Zigortuta, klasera

«Gu formal samarrak ginen, ezta?». Amaia Azpiroz DBH2an Natura irakasle izan zuenari erdi beldurrez bezala begira hasi da hizketan Mikel Nieve Euskaltel-Euskadiko txirrindularia —gaur egun Leitzako Amazabal eskolako zuzendaria da Azpiroz—. «Formalak ginela gerora esaten zuten hauek, baina garai hartan ordura arteko gaiztoenak ginela esan eta esan aritzen ziren». Inaxio Perurena harri-jasotzaileak ere zeharka begiratu dio Azpirozi aitortza hori egiten hastearekin batera. «Ez, ez. Guk inoiz ez genuen halakorik esaten!». Irakaslearen azken epaia. Oinatz Bengoetxea pilotariak argitu du Perurenaren susmoa. «Uste dut zuen klasean gaiztoagoak zinetela. Bai, bai. Inaxio, Txispas... Batzu-batzuk bazeundeten klase hartan...». Nafarroako herri koskor hartan 40 bat neska-mutiko baziren kinta berekoak, eta eskolan bi gelatan banatuta ibiltzen ziren.

3.000 biztanle eskas dauzka Leitzak (Nafarroa), eta kirol munduan goiko muturrean dabiltza 1984an jaiotako hiru herritar: Oinatz Bengoetxea, Inaxio Perurena eta Mikel Nieve. 27 urte beteta daude hirurak, baina, BERRIAren deiari erantzunda, hamabost-hogei urte atzera egin, eta eskolara itzuli dira, zigortuta. «Ez pentsa, ni gustura etortzen nintzen eskolara». Nieve hasi da hizketan. «Momentu txarxeagoak ere izaten ziren, noski, baina oroitzapen onak dauzkat nik».

Berehala hasi da kexaka Perurena. «Hauek biek oso nota onak ateratzen zituzten eta!». «Onak ez, Inaxio, normalak», erantzun dio bizi Bengoetxeak. «Hik ere ez hituen txarrak ateratzen, motel!». «Nik? Etxean ordenagailua sartu zenean lasaitu nintzen ni, traste harekin txuleta koskor batzuk egiteko gai nintzelako».

«Gogoratzen al haiz?»; «Akordatzen al zarete?»; «Hori ere egiten genian, bai»... Umetako geletako bat izan zenetik bueltatxoa eman ondoren, zuzendaritza gelan alderik alde ireki dute hirurek oroitzapenen kaxa. Hamabi urte beteta atera ziren lehen eskola hartatik. «Pentsa, orain hamabost urte!». Ondoko eskolara joan ziren gero. «DBH 1 eta 2 egitera». Eskolara sartu eta parez pare egoten zen Joxe atezainaren gelatxoarekin geratu dira hirurak erabat harrituta. «Izugarrizko gela puska zeukala ematen zuen garai hartan, eta pentsa, eskoba gordetzeko ere lekurik ez dago ia-ia».

Neska-mutikoen kasuan, «zuzendaritza gela» eta «zigorra» elkarri lotuta egoten dira gehienetan. «Eta gure garaian ere jolas ordutik bueltan gelara behar baino beranduxeago iritsiz gero, adibidez, kalera bidaltzen gintuzten!». Bengoetxeak ez dauzka ahaztuta orduko kontuak. «Puntuak pilatzen joaten ziren, eta muga batera iritsiz gero, etxera bidaltzen gintuzten hiru bat egunerako». Egungo kirol arrakasta aztertuta, eskolako zigorren bidez leitzarrak zaildu egiten direla pentsa liteke. Gaizki-ulerturik egon ez dadin, azalpen txiki bat gehitu du Perurenak. «Ni sekula ez ninduten bidali hiru egunerako etxera. Baina gure anaia zalea zen horretan; astean behin joaten zen hiru egunerako etxera». Bakoitza bere lekuan jartze aldera, etxeko ikaslerik finena «arreba» zela onartu du harri-jasotzaileak.

