Isilduaren hitza, bakarrizketan

Gizartearen begietara, itzalpean geratzen da sarritan etxekoandreen eguneroko lana. Fikzio bidez, eta umore ukitua galdu gabe, Toti Martinez de Lezeak argitara eraman nahi izan du hori, Amamaren grafitiak liburuan (Erein). Atzo aurkeztu zuen, Donostiako udal liburutegiko sotoan.

Martinez de Lezeak sutsuki defendatu zituen etxean lan egiten duten emakumeak, eta bere burua ere multzo zabal horren barruan sartu zuen. Zer ikusgarritasun gutxi ematen zaien salatu zuen: «Ez gaude hedabideetan; ez publizitatean, ez filmetan... ez bada, behintzat, bigarren mailako rol bat antzezteko». Adin nagusiko emakumeak izan zituen hizpide, bereziki. Lanari eskainitako bizitza oso baten ostean, erretirora iritsita ere, ordura arteko eginbeharrak mantendu soilik ez, areagotu ere egin zaizkie askori, idazlearen arabera. Horren adibidetzat jarri zuen biloben zaintza lanak haien esku uzten direla.

Horrekin batera, zahartzaroari lotutako rol jakin batzuk kritikatu zituen: «Behin erretiratutakoan, alde batera uzten zaituzte. Baina erretiroak esan nahi du pertsona edo enpresa batentzat hileroko soldata baten truke lan egiteari utzi diozula, ez besterik. Pilatutako jakintza eta esperientzia guztia alferrik galtzen da». Horren aurrean, nabarmendu zuen asko direla era askotako ekintzetan aktibo jarraitzen duten emakume erretiratuak.

Martinez de Lezeak adineko emakume baten gorabeherak eraman ditu Amamaren grafitiak liburura. Autobiografikotik ba ote duen zehaztu gabe, bere nahiz ingurukoen gertakizunetan oinarritu dela aitortu du. Emakume horren bakarrizketa bidez kontatzen da istorioa.

2005ean kaleratu zuen Los grafitis de mamá liburuaren jarraipena da. Hamabi urte pasatuta, orduan ama zena amama da egun, eta garaiko beste hainbat aldaketetara ere egokitu beharko du. 2005ean gazteleraz kaleratutako liburuaren jarraipena gazteleraz ez ezik, euskaraz ere egin dute, Miren Arratibel itzultzailearen lanari esker.

Emakumeei eta adinekoei komunikabideetan ematen zaien trataeraren inguruko begirada kritikoa eskaini nahi izan du Martinez de Lezeak, baina umorez landu du. «Kritika egin daiteke umorea erabiliz, eta, batzuetan, eraginkorragoa izan daiteke diskurtso potoloak botatzea baino».