«Gero eta gehiago sentitzen dut sortzaile izateko beharra»

Bide Ertzean eta Fito y los Fitipaldis taldeetako kide, La Buena Vidaren kolaboratzaile, Rafael Berrioren 1971 disko goraipatuaren ekoizle eta moldaketen egile, Joserra Senperena pianistak (Donostia, 1965) ez du musikariekin bakarrik lan egiten. Azken hilabeteetan bi liburutan parte hartu du: Patxi Zubizarretaren Joan eta Dora Salazar eskultorearekin eta Harkaitz Cano idazlearekin osatutako Cuentos para adultos liburuetan (Helduentzako ipuinak).

Etxeko pianoan, partituren ondoan, euskara ikasteko ariketen orri multzo bat dago. «Duela hogei urte ikasi nuen euskara, baina ez nintzen ausartzen hizketan. Euskal kulturgintzan murgiltzen hasi nintzenez, behartuta nengoen euskaraz egitera. Duela zortzi urte hasi nintzen hitz egiten eta orain berriro eman dut izena euskaltegian».

Euskara jakiteak aldatu dizu sortzaile modura duzun ikuspegia. Zenbaitentzat, musikaria zarenez, ez zen beharrezkoa izango euskara jakitea.

Baina musikariok, edo arte diziplina batean baino gehiagotangabiltzanok, ikusten ditugu filmak, irakurtzen ditugu liburuak, ikusten ditugu artelanak... Literatura oso inportantea da niretzat. Eta euskara jakitea ere bai; esaterako, euskal idazleak euren hizkuntzan irakurtzeko eta ulertzeko, haien mundua ondo jasotzeko.

Cuentos para adultos disko-liburua egin berri duzu Dora Salazar eta Harkaitz Canorekin. Aurkezpenean aipatu zenuten bakoitzaren egoa ondo bideratzen kostatu zitzaizuela.Artistak egoa behar du, aurrera egingo badu?

Bai; bestela, etxean geratuko ginateke. Egoa beharrezkoa du artistak. Hala ere, proiektu honetan nik ez nuke hori esango. Badakit Dorak hori esan zuela, baina nik ez dut horrela bizi. Duela bi urte bilera bat egin genuen Doraren lantegian, eta obra ikusi eta bi hilabetera musika sortu nuen. Nire lana hor bukatu zen. Nik ez dut egoen talkarik ikusi. Baina egoa handia izaten du sortzaileak, bai. Zergatik banatzen dira talde gehienak? Egoarengatik. Bestela, bizitza osoan jarraituko lukete elkarrekin.

Egoak bultzatu zintuen zu ere bakarkako lanak argitaratzera?

Bai, baliteke, baina interpretazio psikologikoak oso arriskutsuak dira. Lehen diskoa[Joserra Senperena, 1998] 35 urte nituela egin nuen. Nahiko berandu. Gazte askok lehen diskoa 18 urterekin ateratzen dute. 20 urterekin nik ez nuen behar hori sentitzen. 30ak igarota hasi nintzen hori sentitzen. Ez dakit egoa izan den...

Zeure burua prestaturik ikustea?

Gogoratzen dut Diego Vasallorekin Malagako estudio batean nintzela. Ari nintzen zerbait jotzen Rhodes pianoan, eta esan zidan: 'Zergatik ez duzu disko bat ateratzen zuk zeuk?'.Niretzat, hori pentsaezina zen. Nik besteentzat jotzen nuen, ez nuen horretan pentsatzen. Egoa edo autoestimua izan liteke, bai.

Oso modu desberdinetan egin duzu lan. Estudioko musikari izan zara, beste musikari batzuentzat lan egin duzu, beste sortzaile batzuekin elkarlanean aritu zara, zuk zeuk bakarkako diskoak atera dituzu. Zer eman dizu lan egiteko modu bakoitzak?

Asko ikasi dut atzerrian, Londresen edo AEBetan grabatzera atera izan naizenean. Beste musika hizkera bat dutenekin lan egitea oso aberasgarria da. Ingelesez ia ez nekien, eta, hala ere, jotzen hasi orduko elkar-ulertzea handia zen. Asko ikasten da horrela. Gainera,oso musikari handiekin lan egiteko aukera izan dut. Geroz eta interesgarriagoa ikusten dut besteadierazpide batzuetako jendearekin elkarlanean aritzea. Esaterako, Dora Salazarrek mundua nola ikusten duen eskulturagile moduan, edota Harkaitz Canok eta Patxi Zubizarretak idazle modura. Azken finean, gauza bera egiten dugu, baino hizkuntza desberdinetan.

Zu zeu sortzaile diskretua zara. Badira asko nabarmentzen diren sortzaileak, eta badira zu bezala, gauza mordoa egin arren, modu diskretuagoan igarotzen direnak.

