«Eutsi egingo diogu Etxegaraten bidesaria ez jartzeko asmoari»

Ez zuen egun erraza izan atzokoa Larraitz Ugartek (Oñati, 1976), Gipuzkoako Foru Aldundiko bozeramaile eta Azpiegiturak eta Mugikortasun diputatuak. 2005etik kobratu zituen oinarrizko errentaren diru laguntza batzuk direla eta, agerraldia egin zuen batzar nagusietako batzordean. Tresna administratibo arautzaile baten bidez, azken urtean laguntza gehiegi kobratu zituela deliberatu zuen Aldundiak. Dirua itzuli duela eta kontua hor bukatzen dela azpimarratu du. Ondoren hartu du BERRIA.

Egoera ekonomikoa oso larria da. Gipuzkoa nola dago?

Mundua 2008an krisi ekonomiko batean sartu zen, gure ustez, politika neoliberalak indarrean egon direlako, eta kapitalismoaren garapen jasanezinagatik. Gipuzkoako Aldundiak ausarkeriazko kudeaketa bat egin duela ikusten dugu. Jakinda egoera ekonomikoa txarra zela, handikeria politika batekin jarraitu dute. Gerrikoa jarri eta arduraz jokatu beharrean, makroproiektuekin jarraitu dute, zorpetzen.

Eta horrela nora iritsi gara?

Zorpetze maila handi batera. Hor dago Bidegiren egoera, errauste plantaren kontura hondakinen partzuergoak duen zorpetzea... Eta, horrez gain, aurten sortu den 101 milioi euroko aurrekontu desoreka. Alegia, gure egoeraren ardura guztia ezin zaio egotzi krisi ekonomikoari.

Aurrekontu desorekaren harira Olanok eta Gonzalezek zintzo ez jokatzea egotzi dizuete.

Begira, hor dago opor fiskalen kontua. Hor dago kupoaren inguruko doikuntza. Horiek aurreikus zitezkeen eta ez zuten egin. Bagenekien ere zerga bilketa jaitsi egingo zela eta gastu berriak etorriko zirela. Datu horiek zuhurtziaz jokatzera eraman beharko zituen, baina ez zuten egin.

Aurtengo guraize lan horiez gain, hurrengo urteko aurrekontua duzue aurrean. Nola egingo diozue aurre?

Oso tarte txikia dugu. Diru partida asko lotuta daude, eta hor, beraz, beste kudeatzaile batzuek ezarritako lehentasunak islatuko dira. Bidegiren zorrak lotzen gaitu, hondakin partzuergoarenak ere. Dugun tartearen barruan saiatuko gara gure politikak aurrera eramaten, gehiago zorpetu gabe. Zorraren hazkundea eskatuko dugu, baina duguna amortizatuz joateko. Hori dena egingo dugu gure plan politikoari uko egin gabe.

Laguntza beharko duzue aurrekontuetarako. Norengana joko duzue?

Ikusi egin behar. Uste dut komenigarria dela aurrekontuak ateratzea, eta ez luzatzea orain arte ditugunak, gure lan politikoa baldintzatuko lukeelako, eta, gainera, gipuzkoarrentzako txarra litzatekeelako. Gure aurrekontuak babesten dituen edonorekin akordioak egiteko prest gaude.

Errepideen ataleko gastuak arrastoa utzi al du egungo egoeran?

Orain arte egon direnen ikuspegia zen hormigoian inbertituz ekonomia indartu egiten zela, lanpostuak sortzen zirela. Alegia, errepideak eta etxeak egitea ona zela ekonomia mugitzeko. Ikusi dugu horrek puztu egin duela globo bat eta bat-batean airerik gabe geratu dela. Etxebizitza asko egin dira ez direnak saltzen, eta errepide asko alternatibarik landu gabe. Burua erabili beharko dugu mugitzeko dauden beharrak asetzeko, diru gutxiagorekin.

Diru asko gastatu zen, adibidez, Eibar-Gasteiz egiten. Nolako balantzea egiten duzu hari buruz?

