«EAk aukera egin du, Batasunaren aldekoa; zilegi da»

Kontu-kontari, beti bezain hiztunagertu da Aralarreko koordinatzaile nagusi eta Nafarroa Baiko eledun Patxi Zabaleta (Leitza, 1947). Agurren ondoren, Sorturen sorrera hizpide, sustatzaileen taldean bi leitzar daudela ohartarazi du; horietako bat, Iñaki Zabaleta, lehengusu txikia, gainera. Alderdi berriaren sorrera izan da elkarrizketaren abiapuntua. Horrez gain, Nafarroa Bairen egoeraz mintzatu da Berria TBko Esan ahala saiorako, Digitalak ekoizpen etxearen estudioan.

Sortu alderdi berria da egunotako albistea. Sorrera horri garrantzia eman zaio; adibidez, Aintzane Ezenarrok Sortu alderdi berriaren estatutuen aurkezpenaren eguna «historikoa» izan dela adierazi du. Eta zure ustez?

Gertakizun garrantzitsua da. Gainera, esan behar da egin dituen urratsak ezker abertzaleko beste sentsibilitatea den Batasunak eta orain Sortu izena hartu duenak guztiz aintzat hartzekoak direla. Guk, Aralarrek, onartzen dugu oraindik baditugula elkarren artean desberdintasunak, baina, zalantzarik gabe, bertaratu dira gure proposamenetara neurri eta zentzu handi batean.

Espero zenuen eman duten pausoa, ETAren indarkeria errefusatu dutenean?

Bai, uste genuen eman beharko zutela eta eman behar zutela, gainera, herriak horrela eskatzen zielako. Legediak baino gehiago herriak eskatzen dielako. Behin eta berriro esan dugu urrats horiek egitea behar zela eta egin dituzte. Beraz, poztekoa da.

Esango zenuke behartuta eman dutela? Edo barne gogoeta baten ondorioz?

Barne gogoeta baten ondorioz izan dela ez dago inolako zalantzarik. Zeren eta ia urte eta erdi duen Zutik Euskal Herria dokumentuaz geroztik egin diren urratsak denak zentzu horretan doaz. Etorkizuneko ezker abertzale zibil eta anitz hori —Aralarrek bere laugarren kongresuan teorizatzen duen ezker abertzale hori— egiteko, aniztasunari dagokionez, kokapen ideologikoari dagokionez, eta beste arlo batzuetan, badaude zehaztu beharreko gai garrantzitsuak, baina egindako urrats guztiak aintzat hartzekoak dira.Eskuan hartuta Gernikako Akordioko lehenbiziko puntua, ETA betetzen ari da; ez du oraindik bukatu, baina betetzen ari da; gainera, denok ongi jokatzen badugu, itzulezina bihurtuko da egoera. Zalantzarik gabe, estatuak bete beharko luke, eta, ez badu betetzen, ez badu berehala legeztatzen, jokaera hori salatuko dugu. Baina ez dago zalantzarik, ez badute berehala legeztatzen, erdi mailako denbora batean etorri etorriko da.

Uste duzu ETAren borroka armatuaren zikloa amaitu dela?

Aspaldi amaitu zen. Orain dela urte asko, orain dela hamarkada asko amaitu zen. Ez orain. Baina bakea beti berandu iristen da, eta bakearen zango bat ETAk eman behar du. Ez da guztia, badakigu estatuari ere eskatu behar zaiola.Bakea beti berandu iristen da. Orain dela 20 urte bukatu izan balitz ETAren borroka armatua, berandu izango zen. Hori esan zidan niri mendian topo eginda Jose Javier Mujikaren alargunak: zergatik ez lehenago? Eta nik ezin nion ezer erantzun. Hori horrela da, baina hori horrela izanik ongi etorria bedi. Uste dut bukatutzat eman behar dugula. Gainera, aldebakarrekotasunez. Hori badago Gernikako Akordioan; ez dago ETAren agirian, baina egonen da, zalantzarik gabe, egin beharko duen hurrengoan...

Noizko espero duzu?

Herri honetan beti erlojuaren sindromea dugu arriskua. Noizko esatea oso zaila da. Nik uste dut lehenbailehen beharko lukeela. Hor daude ere nazioarteko bitartekariak, horiek ere zerbait esan beharko dute laster. Data bat ezartzeagatik, galdetzen zaidanez noizko eta ez dut galderei ihes egiteko ohiturarik, jarri dezagun Aberri Eguna baino lehenago.