Batxilergoarekin borrokan

Seigarren mailara arte hirurak txukun antzean ibili ziren. «Notak jasotzean ez zen gorri kolore askorik ikusten». Baina DBH 2an okertu zen Perurena. «Errepikatu egin behar izan nuen, baina DBH 4raino iritsi nintzen behintzat». Oinatz saiatu zen batxilergoa amaitzen. «Tolosara joan nintzen batxilergoa egitera, baina ezin». Eta, hiru kirolariak eskolara iritsi aurretik Amaia Azpirozek eta Tito Perurenak [soinketa irakaslea] kazetariari argitu bezala, Nieve iritsi zen urrutien ikasketa kontuetan. «Eskolan gustura samar ibiltzen nintzen, eta, ondoren, batxilergoa amaitu nuen behintzat!». Modulu bat egiten ere hasi zen. «Baina amaitzear nengoela, praktikak soilik falta zitzaizkidanean, profesionaletara pasatzeko aukera eman zidaten, eta hortxe utzi nuen dena». Matematika, ingelesa eta historia ahaztuta, ikasketa kontuetan egin ez dutena egin dute hirurek kirol ibilbidean.

«Iruditzen zait hirurok ere umetatik bagenekiela gutxi gorabehera handitan zer izan nahi genuen», hasi du kontaketa Bengoetxeak. «Ez pentsa, nik ez neukan hain argi ere», erantzun dio Nievek. «Oinatz asko aritzen zen pilotan, eta Inaxiok ere etxean zeukan irakaslea». «Bai, bai, ni bost urte betetzerako hasi nintzen harriak jasotzen», argitu du hiruretan zaharrenak. «Gogoan daukat Oinatz eta Ibai [Ibai Bengoetxea, Oinatzen lehengusua, pilotari profesionala bera ere] nola joaten ziren pilotalekura. Egurrean aritzen ziren biak; izugarria zen». Eta keinuka azalpen argia eman du Perurenak. «Orain bezala, eskumuturra kakotzen zuen pilota astindu baino lehen. Berdin-berdin egiten zuen. Primeran gogoratzen naiz».

Tito Perurenak argitu du pilotan, futbolean, korrika... denetan zela ona Bengoetxea. Eta pilotariak berak ere onartu du. «Pilotan bezala, futbolean ere asko jokatzen nuen. Bi jertse jarri alde banatan, eta han ibiltzen ginen. Kirol guztiekin gozatzen nuen». Bere buruari loreren bat edo beste ere bota dio. «Kirolerako izugarrizko afizioa neukan, eta denetan moldatzen nintzen nahiko ondo. Gogoan daukat bost kros ere irabazi nituela jarraian». Leitza bezalako herri txiki batean normaltzat har daitezke Bengoetxea eta Perurenaren ibilbideak.

Baina Nieverena da, agian, harrigarriagoa. «Kuadrillan hasi ginen asteburuetan lasterketetara joaten, Indurainen garairik onenak indartuta». Eta garai haiek gogoratzen hasita bota du primizia Nievek. «Inaxio ere hasi zen gurekin bizikletan». Lehertu beharrean barrez hasi da Bengoetxea. «Ikustekoa izango zen hura!». Nieveren bizikletarako zaletasunak azalpen argia dauka. «Pilotan ez nuen gauza handirik egiten, futbolean ere ez... Bizikletan txukunxeago ibiltzen nintzen, eta horri heldu nion». Emaitzak aztertuta, erabaki zuzena hartu zuela esan daiteke.

Matematika, ingelesa, zigorrak, kirola... Hirurak eroso ari dira hizketan, baina isil antzean geratu dira neska kontuez galdezka hasitakoan. Eskola ez zen izaten ikasteko tokia bakarrik... «Gure gelako neskak oso politak ziren, oso-oso politak». Esaldi hori letra larriz idazteko eskatu dio Bengoetxeak kazetariari. «Ikaragarri maite genituen orduan, eta orain ere bai. Ondo idatzi hori, gero klaseko afarian gogorarazteko». Barrez lehertu dira hirurak. «Neska kontuetan pilotariak hitz egin beharko du», argitu du txirrindulariak.

Bost urterekin hasi zen Perurena harriak jasotzen. Eskola eta lehen fama puntua. Nola uztartzen zituen bi esparru horiek? «Aitaren semea nintzen ni, baina fama hitza ez zuten aipatzen orduan. Hori bai, gogoan daukat 13-14 urterekin asteburuan agian markaren bat egin eta astelehenean klasean nola aipatzen zuten denek». Baina Inaxiok ez du nabaritu abizenaren pisurik. «Iñakiren semea nintzen irakasle berri guztientzat, eta tarteka etxeko kontuak galdetzen zizkidaten». Baina ez zuen askorik sufritu. Ez du aitortu, behintzat.

