Film bat ikuslearen neurrira

Pantailaren aurrean gizon birtual bat dago, zuri begira. Kamera bat ari baita zu grabatzen, eta zure erantzunak prozesatzen, begien eta ahoaren espresioa irakurriz. Istorio bat kontatzeko prest agertu zaizu pertsonaia. Mikrofono baten bidez eman diozu gaia, nahi duen neurrian eta doinuan konta dezan, eta hasi da istorioa garatzen. Zure hirira ekarri du; Iruñean, Gazteluko plaza aipatu du, eta aipatu ditu entzierroak ere. Zure erantzunaren arabera erabakiko du nondik nora jo. Istorio hau zuretzat da, zure emozioek garatzen baitute filma. Emotional Films proiektua da, adimen artifiziala erabiliz ikuslearen emozioetan eta datuetan oinarritzen diren istorioak kontatzeko gai dena.

Marcel Duchamp artistak esan zuen ikusleak egiten duela koadroa. «Hark modu metaforikoan esaten zuen, eta pentsatzen dut ez ote dugun guk modu literalean esaterik. Izan ere, Emotional Films ikusleek egiten dute», azaldu du Carlos Fernandez de Vigo zinemagile eta bideojoko egileak. Hura da proiektuaren zuzendari eta diseinatzailea, eta Dr. Platypus & Ms. Wombat estudioan garatu du, diziplina anitzeko 40 ikerlari baino gehiagorekin batera. Iruñean egin du aurkezpena, Monica Cortiñas eta Mikel Galar NUPeko ikerlariekin eta Lorena Ares zinemagilearekin batera.

Esperientzia bakarra

Ikusle bat, film bat da erabili ohi duten leloa. Izan ere, ikuslearen emozioei erantzuten die narrazioak. Baina harago doa: «Berez pertsona berak filma milioi bat aldiz ikusiko balu ere, film bera izateko aukerak hutsaren hurrengoa dira gure ingeniarien arabera», zehaztu du Fernandez de Vigok. Gainera, ez da soilik ikuslearen emozioetara egokitzen: «Askoz ere datu gehiago hartzen ditu kontuan. Erabiltzailearen inguruko informazio pila bat hartzen du esperientzia bakan bat sortzeko». Norberaren sare sozialetarako sarbidea ere eman dakioke, esaterako.

Harremana da teknologia hori baliatuz gauzatu duten lehenbiziko lana, Uxue Azkona artistarekin, eta urrian aurkeztuko dute, NUPen, Artea eta adimen artifiziala jardunaldietan. Lan horrek kontatzen du emakumeek zer sentitzen duten gizonak haien eremuan sartzen direnean.

Teknologiak nola funtzionatzen duen azaltzeko hiru eredu aurkeztu dituzte. Lehenbizikoan, Lucian pertsonaia ageri da, ipuin bat kontatzen, emandako gaiari segika. «Hau momentuan sortzen da, kode baten bidez. Lekua eta ordua kontuan hartzen ditu, eta kameraren aurrean dagoenarentzat ari da istorioa sortzen», azaldu du Aresek. Hura da proiektuaren koordinatzailea. «Lucianek 50 hizkuntza ulertzen ditu, eta 25etan hitz egiten du».

Pertsonaiak zuzenean hari eman ez zaion informazio anitz erabiltzen duela kontatu du Fernandez de Vigok: «Egitura da guk diseinatu dugun bakarra: erabaki dugu istorioak zenbat atal izanen dituen, zer elementu gustatzen zaigun kontatzea, eskatutako generoaren arabera zer elementu grafiko erabili behar dituen... baina, gainerakoan, erabiltzaileak erabakitzen du dena».

Kontakizunaren markoa paratuta, pertsonaiak sortzea izan zen hurrengo urratsa. «Aktoreak behar genituen, pertsonaietan sartu, eta solasaldiak libre garatu zitzaten, ezaugarri psikologikoen arabera». Ziberdiszipuluak dira, eta, oraingoz, pertsona ezagunen informazioa baliatuta sortu dituzte: Carl Sagan, Walt Disney eta Marie Curie, besteak beste. Haiekin hitz egin daiteke, baina ez hori bakarrik: ziberdiszipuluen artean solastatu eta hartu-emana izan dezakete. «Orain fikziozko pertsonaiak sortzen ari gara gidoilarien bidez, film batean erabili ahal izateko», azaldu du Aresek.

Teknologiaren atzeko aldea

Proiektuan askotariko alorretako ikerlariak aritu dira lanean: ingeniariak, soziologoak, historialariak, pedagogoak, artistak, psikologoak, musikologoak, ekonomistak... «Ikuspegi teknologikoa du, bai, baina artea egiteko tresna enpatikoak sortzen ari gara. Beraz, gizarte zientziek prozesuan parte hartu behar dute», azaldu du proiektuaren zuzendariak. Are, lege aferek ere berebiziko garrantzia dute hainbeste datu erabiltzen dituen proiektu batean: «Ingeniari bezainbat abokatu behar izan ditugu».

Ez da lan makala izan, eta, bidean, profesional askok paratu dute alea. Mikel Galar zuzendari teknikoa da, eta proiektua abiatzeko beharrezkoa zuten teknologia sortu dute NUPen. Ikuslearen emozioak hautematen dituen adimen artifiziala nola entrenatu duten kontatu du: datu base handi bat egin dute, 8.500 lagunekin. «Interneten badira datu base publikoak, erabili daitezke, baina arazo handi bat dute: erabat lerratuak daude. Gehienetan, pertsona zuriak dira, emakumeak gizonak baino alaiago daude...». Datu base horiekin ezinezkoa zen mundu guziarengana ailegatzea; beraz, haiena egin dute: «Arraza, adin eta genero guzietako jendearengana ailegatu nahi genuen».

Monica Cortiñas eta haren taldea arduratu dira lehenbiziko prototipoak probatzeaz. Produktu horiekin, ikusleen arreta zenbatekoa zen neurtu zuten, eta ikusi zuten elkarrekintza erabiltzen zuten aukerak zirela erakargarrienak.

Orain, lehenbiziko produktuak garatzen ari dira. Urte bukaeran «ezagutzaren dibulgaziorako» abatar bat aurkeztuko dute. Gainera, hezkuntzaren eremurako eta bakarrik daudenek erabiltzeko produktuak sortzen ari dira.«Ikuslearekin sentibera» den film luze bat egitea dute azken erronka. Hau da, film bat ikuslearen neurrira.