«Guztiok gatoz leku beretik: guztiok gara afrikarrak»

Jairo, Amina, Antonio, Kunda, Destiny, Silvia, Junior eta Nora. Horiexek dira Montehermoso kulturuneko Geu, afrikarrok erakusketako protagonista nagusiak. Jatorri desberdinetako zortzi gaztek, beren autodefinizioetatik abiatuta, agerian utzi nahi dute gizakien aniztasun izugarria.

Juan Arrosagarai (Iruñea, 1967) Arte Eskolako irakasle eta sortzaileak koordinatu eta zuzendu du proiektua. Haren istorioa ere ageri da erakusketako sarrerako lehen gelan.

Afrikarrak al gara?

Geu, afrikarrok, bai. Gasteiztarrak, euskaldunak, europarrak... Guztiok gatoz leku beretik: guztiok gara afrikarrak.

Egia da giza eboluzioa Afrikako ipar-mendebaldean hasi zela. Halere, oraindik afrikar sentitu beharko lukete hemen jaiotakoek?

Hor dago gure jatorria, eta giza eboluzioaren jatorria. Erakusketa bururatu zitzaidanean, argi neukan xenofobiaren aurkako zerbait sortu nahi nuela. Oinarrizko gauzak onartu egin behar ditu jendeak; gainera, oinarri zientifikoa dutenak. Denok eboluzionatu dugu, noski. Baina egun batean primateak izan ziren: tximinoak. Eta Afrikan eboluzionatu zuten.

Jatorri ezberdinetako zortzi gaztek beren istorioa kontatzen dute erakusketan. Baina zure istorioa ere ageri da, ezta?

Erakusketa zabaltzeko balio du nire istorioak; beraz, bederatzi istorio daude guztira. Beste guztiak Gasteizen jaio dira edo oso gazte etorri ziren hona. Gazteen erdiak gizonak dira, eta beste erdiak, emakumeak. Bestalde, denek dute gurasoetako bat Afrikan jaioa, edota han jaioak dira. Halere, denak bizi izan dira edo bizi dira Gasteizen. Beraz, gasteiztarrak ere badira.

Erakusketako gela bakoitzak gazteetako baten istorioa gordetzen du; oso desberdinak dira guztiak.

Oso zaila da zeure burua definitzeko edo zutaz hitz egiteko eskatzen dizutenean zerbait esatea. Haiei laguntzeko, gustatzen zitzaizkien filmak, entzuten zuten musika, gustuko objektuak eta abar bildu zituzten. Horietako gauza asko erabili zituzten erakusketarako, eta baztertu egin zituzten beste asko.

Beste artista batzuen laguntzarik izan al dute?

Bai, gazte guztiak ez zeuden ohituta zerbait sortzera; beste batzuek, ordea, etorkizun bat aurkitu nahi dute artean. Halere, beste artista batzuen laguntza izan dugu. Ni, adibidez, irakaslea naiz Arte Eskolan. Horri esker, sortzaile asko ezagutzen ditut, eta horregatik daude hainbeste zinema, dokumental eta bestelako objektu erakusketan.

Eta nolakoa izan da sorkuntza prozesua? Ez da erraza izango hainbeste gazte elkartzea.

Ostiralero elkartu gara, eta prozesu oso atsegina izan da. Haiekin hitz egiten genuen, materiala prestatzen genuen, gauzak sortzen genituen... Adibidez, Aminak elkarrizketa bat egin zion bere amari. Grabazioa pasatu genion itzul zezan —arabieraz baitzegoen—, eta berak egin zuen guztia. Lan asko egin dute gazte guztiek.

Erakusketa ikustera etorri direnek hausnartuko zutela uste duzu?

Uste dut edo espero dut baietz. Agian. Erakusketa konplexua izan arren, oso erraza eta atsegina da ikusteko. Areto bakoitzak zerbait ezberdina eskaintzen du: hologramak, marrazkiak, pelikulak, podcastak... Entretenigarria ere izan daiteke.

Hemen ikusitakoa ezin da hemen geratu orduan? Kanpora atera behar al da?

Hausnartzeko, elkartzeko eta jendea ikusteko lekua da. Orain arte ikusi ez dugun norbait ikusten dugun bakoitzean, beste mundu batekoa dela uste dugu: eta hori ez da horrela. Arriskutsua izan daiteke, xenofobiaren hasiera izan daitekeelako. Istorio hauetako protagonistak ez dira beltzak, emakumeak edo kalean ikusten dituzun musulmanak bakarrik: gure berdinak dira erakusketako gazteak.

Beraz, askotarikoak baina aldi berean berdinak dira gizakiak. Hori lortu nahi duzu erakusketarekin?

Horixe bera gara.