Albistea entzun

Zientzia. ARGI ALDIAN

Genoma zuri-beltzean

Jose Ramon Bilbao - EHUko Genetika irakaslea

2021eko ekainak 18

Bi hamarkada bete dira aurten Giza Genomaren Proiektuak gure DNAren sekuentziaren lehen zirriborroa marraztu zuenetik, hirurogei bat pertsonen datuetan oinarrituta. Ordutik hona, teknologia genomikoaren prezioen jaitsierari esker, milaka izan dira erreferentziako lehen genoma horrekiko egin diren konparazioak, ezaugarri fisiko eta gaixotasun desberdinekin lotutako aldaerak identifikatzeko helburuz. Genoma osoaren asoziazio ikerketa horien emaitzek genetikaren aspaldiko promesa betegarria dela pentsarazi digute; pertsona bakoitzaren ezaugarri genetikoei doitutako diagnostikoak eta tratamenduak eskura izango ditugula laster, alegia. Nahi baino astiroago bada ere, hainbat aurkikuntzak egin dute klinikarako jauzia dagoeneko, eta egun lekua dute zenbait gaixotasun garatzeko arrisku pertsonala kalkulatzeko algoritmoetan edota gaixo desberdinetan ohiko farmakoek eragin ditzaketen albo kalteak aurreikusteko, adibidez. Alabaina, beste arlo askotan bezala, aurrerapen horiek gizatalde bakar bati baino ez diote onura ekarri: jatorri europarreko populazio zuriari, hain zuzen.

Pertsonen arteko aldakortasun genetikoa Zehaztasuneko Medikuntzaren garapenaren giltza dela argi egon arren, horra bideratutako egitasmo genomiko gehienek aniztasun genetikorik altuena duen kontinentea ahaztu dute ia beti: Afrika. Orain arte sekuentziatu diren milioi bat genomen artean %2 baino gutxiago dira jatorri afrikarreko pertsonenak. Gure espeziea Afrikan jaio zen, eta, historian zehar, borondatez zein behartuta, handik abiatu dira talde txiki batzuk planeta osoa bete arte. Egun, Afrikatik kanpo aurkitzen dugun edozein populazio jatorri afrikarreko indibiduo gutxiren oinordekoz osatuta dago, eta bertako pertsonak oso antzekoak dira. Afrikan, aldiz, sekulakoa da aniztasuna. Arestian argitaratu den Saharaz hegoaldeko 50 gizataldeko 426 pertsonaren genomen sekuentziatzeko proiektuak orain arte ikusi gabeko hiru milioitik gora aldaera berri aurkitu ditu. Zalantzarik gabe, horietako aldaera batzuek eragina dute osasunean; baina, milaka europar aztertu badira ere, orain arte ezinezkoa izan da aldaera horiek aurkitzea, zurien artean oso arraroak direlako. Hala ere, afrikarrengan identifikatutako aldaera horiek mundu osoko pertsonengan dute eragina, diabetesarekin lotutako gene berriak edo odoleko lipidoaren maila baxuekin erlazionatutako PCSK9 genearen aldaerak, kasurako. Azken horietan oinarrituta, gainera, gehienbat europar jatorrikoen dislipemia tratatzeko botika berriak garatu dira. Genetikak erakutsi digu arrazaren kontzeptu hertsia falazia bat dela, gure espezieko kideak milaka urtez ibili direlako bizilekuz aldatzen eta elkarren artean nahasten, eta ez dago taldetan banatzeko marrarik edo erreferentziazko genoma partikularrik. Aniztasuna ezagutzearen beharraz jabetuta, hura ulertzeko kolore guztietako Genoma eraikitzea tokatzen da, beltzetik hasita.

Asko balio du irakurri duzun albiste/artikulu honek. Talde baten lanaren emaitza da.

Albiste hau zuri helarazteko eta talde honek bere lana baldintza egokietan egin dezan, BERRIAk ezinbestekoa du zure sostengua.

Zure babes ekonomikoarekin, aldi hau kontatzeko funtzioa betetzen jarraitu nahi dugu: kazetaritza konprometitu, kalitatezko eta independentea egiten.

Albiste gehiago

Jai giroan omendu zuten Mikel Martin. Musika eta kolorea izan ziren eguerdiko kalejiran. ©ERIK GARTZIA EGAÑA / OARSOALDEKO HITZA

Omenaldia konplizeari

Amaia Jimenez Larrea

Mikelaldia egin dute Errenterian, Mikel Martin aktibista eta militantea gogoratzeko eta omentzeko egun osoko ekitaldi sorta, festa giroan. Duela sei hilabete hil zen.

 ©IDOIA ZABALETA / FOKU

«Ardiek agintzen didate zein erritmotan ibili behar dudan»

Maddi Ane Txoperena Iribarren

Urtean bitan, sei egunez, Ballentek oinez eramaten ditu bere 1.600 ardiak zaraitzuarren abelbidean barrena. Abeltzaintza estentsiboaren kudeaketa eskasaz kexu da: «Hau bukatzea da modu bakarra ohar daitezen aldatu egin behar dela».
 ©TV3 / BERRIA

«Etorkizuna zoragarri ikusten dut, eraldatzen ari baikara»

Urtzi Urkizu

Berriki berrogei urte bete dira TV3ek lehen emankizuna egin zuenetik. Grasek iragarri duenez, urriaren 25ean jarriko dute martxan 'streaming' bidezko plataforma berria: 3Cat.

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...