Albistea entzun

ARGI ALDIAN

Glaziarrak eta elurra: itxaropena lehorte garaian

Nicolas Gonzalez - BC3ko doktoratu aurreko ikertzailea

2023ko ekainak 2

Uda edo garai lehorra iristen denean, urtu egiten da glaziarretako izotza eta neguan —edo euri sasoian— mendietan pilatutako elurra. Ur hori guztia ibaietara joaten da. Normalean desizozte deitzen zaio fenomeno horri. Munduko eskualde askotan prozesu hori funtsezkoa izaten da herritarrek ur hornidura izateko.

Asiako mendikate izugarrietan daude munduko mendi garaienetako batzuk, K2 (8.611 metro) edo Everest (8.848 metro), esaterako, eta baita poloetatik kanpoko glaziar gehienak ere. Horregatik deitzen diote eskualde horri hirugarren poloa. Ez da nabarmendu behar soilik eremu horren edertasuna, Asiako ibai nagusiak glaziar horietan jaiotzen baitira, eta urez hornitzen baitituzte 1.400 milioi pertsona, hau da, munduko populazioaren %20 baino gehiago. Beraz, izotzaren eta elurraren urtaroko desizozteak ibai horien buruetan sortutako ura salbagailu bat da herritar horientzat. Populazio erraldoi hori babestu egiten du ur eskasia dagoen garaietan. Hala ere, azken mendean, ibai horien arroetako lehorte handiek eragin suntsitzailea izan dute: uste da sei milioi pertsona inguru hil direla eta 1.100 milioik jasan dituztela lehorteen ondorioak.

Zoritxarrez, eskualde horretako elur kantitateak eta glaziarrek erakusten dute gain behera doazela XIX. mendearen erditik. Gainbehera horren arrazoietako bat giza jardueraren ondorioz izaten diren isuriak dira: isuriek partikula txikiak garraiatzen dituzte, eta partikula horiek elurraren eta izotzaren gainazalean jartzen dira, elurrak eta izotzak eguzkiaren argia islatzeko duten gaitasuna gutxituz. Ondorioz, gainazal horiek berotu egiten dira eta urtze prozesua modu kezkagarrian azkartzen da.

Halako egoeretan garrantzitsuak dira BalElur-en moduko proiektuak. Godwin-Austen glaziarrean egiten ari gara, K2ren oinean, Karakorum mendikatean. Proiektu honen helburua da partikula horiek elurretan duten inpaktua neurtzea eta hobeto ulertzea. Eskualde horretan jaiotzen da Indo ibaia. 237 milioi pertsona bizi dira Indo ibaiaren arroan. Bertan funtsezkoa da ibaiaren buruan elurra eta izotza urtzeak sortzen duen ura, ur hori baita ibaiaren urteko emariaren ehuneko handi bat.

Asiako eskualde hori adibide bat baino ez da. Munduko eskualde gehiagotan dago segurtasun hidrikoa ur dorre natural horien osasunaren mende. Ebidentzia zientifikoak argiak dira, eta ezin diegu alarma seinale horiei bizkarra eman. Beharrezkoa da kontserbazio politikak onartzea, berotegi efektua eragiten duten gasen isuriak murriztea eta ur baliabideen kudeaketa arduratsua bultzatzea.

Asko balio du irakurri duzun albiste/artikulu honek. Talde baten lanaren emaitza da.

Albiste hau zuri helarazteko eta talde honek bere lana baldintza egokietan egin dezan, BERRIAk ezinbestekoa du zure sostengua.

Zure babes ekonomikoarekin, aldi hau kontatzeko funtzioa betetzen jarraitu nahi dugu: kazetaritza konprometitu, kalitatezko eta independentea egiten.

Albiste gehiago

EITBko irratiko langileen protesta ilaren 14ean, Eusko Legebiltzarraren aurrean, greba dela-eta. ©ENDIKA PORTILLO / FOKU

Bigarren greba eguna egin dute EITBko irratietan

Beñat Mujika Telleria

Hilaren 14an gertatu bezala, ez dira saiorik ematen ari. Soilik musika eta albistegiak ari dira ematen.

 ©JAIZKI FONTANEDA / @FOKU

«Nik hazten eta hezten ditut nire txakurrak»

Maixa Utrera Puelles

Artzain txakurren munduko txapelketan txapeldunorde izan da taldeka. Border collieetan espezialista da, eta uste du «berezko gaitasuna» dutela artzaintzarako, nahiz eta beste arraza askok ere balio duten.
Emakume bat babesteko betaurrekoekin. ©CC0

Benetan babesten al dute betaurreko babesleek?

Unai Etxenausia

Pantailen argi urdinetik begiak babesteko betaurrekoek ez dute frogatu begietako nekearen aurkako propietaterik, ezta loaren kalitatearen aldeko propietaterik ere. Melbourneko Unibertsitateko ikertzaile talde batek azterketa zientifikoa egin du, eta aldizkari batean publikatu dituzte ondorio horiek.

Uxue Rey eta Ane Eslaba, <em>Berria FM</em> podkast feministaren gidariak ©MENDI URRUZUNO

Bihar itzuliko da 'Berria FM'

Beñat Mujika Telleria

Uxue Reyk eta Ane Eslabak jarraituko dute gidari lanetan, eta bi astean behin entzun ahalko da

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...

Izan BERRIAlaguna

Zure babes ekonomikoari esker, gure funtzioa betetzen jarraituko dugu egunero:
jendearen galdera eta kezkekin bat egingo duen kazetaritza bat egiten.