Hori, akaso, izan liteke jendearen erantzunarengatik. Nik askoz gehiago salduko banu, beste oihartzun bat izango nukeen. Aukera banu kontzertu gehiago emateko edo gehiago grabatzeko, egingo nuke. Eta hedabideek kasu gehiago egingo zidaten.

Harrigarria da zenbat gauza egin dituzun, eta hedabideok zein elkarrizketa gutxi egin dizkizugun.

Hori konpondu egin behar da [barreak]. Nik diskoak egin ditut, baina oso kontzertu gutxi eman ditut. Ez dakit zergatik den: jendeari ez zaiolako interesatzen edo nik indar handiagoa jartzen dudalako beste proiektu batzuetan... Batzuetan, duda hori daukat. Akaso denbora gehiago eskainiko banio nire lana erakusteari...

Jendearen erantzuna ez dakit nolakoa izango litzatekeen, baina zure lankideena argia da. Zuregana jotzen dute askok. Horrek zerbait esan nahi du.

Bai, baina kontu desberdinak dira ni musikari profesional modura hartzea edota sortzaile modura hartzea.

Duda baduzu, hortaz, jendearengana gehiago irits zaitezkeen?

Bai, datuak hor daude, eta interpretazioak libre dira. Nik garbi dut geroz eta gehiago behar dudala sortzaile izan. Besteentzat ere gustura lan egiten dut, moldaketak eta produkzio lana, baina gauza jakin batzuetan bakarrik. Esaterako, Rafael Berrioren azken lanean [1971]. Geroz eta gutxiago nahi dut estudio batera joan, ea zer jo behar den ikusi eta... Baina hori gutxi egin dut. Ia beti egin ditut nire gustukoak diren lanak: La Buena Vida, Bide Ertzean...

Zure gustukoak dira, baina zein desberdina izan behar duen Duncan Dhurekin, Fito y los Fitipaldisekin edo Bide Ertzean taldearekin lan egitea!

Bai, oso desberdina da. Oso gustu musikal zabalak ditut, zorionez. Disfrutatzen dut bai batzuekin eta baita besteekin ere. Baina musikan kasu gehiegi egiten diegu generoei. Azken finean, ez dago halako desberdintasunik batetik bestera. Kantu guztiei kentzen diezu jantzia, eta geratzen dena doinu bat eta harmonia bat da.

Bide Ertzean taldearekin lan egiten hasteak balio izanzizun beste musika giro bat ezagutzeko, hiritik kanpoko giro bat ezagutzeko?

Tira, ni pop munduan 21 Japonesasekin hasi nintzen. Baina aurretik berbenetan ibilia nintzen, eta ezagutzen nuen euskal mundua eta Donostiatik kanpoko musika giroa.

Harreman handia duzu beste arte adierazpide batzuekin. Zinemarekin, antzerkiarekin, arte plastikoekin, literaturarekin... Asko elikatzen zaituzte?

Bai, musikariak baditu bere bideak sortzeko, baina beste arte adierazpideetatik estimulu berriak jasotzen ditu. Eta ate berriak irekitzen zaizkio. Gauza berriak sortzeko balio izaten dute estimulu horiek, eta batzuetan kontzienteki beste artistekin batzen zara lan egiteko. Esaterako, Dora Salazarren mundua oso iradokitzailea da, edota Mandarin Dotore disko- liburuaren kasuan, Tang dinastiaren poesia ere bai...

Musika da beste arteetara ondoen moldatzen den adierazpidea?Bera da moldagarriena?

Ez dut uste. Baina arte unibertsalena izngo da ziur asko, jendeari errazen sartzen zaiona.

Jasotzeko hainbesteko esfortzurik eskatzen ez duelako?

Bai, gu ari gara etengabe zarata egiten eta zarata entzuten. Musika da zarata ordenatua. Eraikin bat egitea edo artelan bat egitea ez da eguneroko kontu bat, baina musika egin liteke, eta entzun liteke.

Beste arte adierazpideetatik zeinek iradokitzen dizu zuri gehien?

Une honetan, zinemak. Zinemak arte guztia biltzen du: literatura, artea, argazkia, antzerkia, musika, arkitektura... Oso konpletoa da. Literaturak ere asko iradokitzen dit, baina gero eta gehiago kostatzen zait irakurtzea. Ez dakit zergatik. Boladak daude, eta horrez gain, nire gustukoa den liburu bat aurkitzea gero eta zailagoa iruditzen zait. Zineman ere gertatzen zait, eta musikan ere bai. Adinarengatik izango da.

Literaturan zein da saihestu ezin duzuna? Erabat harrapatua zauzkana?

