Itzuli dantzara

Samuel Beckett zenari onartu izan zaion aipu ezagun batek dio: «Lehendabizi dantza egin, gero pentsatu, hori da ordena naturala». Esaldia lehen aldiz jaso nuenetik (ez dut gogoan begiz edo belarriz izan zen), buelta dezente eman izan dizkiot. Hasieran, Beckettekin lotzea kosta zitzaidan. Gero, proklama cool bat baino ez zela pentsatzera iritsi nintzen. Ondotik, entzumenarekin lotu nuen, «lehendabizi entzun, gero pentsatu», bertze aukerarik ez zuelakoan. Eta azkenik, esaldiaren jatorria topatu arte, bakerik ez.

Aipuekin gertatu ohi da. Bereziki, hildako pertsonen hitzekin. Erantzuteko modurik ez dutela jakiteak lasaiago uzten digu bertzeen hitzak gure interesera moldatzen. Izan ere, Beckettek ez zuen sekula halakorik idatzi. Jatorriz, baieztapen ezaguna, Godoten esperoan antzerki lanaren pasarte batean ageri da, baina ez zehazki aipuak dioen bezala. Antzerkian, Estragon pertsonaia, Pozzo eta Vladimir izeneko bertze bi gizonekin hizketan ari dela ageri da Becketten esaldi bihurtu zen elkarrizketa. Pozzok eskertu egin nahi die lagunei emandako laguntza, eta aukeran jartzen die eskertza: «Zer nahi duzue? dantzatzea? abestea? errezitatzea? pentsatzea? guretzako zerbait pentsatzea nahi duzue?». Vladimirrek argi dauka: «Nahiago nuke pentsatzen entzun». Estragonek aldiz, galdera: «Ez bada gehiegi eskatzea, posible izango al litzateke lehendabizi dantzatzea eta gero pentsatzea?». Eta Pozzok erantzun: «Jakina, ez da hori baino gauza errazagorik. Gainera, ez al da hori ordena zuzena?» (irri).

Gureak ez diren hitzekin fikzioa egiteak ez du txarra izan beharrik. Musikarekin ere etengabe gertatzen da. Jolasa da. Hori da ordena naturala. Izatekotan, gureak ez diren hitzekin egiak sortzea da arriskutsua. Ironia dogma gor bihurtzea. Autobiografia fikzionatuak asmatu zale, ironiaren eta errepikapenaren aldeko zen Luc Ferrari konpositoreari egindako Almost nothing elkarrizketa-liburuan irakur daiteke: «Niretzat, pentsarazten ez duen musikak ez du zentzurik». Baina baliteke transkripzioa edo itzulpena ere okerra izatea.