Mapak izaten dituzte herriek. Eta biztanleriari buruzko datuak, eta langabeziarenak, eta azpiegiturenak. Eta ikertzaileak, herriari buruzko datuak ulertzen laguntzen dutenak. Falta zituen Euskal Herriak. Ikerketak badira, baina, maiz, ez dute Euskal Herria kontuan. «Zatituak» dira; non egiten diren, soilik herrialde edo erkidego hori hartzen dute kontuan. Euskal Herriko ikuspegiari heltzea, hori du egitekoa Gaindegiak, Imanol Esnaola koordinatzaileak dioenez. «Euskal Herri funtzionala ez da aintzat hartzen; gure lanetako bat hori izan da, Euskal Herri funtzionala mahai gainean jartzea». Datuak eta interpretazioa. Guztia gizarteratzen ari dira,«zerbitzu plataforma bat» abian jarrita. Denen eskura dago. Libre. Dohainik.
Hamar urte bete ditu Gaindegiak. Aldatu da egoera. Krisiak jo du Euskal Herria. Esnaola: «Lurralde estrategia bat behar dugula gero eta nabariagoa da; gure lurraldean zentratutako estrategia bat». Euskal Herriko ikuspegiari heldu beharra gero eta argiago dagoela uste du, baina azaldu du nor bere buruari begira jarri duela krisiak, berea salbatzeko asmotan. «Agerian jarri da Euskal Herriaren bideragarritasuna, baina, aldi berean, nor berean jarri da».
Bi joera kontrajarri horien «erdian» dago Gaindegia. Gogoetarako lekua da, Esnaolaren ustez. «Ez gara estatistika institutu bat; ez dugu xede hori». Thing tank kontzeptua hartu du ahotan. Ez dela zenbakien biltegi hutsa; horien inguruko interpretazioa egiten dutela. Hutsune bat sumatu dute hor: «Euskal Herritik arituko diren adituak falta zaizkigu, herrialde guztiak aintzat hartuko dituztenak. Beste belaunaldi bat hezteko beharra agerian da hor».
«Hutsetik» abiatu zirenekoa
Hamar urteko bidean bi pauso bereizi ditu Esnaolak. Lehena, hasierako urteetakoa. «Hutsetik» abiatu behar izan zuten. «Ez zegoen ezer. Euskal Herriari buruzko datuak eta ikerketak egin nahi genituen, eta hutsetik hasi behar zen». Antolatzeko lan handia behar zen. «Euskal Herriaren BPG barne produktu gordina zein zen ez genekien, eta zein metodoren bidez lortu ere sistematizatu beharra zegoen». Pixkanaka hasi ziren datuak biltzen eta sortzen, eta gizarteratzen, txostenak argitaratuz eta jardunaldiak eginez.
Egituratzea amaituta, beste pauso bat eman zuten, 2010ean. Datuen biltegia eta gogoeta handitzen joatearekin batera, gizarteratzen ahalegin berezia egin zuten. Hiru azpiegitura dauzkate sarean, jendaurrean: Atlasa.net, Euskalgeo.net eta Datuak.net.
Zerbitzuaren ikuspegitik jarri dituzte martxan azpiegitura horiek: adituentzat eta herritarrentzat, edonorentzat daude eskura. «Modu irekian jarri ditugu datuak; Euskal Herriaren argazkia, guztien eskura, doan», nabarmendu du Gaindegiako kideak.
Finantzaketaren gaia
Hamargarren urteurrenarekin, bidean sakontzea dute asmo. Aurren-aurrena, ziurtatu nahi dute martxan jarritako azpiegitura horiei eutsi ahal izango zaiela. «Zerbitzu iraunkor batzuk jarri ditugu denen esku, eta iraunkorra izan behar du haiei eusteko konpromisoak ere». Ekarpenen bitartez funtzionatzen du Gaindegiak; proiektuetarako dirua jasotzen dute erakundeetatik eta alor pribatutik —batez ere enpresetatik—. Kontua da proiektu zehatzetatik aparteko iraunkortasuna jarri dietela Interneteko plataformei, zerbitzu estilokoa, eta horiei eusteko egonkortasuna behar dutela.
Ekitaldi bat egin zuten Donostian, hamargarren urteurrena ospatzeko. Aurrera begirako, lanak osatzen segitzea dute erronka; datuekin batera, «osagai kualitatiboak» gehitzen joatea. Gaindegia behategia denez, datuak eskaintzea eta gogoeta zabaltzea baitu egiteko. Esnaola: «Gauzak ipiniko ditugu guk mahai gainean, lehengaiak, eta dei egingo dugu ekarpenak egitera, edo kuriositatea asetzera».