Sortu alderdi berria legeztatuko dute azkenean?

Ez dut inolako zalantzarik. Ez badute lehendabiziko ekinaldian legeztatzen, legeztatu beharko dute, eta eginen dute bigarrenean, gutxi-gutxi barru...

Hauteskundeak baino lehenago?

Beharko luke. Baina behin eta berriro esan dute gobernutik, Patxi Lopezek eta Rubalcabak eta Jauregik eta alderdi sozialistako gobernukide eta gobernukide ez diren guztiek esan dute epaitegietara bidaliko dutela. Nahi badute, berehala egin dezakete. Batzuetan ilegalizaziorako hartu duten presa guztia hartuko balute legalizaziorako, egin lezakete. Baina gogoan izan behar dugu hau aspaldiko arazoa dela, hau ez dela oraingoa ere. Herri Batasuna bera sortu zenean, 1978an, hauteskundeetara aurkeztu zen, 1979an, eta, ezin izan zuen aurkeztu alderdi legeztatu gisa, sinadurak bilduak talde bezala aurkeztu zen. Gauza bat erantsiko nuke hemen: legeztatu beharko lirateke alderdi guztiak, ETAk egiten duena egiten duela ere. Baita orain su-etenik ez balego ere. Badago; gainera, iraunkorra; gainera, orokorra; gainera, egiaztagarria. Baina, ez balego ere, legalizazioa eskubide bat da, giza eskubideetatik datorrena. Berdin esaten diogu ETAri ere: estatuak egiten duena egin, ETAk gelditu egin beharko zuen, eta gelditu egin behar du. Eta behin betiko gelditu dela aitortu. Aldebakarrekotasunez eta itzulezina den geldierarekin.

Lehen Gernikako Akordioa aipatu duzu. Akordio horren edukia, bai gutxieneko demokratikoak, bai Mitchellen printzipioak, etapa berrirako bide orria izan daiteke?

Bakegintzarako eta normalkuntza politikorako bide orria dela uste dut. Ez du puntu bat bakarrik. Puntu bat da ETAri egiten zaion aldarrikapena. Beste puntu bat da estatuari egiten zaion aldarrikapena: legeztatzea, ez eragoztea lehia politikoa. Gero badaude beste batzuk ere, presoei dagozkienak, biktimei dagozkienak. Horiek guzti dira bide orri bat. Osotasunean bikaina da akordio hori. Atsegin handia ematen digu egin eta sinatu izanak beste eragile batzuekin batera, eta aurrera eramaten saiatu behar dugu adore guztiz.

Eragile gehiago bilduko da akordio horretara?

Bai, irekia dago eragileei, eta guk uste dugu pertsonek ere sinatu behar dutela; sinatu dute dagoeneko batzuek, Nafarroan, momenturen batean, 113 pertsona agertu ziren sinatzen, zilegitasun osoz. Nork uka diezaioke inori hori sinatzea. Norbaitek esaten badu «sinatzen dut» sinatzen du. Hori irekia dago. Gizarteko gehiengo handi batek onartzen du, eta, gainera, ulertu du. Beste su-etenen garaietan ez bezala, haiek halako poz eta alaitasun handi batetik gutxitzen joan ziren; oraingo hau apaltasunetik abiatu eta gizarte osoko atsegin handi batera iritsiko da, eta iristen ari da. Horregatik da oraingo hau egiazko aldia.

Nolako harremanak ikusten dituzu etorkizunean Aralarren eta Sorturen artean?

Etorkizunari begira, esanen nuke nolabait errepikatuz Aralarren IV. kongresuan aztertutakoa eta adostutakoa, euskal abertzaleen baitan badaudela bi esparru politiko zabal eta handi. Bata da erditik eskuinerakoa, Euskal Erkidego Autonomoan EAJk betetzen duena, eta Nafarroan, berriz, UPNk eta harrapatuta daukana. Bestea, Euskal Erkidego Autonomoan eta Nafarroan, ezker abertzale anitz eta eraldatzaile eta eraginkorra. Hiru gauza horiek behar ditu: anitza, eraldatzailea eta eraginkorra. Eta benetako ezkerra den hori beste edozein indar adinekoa izateko xede edo asmoa duena da. Horretara goaz. Hori izanen da. Eguneroko bizimoduko arazo guztiez egunero arduratuko den ezker abertzale eraginkor hori. Hori badator, eta etorriko da.

