Bitartekariak

Edozein tresna edo plataforma digital erabiltzen hasten garenean, harreman bat ezartzen ari gara. Ezartzen ari garen harreman horrek ezaugarri batzuk ditu, baina izan ditzakeen guztietatik ezartzen duen bitartekaritza ereduari begiratuz gauza asko ikus daitezke jada. Plataforma batek ezartzen duen bitartekaritza ereduak, alegia, duen izaeraren berri ematen digu askotan.

Bitartekaritza modeloak aztertzeko era asko egon daitezke, hemen egiten dudan sailkapenak harreman horren menpekotasun eta zentralizazioarekin (edo kontrara, askatasun eta deszentralizazio mailarekin) dauka harremana. Horretarako, arauak zeinek eta nola definitzen dituen, erabiltzaileek jasotzen duten onura eta amaitzean onura hori, metatzen duenari begiratzen dio. Menpekoenetatik askeetarako eskalan agertzen dira hemen:

Ordezkatzailea: harreman zuzenik ezartzeko aukerarik ematen ez duten bitartekariak dira, dena ordezkaritza bidez egiten da. Arauak beraiek ezartzeaz gain, onuradun bakarrak dira bere posizioaren ondorioz.

Behartzailea: harremana haien bidez egitera behartzen duten bitartekariak dira. Arauak beraiek ezartzeaz gain, onuradun nagusiak beraiek dira ezarritako esklusibotasunaren ondorioz.

Batzailea: harremana beraien bidez egiteko, erreplikatzen zailak diren baldintzak bilatzen dituzten bitartekariak dira. Arauak beraiek ezartzen dituzte, baina guztiz ezinbestekoak ez direnez, erabiltzailearen onespen formala behar dute.

Bideratzailea: harremana beraien bidez egiteko, denentzat balioa dakarren zerbait eskaintzen duten bideratzaileak dira. Arauak beraiek ezartzen badituzte ere, prozesua erreplikatzeko aukera edo erabiltzaile ezberdinen arteko harreman zuzenerako aukera ere ematen dute.

Parekidea: bitartekaria besteen pareen kokatzen da, erabiltzaile arteko harreman zuzena bilakatzeko helburu bakarrarekin. Arauak denon artean ezartzen dituzte, nagusitasunik gabe, guztientzako onurak dituen harreman bat sortuz, menpekotasunik gabe.

Bost eredu irudikatu baditugu ere, hiru multzo nagusitan barnebilduz sinplifika daitezke. Lehen biak (zentralizatuagoak), erdikoak (deszentralizatuagoak) eta azken biak (banatuagoak). Non kokatuko zenituzke erabiltzen ari zaren plataforma bakoitza? Nago hurrengo urteei begira, galdera horri erantzuteak garrantzia hartuko duela eta ez bakarrik arlo teknologikoan.