Ibar hartan bizi garenok esaten genuen errepide hori ez zela hainbeste erabiliko. Aurretik zeuden bideekin ondo moldatzen ginela. Askotan gauzak inposatu egiten dira, benetako beharra eta alternatibak sakon aztertu gabe. Ingurumen eragina handia izan da, eta ekonomikoa, zeresanik ez, Bidegiren zorraren zati handi bat errepide horri dagokiolako. Eta bertan ibili den edonork ikusi du ez dabilela ibilgailu askorik. Uste dut gauzak ez direla ondo egin.

Hain zuzen ere, egoera horren ondorioz, N-1ean eragin behar dela zioen aurreko diputazioak. Zer deritzozu?

Etxegaraten ez da bidesaririk egongo. Ez zaigu iruditzen garraiolariek bakarrik ordaindu behar dituztenik azpiegiturak. EAJk dio Gipuzkoa osoak ordaindu behar dituela. Hori ez da egia, zeren goierritar batek, donostiara joaten denean, ez du ordainduko. Irtenbidea guztia ordaintzea baldin bada eta bidesariak alde guztietan jartzea bada, ekuazioak funtzionatu egiten du. Ahalegin bat egin behar da pentsatzeko nola ordaindu egungo zorrak eta etorkizuneko gastuak. Eta gipuzkoarrok ez ditugu bakarrik ordaindu behar, kanpotarrek ere bai. Gainera, oreka bat bilatu beharko da ibarren artean. Ikusiko dugu, baina formula ez da leku guztietan bidesaria jartzea.

Zirkulazio zerga bat al da soluzioa?

Bai, horrelako zerbait ari gara pentsatzen. Baina aztertu behar dira tarifak, erabiltzaile kopurua, zirkulazioa nola berrantolatu. Egia da Irundik sartzen diren kamioi asko ez direla AP-1etik joaten.N-1en egoera ere kontuan hartu behar da. Eztabaidatu egin behar da, eta guk koherentziaz jokatu behar dugu, alegia, eutsi egingo diogu Etxegaraten bidesaria ez jartzeko asmoari.

Beasain-Durangoren etorkizuna nola ikusten duzu?

Bere garaian Goierri eta Durangaldea lotzea interesgarritzat jo genuen, baina egin den bidea ez da egituratzaileena. Bide hori berriz planteatu egin behar da. Eta nik zalantzan jartzen dut.

Beste garraio eredu batera joateko zer egiteko asmo duzue?

Eskuduntza aldetik mugatuta gaude. Trenaren eskuduntza ez da gurea. Egun dagoena optimizatu egin behar da: ordutegiak, ibilbideak... Lan dezente egin behar da horretan. Ditugun zerbitzuak koordinatu eta herritarrei zerbitzu txukunagoak eskaini behar zaizkie. Beste erronka bat izango da txartel bakarrarekin edozein garraiobidetan bidaiatu ahal izatea. Eta, bestetik, asko inbertitu da Donostialdean. Bigarren mailan geratu diren eskualdeetan sartu behar dugu.

Fiskalitatean zein izango dira zuen proposamenaren ardatzak?

Ondarearen gaineko zerga berriro indarrean jartzea. Bestetik, errentaren gaineko zergan hainbat aldaketa egitea. Lehena izango da kapitalaren errentetan tipoak igotzea, eta, bestetik, hainbat hobari fiskaletan sartzea.

Gehien irabazten dutenek gehiago irabaztea aipatzen da. Nola?

Ikusten da orain arte zer saritu den errentaren gaineko zerga egitean. Saritu da etxebizitza bat edukitzea. Umeek deduzitzen dute automatikoki zure errenta bat izan edo bestea izan. Badira moduak gauzak egiteko errentaren aitorpenean: ondarearen gaineko zerga eduki edo ez, etxe bat libre daukazun edo alokairuan daukazun. Bide asko daude.

Biderik ikusten duzu beste erakundeekin ados jartzeko?