Hamar urte banatuta egon ondoren, zenbat denbora behar da horretarako?

Esan dezagun beste modu batera. Banatu baino lehenago ere eztabaida izan bazen ezker abertzalean. Garai bateko eztabaida haiek: instituzioetan parte hartu edo ez hartu, militanterik izan ala ez izan, lehentasuna eman politikagintzari edo ez eman... Haiek guztiek gaur egungo baldintzatan mahai gainean daude, eta aterabidea bat bakarra da: XXI. mendeko Europaren erdian dagoen Euskal Herri honek nazio bat izan nahi baldin badu, eta nahi du, eta nazio bat izan behar badu, eta behar du, nahi eta nahi ez bere abertzaleek horretaz jakitun egon eta jokatu behar dute jakinez. Gauza batzuetan, erditik eskuinera dauden abertzaleekin adostu beharko du, eta beste batzuetan elkarrekin lehiatu. Beste gauza batzuetan beste ezkerreko batzuekin, alegia, abertzale aitortzen ez diren beste ezkerreko batzuekin adostu beharko ditugu gauzak, eta beste gauza batzuetan lehiatu. Lehia horretatik aterako da herri honen izatea, izatea lehia horren ondorio delako.

Zertan dago orain Nafarroa Bai?

Nafarroa Bain, nahi duena gelditu da, eta gelditu direnekin aurrera goaz. Horixe dago oraintxe bertan. Zalantzarik gabe, badaude beste aukera batzuk, eta beste aukera horiek zilegi dira; legitimoak dira; errespetagarriak dira, baina beste batzuk dira. Nafarroan kontuan izan behar da NaBai izan dela inoiz abertzaleek izan duten ordezkaritzarik handiena. Iruñean, bigarren indarra izan gara lau aldiz. Hau da laugarrena. Lehendabiziko biak, Herri Batasuna gisan; hirugarrena, Euskal Herritarrok gisan; eta laugarrena, NaBai gisan. Baina orain izan gaitezke Nafarroako lehendabiziko indarra. Nafarroan gertatzen dena da NaBaik ateak ireki eta Batasunak ez du NaBain sartu nahi izan; eta esan du, aitzitik, beste eragile bat, beste subjektu bat sortu nahi zuela, bestelakoa, beste oinarri batzuekin, baina guk uste dugu Nafarroan elkarketa taktiko hori egin behar dela, gogoan izanik NaBaik lau urte hauetan ezkerreko eta aurrerakoia den politika egin duela. Inoiz Nafarroan, ez da Ezker Batua gure ezkerrean egon, ezkerrean egon denean gure parean egon da. Inoiz ez da alderdi sozialista gure ezkerrean egon.

Ezker abertzalea NaBaira bildu ez, eta Eusko Alkartasunarekin zer gertatzen da? Barruan dago, edo kanpoan dago?

Eusko Alkartasunak dauzka ateak irekiak NaBairen barruan egoteko, baldin eta Nafarroarako, soilik Nafarroarako, NaBai aukera bakarra dela eta baldintzarik gabea duela aitortzen baldin badu, sinatzen baldin badu. Bestela zer? Bestela esan nahi du, argi eta garbi, beste aukera bat egiten duela. Zein da? Azkeneko adierazpen batzuetan entzun duguna: Batasunarekin, Sorturekin edo dena delakoarekin egin dezakeen koalizio bat. Ikusiko dugu, oraindik denbora dago. Baina Nafarroan bildu behar dugu UPNren alternatiba UPNren bestelakoa izan nahi dugun guztiok. Hori egiten segituko dugu. Aldaketa politikoari bigarren aukera bat, behin betiko izango dena, eman behar diogu. Behin irabazten badiogu UPNri, eta gu irabazteko asmotan gaude oraindik, betiko izanen da.

Orduan, EAri eskatu diozue sinatzeko dokumentu bat non esaten den Batasunarekin zer hitzarmen dituen...

Ez, ez diogu esaten Batasunarekin dituen hitzarmenak hausteko. Esaten diogu Nafarroarako lehentasun osoa eta bakarra eman behar diola NaBairi.

