Aretoa hutsik dela ematen du, baina, bat-batean, ahots batek eman du agertokian gertatzen ari denaren berri. “Etorri baitzen mendebala, glorioso movimiento nazionala, nazi totala, eta Elizaren gurutzea, Elizaren nabala, gure aurrerapena suntsitu zuen hala, atzera berriz emakumea, deuseztatua, herbala”. Oholtza gainean da aktoreetako bat, eta bi musikari haren atzean. Gitarrak eta perkusio kaxak ezarri dute Nagore Orbeltzu Lakostek errandako hitzen erritmoa, eta txaloekin ospatu dituzte ikus-entzuleentzako eserlekuetan tokia hartu duten gainerako aktoreek. Giro lasaia sumatzen da; intimoa; lagun artekoa. Atzean bada lana; taldea gaurko estreinaldira eraman duen bidea egiteko lana, hain zuzen ere: Harritik hazia izenburuko herri antzezlana aurkeztuko dute gaur, bihar eta etzi, 20:00etan, Berako kultur etxean. Emakumeenak dira han oholtza eta hitza. Orain arte isildutakoa loratu egin baita herrian.
Proiektua 2015eko udazkenean hasi zen mamitzen. Berako Euskara Batzordeak zerbait egin nahi zuen hizkuntzaren erabilera bultzatzeko, eta mahai gainean jarritako proposamenen artean zegoen antzerki lan bat prestatzea. Haren alde egin, eta batzordeak Ramon Albistur Marinen eta Esther Carrizo Carreteroren esku jarri zuen lana. Lehen urratsa izan zen antzezlanaren nondik norakoak adostea eta zehaztea: memoria historikoa lantzeko obra bat eginen zutela erabaki zuten, eta emakumeak izanen zirela protagonista; historia liburuetatik kanpo utzitako emakumeek hartuko zutela hitza, alegia.
Oinarriak finkatuta, hasierako ideiak garatzeko lana jarri zuten martxan. Batetik, antzerkia eta memoria historikoa ardatz izan zituzten hainbat tailer egin zituzten; bertzetik, Albistur Marin eta Carrizo Carretero hainbat historialarirekin bat egiten hasi ziren, baita artxiboak miatzen eta testigantzak jasotzen ere. Lan horrek guztiak gaur oholtzara igoko den taldea osatzea ekarri zuen: Bortzirietako, Irungo (Gipuzkoa) eta Iruñeko adin ezberdinetako jendeak egin du bat proiektuarekin; emakumeak gehienak.
Taldean diren gizonetako bat da Mikel Taberna Irazoki idazlea. Harena da testua, hain zuzen ere. Argi utzi du, halere, “talde lana” dagoela testu horren atzean. Esperientzia berria izan da Harritik hazia antzezlana prestatzeko egindakoa Taberna Irazokirentzat. Aktoreen eta taldeko gainerako kideen hartu-emanek osatu dituzte hark paperean jarritako hitzak. “Eta bizia hartu dute”, nabarmendu du idazleak. “Testu hila” zena “bizi” ikusteko sentsazioa “ia magikotzat” jo du Taberna Irazokik. “Nik, bakarrik, ez nuke testu hau idatzi izanen”.
Erreportaje osoa Nafarroako Hitzan.
