Arrautza edo oilarra?

Datorren astean Crossover jaialdia izango da Donostian. Koldo Mitxelenako aretoa beteko dute han-hemengo telesailen zaleek, idazleek, kazetariek. Han izango dira Gaizka Izagirre, Harkaitz Cano eta Iratxe Fresneda; baita Borja Kobeaga, Javier Camara eta Miriam Giovanelli ere. Aurrekontu handiko telesail arrakastatsuek eta haiek ahotan izango dituzten profesional trebatuek beteko dute oholtza txikia. Baina jaialdi arranditsuetatik kanpo ere bada ikus-entzunezkorik Koldo Mitxelena liburutegian. Iparraldea Bertan zikloaren barruan, aste honetan estreinatu dute Bañolet, Maia Iribarnek eta Paxkal Irigoienek sortu duten filma. Durangoko Azokak 2020an emandako sormen-bekari esker garatu zuten proiektua. Lau ataleko telesail gisa jaio zena filma da orain. Nork esan du jaiotza agiriak ibilbide guztia baldintzatu behar duenik?

Forman izandako aldaketak ez du mamia desitxuratu. Alegiazko istorioa da, errealismo magikotik baduena. Frantziako estatua garaitu ostean sortutako balizko herri aske batean kokatzen da, Bañoleten. Ikusle arretatsu eta irudimentsuak mundu hipotetiko horretan apurka sartzearen plazera sentituko du. Frantziarrekiko gorrotoa oilarrek gorpuzten dute herrian, eta horren gainean eraikitako kodeek biztanleen bizitzak nola gurutzatzen dituzten argituko zaio, pixkanaka. Haur eta nerabeen begietatik ezagutuko dugu herria, dimentsio magikoa areagotuz. Haietako bat da protagonista: Luixa. Helduarorako bidean egin behar duen erritualak harilkatuko du filma. Haren interpretazio bizi eta adierazkorra nabarmentzekoa da. Baita soinu banda ere; ez dira alferrik musikariak Iribarne eta Irigoien.

Bestelako gizarte eta harremanetan pentsatzen dugunean bi joera nagusitzen dira. Batzuek iluntasunera jotzen dute, gizatasunik gabeko distopia bortitzetara. Beste batzuk idealizazio infantil samarretan galtzen dira, mundua gure esku balego gatazka eta krudeltasunik gabea litzatekeela sinesteraino. Bañolet-ek beste bide bat marrazten du gure iruditerian, interpretazio askorako ateak eta leihoak zabaltzen dituena: eramaten gaituena galdera deserosoetara. Herri ekimenez, lagun giroan eta sentiberatasun handiz egindako filma da, gogorarazten diguna egiteko moduek definitzen gaituztela edukiak bezainbeste.