5 urterekin, 11 kiloko harria jaso zuen; 12 urterekin, 70 kilokoa; 13rekin, 120 kilokoa; 15ekin, 190ekoa... «12 urterekin hasi nintzen ni pisuak altxatzen, baina eskolako kontuetan horrek ez zidan traba handirik jartzen». Sekretua? «Matematiketan, adibidez, etxean ahalegin handirik egin gabe gainditzen nituen azterketak. Zorte hori baneukan, behintzat. Hori bai, ingelesa beti hurrengorako geratzen zen».

Eskolako orduek betetzen zuten garai hartan hiru ikasleen egunaren zatirik handiena, baina eguneko orduen banaketa dezente aldatu zaie ordutik. «Nik goizean edukitzen dut normalean entrenamendua», hasi da Bengoetxea. «Eta arratsaldeak libre samar edukitzen ditut. Beti izaten da egiteko zerbait. Baina bestela, baserri zahar bat erosi berri dut, eta hantxe egoten naiz gustura».

Perurenak eta Nievek ere antzeko ordutegia daukate. Betexeagoa, agian. «Goizean egiten dut entrenamenduaren zatirik handiena, baina saioa luzeagoa denean, bazkalondorenerako uzten dugu bigarren zatia». Perurenak ere «entrenamendu gogor-gogorretan» saioa bitan banatzen duela argitu du. «Goizean egurrean arituz gero, bazkaldu, siesta txiki bat egin, eta arratsaldean estutzen dut berriz gorputza». Azkenaldian dezenteko egurra hartu du, urtea amaitu baino lehen 300 kilokoarekin ahalegina egiteko asmoa baitu.

Jan kontuak aipatuta, eskolako azken urteetako sekretu txiki batzuk kontatzen hasi da harri-jasotzailea. «Goizean ondo gosalduta etortzen nintzen eskolara; bi klaseren ondoren, amak ogitarteko eder bat ekartzen zidan, tortilla egin berriarekin. Hura ere barrura. Handik bi ordura beste ogitarteko bat jan, eta gero bazkaltzera. Ez dakit nola egiten nuen, baina...». «Baina horixe, bazkaldu ere ederki egiten zenuela!». Bengoetxeak kendu dio hitza. «Ni horrekin gogoratzen naiz, goizean bi ogi oso jaten zituela».

Elkarren lorpenei adi

Sufrimendu maila ezin da parekatu, baina hiru kirolak dira gogorrak. Hori bai, euren kirola ondokoarenarekin aldatuko ote luketen galdetuta, azkar erantzun dute hirurek. «Ez». Perurenarena da azalpena: «Kirol jakin batean sartzean, denborarekin lotu egiten du, eta zaila da hori uztea». Aste hasieran sufritzen du harri-jasotzaileak. «Astelehen-asteartean egiten ditut entrenamendurik gogorrenak, pisuekin, eta asteazkenetan askotan barrari eutsita egon behar izaten dut tabernan, zutik egon ezinik». Momentu horiek gogorrak direla onartu du. «Baina asteburuan entrenamendu on bat eginez gero, izugarria izaten da sentipena. Bi metro eta erdiko eta 160 kiloko mutila bihurtzen naiz momentu horietan».

Gertutik bizi izan dituzte elkarren markak edo garaipenak. «Pilotalekura joaten naiz tarteka», hasi da Perurena. «Futbol jokalarien izenak galdetuz gero, bakar batena ere ez dut asmatuko. Baina pilotari eta txirrindularitzari erreparatzen diet; Tour garaian, adibidez». Nievek ere aitortu du gertutik bizi izan dituela Inaxioren marketako batzuk. «Eta pilotalekura ere sarritan joan izan naiz». Urrutira joan gabe, Bengoetxeak bertatik bertara ikusi zuen Nievek joan den maiatzaren 22an Giroan lortutako garaipena. «Oporretan genbiltzan han inguruan, Alpeetan, eta bezperan mezua bidali nion, biharamunerako zer asmo zeukan galdetuz. Eta pentsa nolako garaipena lortu zuen!».

Arbeleko ekuazioa askatzeko behar baino denbora gehiago hartu ondoren hasi dira eskailerak jaisten. Eskolatik irteterakoan, burua jiratu eta orain 15-20 urteko oroitzapenei azken buelta eman diete hirurek. Atzera begira, etorkizunerako jarri dute hitzordua. Bengoetxea eta Perurena astero elkartu zaleak dira, afari legean. Baina hilean behin hirurek afari mokadua egin beharra daukatela esanez joan da bakoitza etxe aldera. Leitza, 1984. Txirrindularia, pilotaria eta harri-jasotzailea. Klase beretik irtendako goi-goi mailako kirolariak hirurak. Umetako oroitzapenez betetako hiru artista handi.