«Euskal Herriak asko zor dio egurrari»

Tknika Lanbide Heziketako berrikuntzarako zentroan egurraren inguruko proiektu batean lan egiten du Mari Jose Barriola Baraibarrek (Leitza, Nafarroa, 1972). Sektore horretako jendea elkarrizketatzen hasi zen, eta konturatu zen jakinduria bat galtzen ari zela. «Dagoen gutxi hori bildu nahian eta egurraren balioa pixka bat zabaldu nahian abiatu genuen Gutik Zura». Dokumentalaren grabaketa fasean murgilduta daude orain, eta Donostiako Zinemaldian estreinatzeko asmoa dute. Dena den, haratago doa egitasmoa, ez dutelako nahi film hutsean gelditzea: Egurtek kongresura joango dira, zuhaitz landaketa bat abiatu dute, jostailuak salduko dituzte... www. zura.eus webgunean babes daiteke proiektua.

Egurraren balioa gizarteratzeko behar bat antzeman duzue?

Herri jakinduria biltzea eta dagoen gutxi hori berreskuratzea da gure helburu nagusia. Zoritxarrez, asko galdu dugu, eta jendeak jakitea nahi dugu Euskal Herriak zenbat zor dion egurrari. Basoak hainbat eta hainbat ogibide eman dizkigu: Ternuara joaten ziren balea ontziak egurrez egiten ziren, burdinolak ere egurrak emandako energiarekin atera ziren aurrera; hor ditugu ikazkinak, arkitektura, herri kirolak, baso mutilak... Egurraren inguruan jende asko bizi da, eta bizi zen; lehen, oraindik gehiago. Euskal Herriak asko zor dio egurrari. Gainera, egurrak abantaila asko dauzka, eta horiek gizarteratu nahi ditugu.

Egurrak baditu onura batzuk beste materialek ez dituztenak?

Egurra da material bakarra naturak ematen diguna. Beste materialak guk ekoizten ditugu: plastikoa, zementua eta betoia, esaterako. Eta ekoizpen prozesu horretan energia asko behar da. Horregatik, garapen iraunkorrerako abantaila asko ditu egurrak. Zuhaitz batek ematen duen azken produktua da, baina, zuhaitza basoan dagoen bitartean, beti ematen eta ematen ari zaigu. Ematen digu aukera gure eguneroko arnasa hartzekoa, paisaia politak bizitzekoa... Eraikuntzari begira ere, beste materialek baino parametro hobeak ditu. Gainera, ikerketek erakutsi dute pertsonaren izaera inguruko materialek baldintzatzen dutela. Haur txikiek naturarekin, zuhaitzekin eta egurrarekin harremana baldin badute, gaixotasun batzuk saihesten dituzte.

Euskal Herriko sinbolismoaren parte handi bat dira zuhaitzak...

Denok identifikatzen dugu Euskal Herria basoekin eta zuhaitzekin. Zuhaitzak erreferenteak izan dira Euskal Herriko hainbat lekutan: haritza, hagina, pinua... Jakoba Errekondorekin hitz egin dugu, eta berak esaten du euskara, basoa eta egurra oso lotuta daudela.

Nola aldatu da gizakiak egurrarekin duen harremana?

Hainbat elkarrizketa egin ditugu, eta kasu askotan ateratzen da hitz bat: beharra. Garai batean, behar bat sumatzen zen egurrarekiko, eta mendira joaten ziren behar hori asetzera. Gaur egun, hainbeste material txertatu zaizkigu gure gizartean, behar hori agian ez dugu sumatu. Baina, etorkizunera begira, garapen iraunkor batean pentsatzeko beharra daukagu, eta egurrak ematen dizkigun onurak eta baliabideak beste materialek ez dituzte.

Gainbehera bat izan da egurraren ibilbidean?

Bai, beste material asko agertu direlako. Orain ikusten ditugu duela 400-500 urte eraikitako egurrezko dorretxeak, elizak eta baserriak, eta badakigu egurrak irauten duela. Beste materialei denbora hori ez zaie eman, eta ez dakigu zer pasatuko den betoiarekin, zementuarekin edo plastikoarekin. Baina oso eskuragarri izan ditugu, eta asko barneratu ditugu. Orduan, egurra desplazatuta gelditu da. Gainera, toki askotan gauzak gaizki egin dira: hor dauzkagu basogabetze arazoak. Baina horrek ez du esan nahi Euskal Herrian gaizki egiten direnik gauzak. Euskal Herrian basoak oso ongi kudeatzen dira.

Arriskuan daude basoak?

Ez, batere ez. Iruditzen zaigu basorik gabe gelditzen ari garela, baina egurraren bolumena eta basoen ekoizpena asko handitzen ari da urtetik urtera. Egin behar dena da mozketak kontrolatu, eta garapen iraunkorra oinarri izan.

Nola ikusten duzu egurraren etorkizuna?

Dituen onurengatik, material gisaapustua irabazita dauka. Baina sektore gisa berrikuntza eta ikerkuntza lan handia daukagu egiteko.

Egurra artisautzarekin lortzeko joera bat dago?

Irudi hori dugu, baina teknologiari esker, egurrarekin, beste gauzekin egiten den bezala, produktu berriak, eraikuntza berriak, kiroldegiak, igerilekuak, aireportuak.... egin daitezke. Jatetxe batera joaten garenean ere, hori dugu gustuko, gure inguruan egurra ikustea.

Euskal Herriko jendeak zura bere parte dela sentitzen du?

Euskal Herria beti izan da mendiari lotuta egon den zibilizazio bat, eta egurrarekin lotura estua daukagu.