Harmonizatze fiskala oso garrantzitsua da. Hemen ezin da ordaindu %40 eta ondoko probintzian %20. Badakigu horrek zer dakarren. Saiatuko gara ados jartzen, baina gure printzipioei eutsita.

Batzar nagusietan ia bakarrik geratu zarete Pasaiako kanpoko portuaren aurka.

Uste dugu Madril ez dagoela interesatua proiektu horrekin. Gure jarrera argi dago. Baina eurek erabakiko dute ez egitea, eta gu asko poztuko gara.

Errauste plantaren kasuan, zein da zuen bide orria?

Zergatik daude batzuk hain tematuta errauste planta horrekin? Konpromiso ekonomikoak hartu dituzte gizarteari eztabaida ukatzearekin batera. Eta orain diote konpromisoak hartu direnez ez dagoela atzera bueltarik. EAJren estiloa da: ekintza burutuen politika. Ikusten dugu herri batzuk %85 birziklatzen ari direla, eta helburuak hori izan behar du. Eta ezin den %15 horrentzat, zer? Goazen ikustera denon artean.

Jarrera argirik ez izatea leporatu dizuete. Zer duzue argi eta zer ez?

Argi daukagu gaur egungo errauste planta ez dela egingo. Eta argi daukagu hondakinen tratamendurako gizarte eztabaida bat egin beharko dugula.

Zer egingo duzue, errauste planta txikiago bat?

Haiek aurrena proiektua egin dute, eta gero beharrak aztertu. Guk atzerapena aplikatuko diogu proiektuari, eta gero ikusi zenbat birziklatzera iristen garen. Hori lortuta ikusiko dugu zerekin geratzen garen, eta horren arabera erabaki. Irizpide ezberdinak kontuan edukita: osasuna, ingurumena, ekonomia, gizarte interesa. Kontuan eduki behar da hemen osasunari eragiten zaiola, eta oso garrantzitsua dela herritarrak ondo informatuta egotea. Gure ahalegina hori izango da.

Obrak geratuko dituzue?

Gure helburua da errauste planta hau ez egitea, eta, beraz, obrak geratzea. Hori nola egin aztertzen ari gara orain. Horrek dakar kalte-ordainak begiratzea, enpresekin hitz egitea...

Zenbateraino zaudete lotuta?

Kontratuak bete beharrekoak dira, baina bi aldeen borondatean daude oinarrituta. Beraz, borondaterik ez dagoenean, kontratuak amai daitezke, eten edo behin betiko gelditu... Horren ondorio ekonomikoak ikusi behar dira.

Nolako harremana duzue enpresariekin?

Uste dut harremana ona dela, baina faboritismorik gabe. Ez da aita-semeen arteko harreman bat. Gure erantzukizuna gipuzkoar guztiekin da, ez enpresariekin.

Gizarte babesaren alorrean egin nahi dituzue ahaleginik handienetakoak. Zein dira erronkak?

Gizarte politika guretzat ardatz bat da, ezkerreko gobernu bat garen heinean. Gero eta behar gehiago daude: mendekotasun kasuetan, hirugarren adinean, adingabe babesgabeak... Saiatuko gara guztiei erantzuten.

Herritarren oinarrizko errentaren proposamen bat aurkeztu duzue. Bideragarria al da?

Oinarri batetik abiatzen gara: denok eduki behar ditugula oinarrizko beharrak aseta eta errenta bat. Ez da planteatzen mundu guztiari diru laguntza bat ematea. Hori aldarrikapen filosofiko bat da.

Nola ikusten dituzu Eusko Jaurlaritza egiten ari den gizarte laguntzetako estutzeak, iruzurra arrazoi gisa aipatuta?

Oso erraz da pobreen egoera zalantzan jartzea, eta horren aitzakiapean, diru laguntzak kentzea. Uste dut ez dela batere ezkertiarra hori egitea. Oinarrizko errenta bat denok behar dugu, eta hori eskatzen duenak ez du iruzurrik egiten automatikoki. Ongizateko estatua desegiten ari direla uste dut.