Dokumentu hori sinatzen ez badu?

Ez du sinatzen. Hori sinatzen ez badu, ez du sinatzen.

Eta orduan, zure ustez, ez du Nafarroa Bain egoterik?

NaBaik behar du hori. Hautesleriari esan behar zaio gauza garbi bat eta gauza garbi hori da: konpromiso osoa hartzen dugu honekin. Hori da Nafarroako politikatik jokatzea. Eta hori da behingoz Nafarroako politika Euskal Erkidego Autonomoaren menpean ez jartzea. Nafarroan abertzaleok irabaziko dugu Nafarroarako erabaki esparrua onartzen dugun momentutik aurrera. Hori da NaBaiko oinarri bat. Hori ez zuten sinatu nahi izan Batasunakoek, beste formula batzuk ematen zituzten, baina «Nafarroa erabaki esparrua da» hori abertzaleok defendatzen dugun heinean irabazten diogu UPNri, irabazten diogu PSNri. Hori da egin behar dena. Abertzaleek horretara iritsi behar dute. Ni seguru nago iritsiko direla. Behartuak gaude elkar ulertzera, eta elkar ulertuko dugu, baina ez da ezer gertatzen bi aukera ematen badizkiegu Nafarroako hautesleei. Zeren eta lehengo hauteskundeetan ANV Nafarroa osoan ez zen legala izan. Aterako zituzten bi edo hiru parlamentari, baina Nafarroa Baik ez zituen gutxiago aterako legalak izan balira. Iruñeko udaletxerako legalak izan ziren, eta atera zituzten bi, eta NaBaik, zortzi. Elkarrekin joanda gehiago aterako genituzke? Galdera hori ere zilegi da.

EArekin eta ezker abertzalearekin indarrak batzerik ez badago, lehen indarra izateko aukerarik ba al du NaBaik? Iritsiko zarete?

Nafarroa Baik badauka aukera hori, zeren eta ez da bakarrik izaten alderdi batek dituen edo ez dituen batuketa. Esate baterako, beste kasuetan ere ikusten da; gauza asko jokatzen dira hauteskunde batzuetan; oso aukera konplexua izaten da hauteskunde bakoitzarentzat. Ez da bakarrik batuketa egitea edo ez egitea. Batzuetan, bi aukera emateak ez du gutxitzen posibilitatea. Esate baterako, gure arerio politikoa zein da? UPN eta PSN. Elkarrekin joango balira boto gehiago aterako lituzkete? Ez, askoz ere gutxiago. UPN eta PSN elkarrekin joango balira, askoz ere boto gutxiago aterako lituzkete. Ez dira elkarrekin joanen. Ondoren, gu ez bagara behar bezain indartsuak, elkar hartuko dute. Gu behar bezain indartsuak bagara, ez. Nafarroako aldaketa politikoan gakoa da Nafarroa Bai indartsua izatea. Batasunak ez du sartu nahi izan. Eusko Alkartasunak aukera egin du, Batasunaren aldekoa. Zilegi da, errespetagarria da. Baina oraindik ez daude urrats guztiak eginak, eta ikusiko dugu etorkizunean zer gertatzen den. Etorkizun hurbilean.

Hurbilean? Laster erabakiko duzue zirt edo zart?

Bai.

Zerrendak lehenbailehen aurkezteko?

Bai, gu bitartean lanean ari gara. Baina zirt edo zart erabaki behar da luze gabe. Uste dugu EAko zuzendaritzak egin duela aukera bat, eta, berriro diot, errespetagarria eta zilegi da: Batasunarekin koalizioan joatea lau herrialdeetan. Hori dio Euskal Herria ezkerretik dokumentuak ere, zehatz eta mehatz: Nafarroan aplikatzen da. Hori esan dute behin eta berriro Batasuneko eledunek, eta ez du gezurtatu EAren zuzendaritzak. Guk ateak ireki genizkien, baldintza batzuekin, baldintza horiek Batasunak ez ditu onartzen; bere eskubidea da; joan gaitezen bi aukera moduan aurkeztera Nafarroako herriari. Zer eginen du UPNk? UPN PPtik bereizi da arazo batzuengatik, besteak beste NaBai zegoelako. Baina PSNrekin gobernatzeko prest dago. Ez dira joanen elkarrekin. Ez lukete gehiago aterako. Askoz gutxiago.