Azken urteetan Vila-Matasek. Horrek, asko. Eta garai batean, Delibes eta Baroja nituen oso gustukoak. Asko gustatzen zitzaizkidan, erretorika gutxiko idazleak zirelako. Idazle horiek gustatzen zaizkit. Atxaga eta Saizarbitoria ere asko gustatzen zaizkit.

Vila-Matas edo Saizarbitoriarekin errazago lot liteke zure musika, hiriarekin, Donostiarekin, eta ez hainbeste beste idazle landakoagoekin. Zuremusika urbanita al da?

Ni rocketik nator. Hori da nire jatorrizko hizkuntza, nahiz eta klasiko ere ikasi nuen. Lehenengo, pop-rocka ikasi nuen, eta gero ikasi nituen beste hizkuntza batzuk. Baina mundu desberdinen kontrasteak eragiten dute, bai. Mandarin Dotore diskoa egitean beste mundu bat jaso nuen, budismoa, lasaitasuna, eta ia musika kontenplatiboa atera zitzaidan. Ordura arte rocka egiten nenbilen. Hor konturatu nintzen beste alde hori hor zegoela. Txillida Lekuren proiektuarekin, gauza bera, eta Helduentzako ipuinak honekin ere berdin.

Harkaitz Canorekin zerk lotu zaitu?

Harkaitz Kubo-Kutxa museoan ezagutu nuen. Bat-batean proposatu ziguten zerbait egitea Antonio Sauraren erakusketa batean. Biok baietz esan genuen, eta Tom Waitsen poema bat pasatu zidan: The Piano Has Been Drinking. Nik uste dut hori izan zela lehen lotura. Musika. Berak asko maite du musika. Eta nik literatura. Gero, egia da hemen bizi garela biak.

Joserra Senperena pianoari itsatsitako gizon bat al da?

Gero eta gutxiago. Gero eta gutxiago inporta zait pianoa ondo jotzea. Gero eta gehiago inporta zait musika, baina bere osotasunean. Asko gustatzen zait moldaketak egitea, adibidez. Eta rock munduan gehiago estimatzen dute Hammond organoa jotzen dudanean. Eta ez da nire instrumentua, baina...

Noiz entzun zenuen aurreneko aldiz pianoa? Noiz erakarri zuen zure arreta?

Txikitan, Simon & Garfunkelen Bridge Over Troubled Water entzun nuen. Niretzat, kantu hori mendi bat da. Maisulan bat. Cat Stevensen Morning Has Broken edota The Beatlesen Let It Be-ren sarrera. Horiek izan ziren niretzat mundu berri bat. Nire anai- arreben diskoak ziren. Soinu hori barruan sartu zitzaidan. Berandu hasi nituen piano ikasketak, 13 urterekin, baina harrapatu ninduen. Oraindik ere sarrera horiek izugarriak iruditzen zaizkit.

Teknikan eta birtuosismoan baino, arreta handiagoa jartzen duzu orain emozioan?

Bai. Adibidez, asko gustatzen zait Nino Rotaren musika. Bai zinemarako eginikoa baina baita bestelakoa ere. Pianorako haren obra osoa daukat. Disko batean interprete on batek jotzen du, eta beste diskoan berak jotzen du. Eta nik nahiago dut berak jotakoa. Teknikoki gaizki jotzen du, baina beste zerbait ematen dio. Asko gustatzen zait jazz munduan Bill Evans, Keith Jarrett eta handi horiek... Baina orain nahiago ditut Thelonious Monk edo Duke Ellington. Ellington ez da piano jotzailea berez, baina ederra da nola jotzen duen, eta nola ulertzen duen pianoaren soinua eta mundua.

Lan berri bat prestatzen ari zara. Nola izaten da konposaketa prozesua zure kasuan?

Tira, egunak daude. Helduentzako ipuinak obraren kasuan edo Dotore Mandarin-en kasuan, edo Patxi Zubizarretaren Joan liburuan badago estimulu bat, aurreko estimulu bat. Horrek errazten du prozesua. Orain egiten ari naizena desberdina da. Nigandik eta niretzat sortzen ari naiz. Goizean jaiki eta pianoan jartzen naiz. Ni oso kontent nago azkenengo lanen emaitzarekin, eta horrek bide bat eman dit. Kontua da egunero jartzea, eta orduak eta orduak igaro...

Zenbat denbora igaro zenezake pianoan sortze prozesuan?

Batzuetan bi ordu, beste batzuetan bost edo sei.Baina prozesua da ideia bat izatea, hura grabatzea, gero harekin bueltaka ibiltzea... Ez da prozesu lineala... Gauza asko eta asko egin behar da, eta gehiena bota. Gauza batzuekin geratu, eta hori moldatzen hasi. Oso fase desberdinak dauzka prozesuak.

Noiz ikusiko dugu emaitza?

Ez dakit, baina aterako da zerbait. Bideratua dago.