Umoregilearen mugak

Berandu nator Zona Franca saio kataluniarrarekin jazotakoa hona ekartzeko. Bai, kolaboratzaile bat kaleratu zuen TV3eko zuzendaritzak PSC svastika batekin lotzen zuen txiste bat dela medio. Bai, aurkezleak eta gidoilari batzuek lanpostuari uko egin diote elkartasunez. Ez, azken egunotan ez dute telebistan saioa eskaini. Eta ez, oraintxe bertan, ez dago batere argi late night-ak bizirik emisioan jarraituko duen ala ez.

Umoreaz aspaldi abiatutako eztabaida enegarrenez piztu du gertaerak. Gauza asko esan baita, urteotan, gaiaz: behetik gorakoa izan behar ote den edo ez, ezin dela testuingurutik kanpo ulertu, izan behar lukeela ikuslea deseroso sentiarazteko gaitasuna... Esango nuke ez garela ondorio bateratuegietara iritsi. Zaila izango da zutabe honetan ezer benetan berria eta osagarria esatea.

Aberasgarriagoa da umoristen mugez aritzea. Haien lana eta jarduna baldintzatzen duen horretaz guztiaz. Emakumezko umoristak, adibidez, sektorearen botere egitura matxistek edo ikusleen aurreiritziek baldintzatu (izan) dituzte. Beste batzuetan—begiratu bestela Ane Lindaneren Twitter jarioa—, entzule edo irakurleen inteligentzia faltak baldintzatzen ditu. Eta Julen Portillok esango lukeen moduan, autonomoen kuota ordaindu eta kudeatu beharrak ere bai. Edo beldurrak; edonork ez baitu indarrik hater oldeen erasoak bere alde erabiltzeko.

Baina Zona Franca-ren adibidera itzulita, muga nagusia beste bat da: finantzaketa publikoa duten saio eta edukiak behartzen direla alderdien dinamikek baimentzen duten lur eremutik atera gabe jolastera. Politikariek erabaki dezaketela zer den egokia eta zer ez. Katalunian PSCren svastikan jarri dute muga, baina apustu egingo nuke: ETB1en balitz, Zona Franca-ren ibilbideko txisteen ehuneko 50ak ez zukeen iragazkia gaindituko.

Urgentziazkoa da ikusleoi zein umoristei gure muga propioekin esperimentatzea baimenduko diguten eremuak sortzea, tutoretzarik gabe. Oxala ETB —edo beste aldaera publiko bat—izatea hori baimentzeko bezain buruargi eta eskuzabala. Baina badaezpada, ez dago sobera alternatibak arakatzea: badago umorezko eszena, lengoaia eta industria (txo) bat sortzerik, finantzaketa publikoaren babes ezinbestekorik gabe? Zein da formula?