztopoak jartzen dizkietelako tabernetan-eta sartzeko. «Horrelakoak anekdota huts gisa geratzen ziren Poliziarentzat, epaileentzat eta etorkinen atzean ilaran zeudenentzat», salatu du SOS Arrazakeriako kide Brigida Ridruejok. Europako hainbat elkarterekin ados jarrita egin zuten proba gaur hamabost. Bederatzi tabernatan saiatu ziren etorkinak sartzen, eta zortzitan ez zieten utzi. Emaitza kezkagarria dela onartu du Miguel Angel Gonzalezek, Eusko Jaurlaritzako Immigrazio zuzendariak: «Agerian geratu da diskriminazioa badagoela, eta batzuetan izendatu nahi ez den arrazakeria ere bai. Ikusten ez den errealitate bat jarri dute argitan».

Ukatu egin dute hori ostalariek. «Arrazakeria egozten zaie, baina koloredun pertsonak egoten dira haien lokaletan. Beraz, oso zalantzazkoa da hori», dio Bizkaiko ostalarien elkarteko idazkari nagusi Angel Gagok. Haren arabera, jasanezina da egoera: «Irainak oso larriak dira, eta desesperazio handia dago. Enpresariei entzutea oso frustragarria da».

Segurtasunaren mamua

Etorkinei sartzea galarazteko erabakia zuritzeko, segurtasunaren mamua haizatu dute ostalariek. «Lapurretak eta mehatxuak gertatzen dira. Ezin da jasan. Ostalariek diote are gogorragoa litzatekeela bezeroen lekukotasuna jaso balute», berretsi du Gagok. Litekeena da arazoa egotea, onartu du hori Gonzalezek, baina hori ez da aitzakia inor diskriminatzeko: «Arazo bat ezin zaio talde bati leporatu. Lapurretak talde bati egoztea oso txarra eta arriskutsua da, demokratikoki eta bizikidetzaren ikuspegitik. Lapurtzen duena gizabanakoa da. Lapurreta da adierazgarria, ez nongoa den».

Ikerketetan ere lotzen dira etorkinak segurtasun ezarekin. Hala dio Morenok: «Aurreiritzi handiak daude. Segurtasuna enpleguari lotuta agertzen da: lana duena ez da kalean egongo, ez da delinkuentzian arituko... Integraziorako aldagai garrantzitsua da lana: enplegua duena etorkin ona da, eta langabea, delinkuentea edo, gutxienez, susmagarria». Etorkinen kopurua handitu da azken urteetan, baina ez delinkuentzia tasa. Areago, 2010ean %5 jaitsi zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.

Egoerak gain hartuta, dekalogo bat egin du ostalarien elkarteak; Jarreren dekalogoa (bertokoentzat eta immigranteentzat) jarri dio izenburu. Paperekin eta enpleguarekin daude tematuta, galarazpena justifikatu ezinda. Hara zer dioen proposatu duten dekalogoak, puntu batean: «Gure erkidegoan modu irregularrean dagoen edozein pertsonak alde egin beharko luke, ez badu egiaztatzen bere bizitzeko modua edo asilorako baldintza oso garrantzitsuak ez badaude. Eta bizibide horiek erakundeen laguntzetatik baldin badatoz, horiek ez lirateke eman behar lan arloko edo gizartearenganako ordain bat ez badago». SOS Arrazakeriako kideei aurkeztu zieten agiri hori, proba egin eta hurrengo egunetan. Ez zuten onartu: «Etorkinekiko estereotipo negatibo guztiak ukitzen dituzte. Ez dagokio ostalarien elkarteari hitz egitea atzerritartasunaz edo gizarte laguntzez».

Auzia arrazakeriarekin lotuta dagoela erakusten du gizarte laguntzen kontua sartu izanak. Gai horrek sortzen du ezinikusi handiena: «Osasunarekin eta hezkuntzarekin ez, baina gizarte laguntzekin zalantzak ditu jendeak. Dirua tartean dagoenean, ez da neurri bakar batekin neurtzen», azaldu du Morenok. Profil bat ere badute, etorkinak begi txarrez hartzen dituenarena. Aldagai garrantzitsua da ahalmen ekonomikoarena: «Diru sarrera apalak dituen jendea lehian dago etorkinekin, enplegu prekarioak edo gizarte prestazioak lortzeko lehian».

Kalean, erantzun apala

Kaleko jendearen erantzunak kezkatu du, hain zuzen, Jaurlaritzako ordezkaria. «Larritasuna kentzen zaie horrelakoei. Toleranteagoak gara intolerantziarekin. Kalean ez da erantzun sendoa egon, eta negar egiteko modukoak dira webguneetako komentarioak».

Bi aste igaro dira azterketa egin zutela. SOS Arrazakeriak Fiskaltzaren esku utzi du kasua. Legeak berak espresuki aipatzen baitu mota horretako diskriminazioa. Kasuak ikertzeko eskatu du Ridruejok: «Ezin dira geldirik geratu. Kode Penalaren urraketa gisa egin behar dute lan». Gonzalezek esan du erne egongo direla: «Bide zaila da. Badaude sententzia batzuk, baina doktrina ez da sendoa. Asko interesatzen zaigu, eta gainean egongo gara».

Gasteizko gobernuak adierazi du ez dagokiola zigorrak jartzea, soilik 700 lagunetik gorako lokalak dituelako eskumeneko. Hala ere, neurriak hartzen hasi direla jakinarazi du Immigrazio zuzendariak. «Prozedurak ez daude egokituta polizia etxeetan eta kontsumo bulegoetan. Sailen arteko hausnarketa hasi dugu». Hala ere, sentsibilizazioare alorra nabarmendu du.

Izango dute lana. «Gehitzen ari dira kexak. Ez dakigu den kasu gehiago gertatzen direlako edo jendeak gehiago ezagutzen gaituelako. Supermerkatuetan ere izaten dira. Taxilari baten kasua jaso berri dugu: senegaldar bat ez zuen hartu nahi izan», dio Ridruejok. Halakoek «banaketa handiagoa» sortzen dutela onartuta ere, sutara egur gehiago botaz amaitu du Gagok: «Zer demontre egiten du pertsona batek, lanik eta egoera erregularrik gabe, goizaldeko ordu bietan, kopa batek sei-zazpi euro balio duen leku batean?».