Fusioa vs fisioa

Fusioak, fisioak gaur gure bizitzan duen lekua hartu nahi badu, argi dago ezaugarri hobeak aurkeztu behar dituela. Egin dezagun bien arteko konparaketa energia-iturri gisa onena zein den ikusteko. Lehenbizi, alderdi energetikoari egingo diogu so. Fisio-prozesu bakar batean lortzen den energia fusio bakar batean lortutakoa baino askoz handiagoa da. Baina fusioan erabiltzen diren erregaiak uranioa eta plutonioa baino askoz arinagoak direnez, fusioan erregai-masaren unitateko lortzen den energia fisioan askaturikoa baino 2 edo 4 aldiz handiago izan daiteke. Beraz, alderdi horretatik, fusioa interesgarriagoa da.

Bestalde, jakina da zentral nuklearrek hondakin erradioaktiboak sortzen dituztela, eta horregatik topa daitezke, besteak beste, zentral horien aurka dauden hainbeste erakunde. Halaxe da, zentral nuklearretan erregaitzat erabiltzen den U-238aren fisioan plutonioa sortzen da, eta elementu hori erradioaktiboa da. Fisio erreakzio horiek ez dira «garbiak», hondakinak uzten dituzte. Alderdi horretatik begiratuz, fusioak energia garbia emango liguke. Fusio erreakzio egokienetan, elementu kaltegabeak sortzen dira, helioa edo deuterioa adibidez. Ez dago, beraz, inongo hondakinen beldur zertan izan. Dena fusioaren alde dagoela badirudi ere, bada orain arte fusiozko zentral nuklearrik egiten utzi ez duen faktore zeharo garrantzitsu bat. Bi nukleo fusionatzeko, elkarren aurka jaurti behar ditugu talka egin eta indar bortitzen bitartez itsatsita geldi daitezen. Baina nukleoak p+-z osatuak daude, hots, karga elektriko positiboa dute. Ondorioz, bi nukleok elkar aldaratuko dute. Aldarapen-indar horiek gainditzeko, nukleoek energia zinetiko handiak behar dituzte. Demagun erregaia biltzen dugula fusioaren bidez energia lortzeko. Partikula-sistema honek 109 kelvineko tenperaturan egon beharko luke bertako nukleoek nahiko energia zinetiko izan dezaten fusioa lortzeko. Horrelako tenperaturak gure Eguzkiaren zentroan ere ez daude. Fisiozko lehergailu batek ere ez luke inondik ere horrelakorik lortuko. Beraz, galdera argi dago: nola demontre lor daiteke fusio batek behar duen energia-piloa? (...) Posible al da fusiozko zentral nuklearrak eraikitzea? ITER zentralaren eraikuntzan igo beharreko aldatzik gogorrena, inolako zalantzarik gabe, orain arte azaldu duguna da. Arazoa honela plantea daiteke: fusiorako erregaiak tenperatura, dentsitate eta presio oso altuetan egon behar du fusioa hasteko. Arazo hori lehergailu nuklearrekin gainditu bazen ere , zentral nuklearretan hori ez da nahikoa.Lehergailu batean ez bezala, tenperatura horiek nahiko denboran eta zati nahiko handian mantendu behar dira, lorturiko fusio kopuruek askaturiko energia guk aipaturiko baldintzak ezarri eta mantendu ahal izateko erabili dugun energia baino gehiago izan dadin. Hots, prozesu osoaren balantze energetiko positiboa lortu nahi da, baina modu kontrolatu eta iraunkor batean. Hori gaurdaino ez da posible izan. Buruhauste hori konpontzeko, bi metodo daude: batetik, konfinamendu inertziala deritzona eta, bestetik, konfinamendu magnetikoa. ITEReko zientzialariek bigarren metodoaren alde egin dute. Horrek bi arazo gainditzen ditu: bat, erregaia fusio-tenperaturara eramateaz gain, fusioak denboran zehar konstanteak eta kontrolatuak izan daitezen baldintzak sortzen dira; eta bi, erregai guztia leku batean itxita izateko aukera legoke. -Gorka Azkune