Albistea entzun

IRLEN SAREA

Miresmena betiko

Gorka Julio -

2023ko urtarrilak 14

Aaron Swartzen heriotzaren 10. urteurrena bete berri da. Jende askorentzat ezezaguna da, Alexandra Elbakyan den moduan. Bi garatzaile informatiko horiek ezagutza librearen aldeko borrokan pertsona eredugarriak izan dira; hilik da lehena, bizirik bestea.

Aaron Swartzek bizitza labur baina intentsoa izan zuen. Hari zor dizkiogu sarbide irekiaren aldeko manifestua, eskubide murrizketa bilatzen zuten legeen aurkako hainbat ekimen, lizentzia libreen sorreran lagundu izana, hainbat formatuen garapenean eginiko lanketak... Ezagutza librearen aldeko militantea, uste zuen ezagutza bat, jabetza fisikoa ez bezala, pertsona talde handiek egina izan dela eta inor pobretu gabe banatu daitekeela.

Pertsona konprometitua izan zen, bere ezagutzak guztion onerako ekarri zituen, baina ez zen teklatu baten atzean geratu. Argitalpen akademikoetara sarbide unibertsala izan behar zuela pentsatzen zuen. Horretarako, Openlibrary proiektua sortu zuen, era pribatiboan saltzen ziren eduki horiek edonoren esku doan egon zitezen. Bere buruaz beste egin zuen, bere kontra eginiko jazarpenen ondorioz.

Elbakyani zor diogu 2011. urtean Sci-Hub sortu izana. Argitaletxe eta banatzaile akademiko digital nagusiek argitaratzen dituzten artikulu zientifikoen datu base erraldoi batera berehala eta doan sartzeko aukera ematen du. Artikulu horietako gehienak enpresa editorial horien bidez baino ezin ziren eskuratu, bakoitzarengatik 20-30 euro inguru ordainduz, Sci-Hub iritsi arte.

Horrek ere argitaletxeen jazarpena jaso du, eta epaiketa bat galdu ostean, hamabost milioi dolarreko isuna ordaintzera behartua izan zen. Baina AEBetako jurisdikziotik kanpo dagoenez, Errusian ez du ordaindu beharrik izan. Jazarria izaten ari da eta herrialde askotan sarbidea ukatua dauka orain.

Bi hacker horiek informatikari edo teknologoen lerratze militantea gorpuzten dute. Teknologiaren garapenean eta ezagutzaren borrokan bidearen erdian eroso edo bazterrean gatazkan sartu gabe egon baino, lubakian egotea erabaki zuten.

Elbakyanek esango lukeen bezala, «zientzia eta komunismoa banaezinak direlako». Edo Swartzek: «Bada garaia argitara ateratzeko, eta desobedientzia zibilaren tradizioari jarraituz, kultura publikoaren lapurreta pribatu horren aurka egiteko».

Anonimoak izan zitezkeen, baina haien izenak ezagutzen ditugu; miresmena betiko.

Asko balio du irakurri duzun albiste/artikulu honek. Talde baten lanaren emaitza da.

Albiste hau zuri helarazteko eta talde honek bere lana baldintza egokietan egin dezan, BERRIAk ezinbestekoa du zure sostengua.

Zure babes ekonomikoarekin, aldi hau kontatzeko funtzioa betetzen jarraitu nahi dugu: kazetaritza konprometitu, kalitatezko eta independentea egiten.

Albiste gehiago

 ©OSKAR MATXIN EDESA / FOKU

«Feminismoa ikasten ari da zaurgarritasuna politizatzen»

Amaia Igartua Aristondo

Errealitate biologikoa gorabehera, ideologiak zeharkatzen du elbarrien inguruko iruditeria, Garcia-Santesmasesen arabera: bizitza biziezintzat jotzen dira, oro har, eta gorputz ez-desiragarritzat.
Garaia Pagola, Danel Teran eta Sara Iriarte. ©EZTENA

Gazteei iritsi ez zaiena emateko

Beñat Mujika Telleria

'Eztena' saioa estreinatu du Naiz irratiak hil honetan. Gradu amaierako lan batean oinarrituta egin dute saioa, eta Sara Iriarte, Garaia Pagola eta Danel Teran dira sortzaileak.

1 ©JAGOBA MANTEROLA / @FOKU

'Kearen unibertsitatean' ikasitakoak

Amaia Jimenez Larrea

Urte askoan Donostiako Tabakaleran zigarrogile izandako emakumeen bizipenak jasotzen ditu 'Kearen artxibogileak. Ibilbide bat Tabakaleratik' dokumentalak. Lan bat baino gehiago izan da zigarrogileentzat, euren etxea izango balitz bezala ikusten baitute eraikina.

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...

Izan BERRIAlaguna

Zure babes ekonomikoari esker, gure funtzioa betetzen jarraituko dugu egunero:
jendearen galdera eta kezkekin bat egingo duen kazetaritza bat egiten.