Jantzi ezina

Burutik pasa ere ez zitzaion egingo Mikeli egun hartan egin zuenak gerora ekarri duen guztia. Goiz hartan, ikastolara joateko, gona janztea erabaki zuen. Aspaldian omen zuen nahia betetzeak mugitu duen guztiak erakutsi du gona hori oihal zati bat baino zerbait gehiago dela.

Bada, gauzak horrela, keinu horrek sekulako lurrikara eragin zuen goiz hartan. Mikel psikologora bidali zuen bere irakasle batek, klasea eten eta gero, gelakideen irainen hotsa oraindik entzun zitekeenean. Zakila izanda gona janzteagatik, 2020. urtean, psikologora.

Izan ere, Mikelek agian zertan ari zen jakin gabe, normaren aurkako ekintza politiko txiki bat gauzatu zuen bere nahia betetzera atrebitu zenean. Edo ez hain txikia, lortu duen oihartzuna noraino iritsi den ikusita. Sare sozialetan ikastolan pasa zitzaiona salatzea besterik ez zuen behar izan bere iraultzaren metxa pizteko. Dagoeneko, iraultza ez da Mikelena soilik.

Irakasle hark Mikel psikologora bidaltzea zisheteropatriarkatuak barreneraino jota gaixo dagoen jendarte batek erakusten duen sintoma bat da. Jendarte horrek, guk, zuk, markatutako bidetik ateratzera atrebitzen den edozeinentzat erantzuna ere oso ikasia du, dugu, duzu: zigorra. Hori da Mikelek egun horretan jasan behar izan zuena, irainak eta psikologorabidaltzea izan baitziren bere zigorra.

Baina, zer da zigor horren atzean dagoena? Zer da markatutako bidetik ateratzen den hori zigortzera bultzatzen gaituena? Geure burua babestea, alegia. Erakusten digu gu bideari jarraika ari garela. Garena mugitzen du, eta ezin dugu onartu guretzat berdina den batek gona janztea, guk ere jantzi dezakegula esan nahi baitu. Eta horrek gure mamu eta beldurrekin aurrez aurre jartzera derrigortzen gaitu.

Bidetik ateratzeak beldurra ematen baitu, eta ez gara gai. Ezin dugu eta ez dugu nahi, sekulako esfortzua izango litzatekeelako. Hortaz, norbera mugitzen duena onartu beharrean, ondokoa zapaltzen dugu, iraindu eta psikologora bidaltzen dugu, guztiz lekuz kanpo egon beharko luketen galderak erantzutera.

Honek guztiak oinarrian duena gizontasuna ulertzeko eredu toxiko, hegemoniko eta normatiboa da. Genero arteko arrakala bukatzeko konponbidea berdintasuna eta hezkidetza direla sinetsarazi diguna. Emakumezkoak orain arte ez zeuden tokietara eraman dituena, bai, baina gizontasun ereduaren eztabaida apenas ireki duena. Erdibideko berdintasuna dei diezaiokegu. Beraz, zisheteropatriarkatuak ziria sartu digu, berriz ere, eta ez gara konturatu: ez ukitu gizontasun sakratua.

Kontestu horretan, Mikel goiz hartan sistema zirikatzen saiatu zen, bere nahia bete zuenean. Eta sistemak automatizatua duen erantzuna jaso zuen, ondorioz. Baina Mikelek ez du laguntza psikologikorik behar gona jantzi duelako. Sistema zirikatzeagatik Mikel zigortzen duen jendartea da laguntza behar duena, zisheteronormatibitatearen kutxa zurrunetik kanpo askeago bizi eta izateko.

Bai, jendartea eta horren jarrera dira eztabaidagai izan beharko luketenak. Urte asko daramatzagu fokua norma apurtzen duten horien gainean jartzen, baina bada garaia fokua normari jarraitzen diotenen gainean jartzeko. Zeren eztabaida ezin baita izan Mikelek gona jantzi duela, horrek gainontzekoengan zer eragiten duen baizik, eta zergatik.

Zorionez, arestian aipatu lurrikara haren hainbat eta hainbat erreplika ere etorri dira harrezkero. Tartean, On?atiko Zuazola-Larran?a institutu publikoko ikasleek burututako ekintza. Sortutako harrabotsa ikusita, erabaki zuten beraiek ere gonaz jantzita joango zirela hurrengo egunean klasera. Pentsatu, esan eta egin. Egia da egun batez gona janzteak ez duela oinarrian dagoena bat-batean konponduko, ekintza sinboliko bat izan daitekeela soilik. Egia da baita ere gona jantzita eraman duten gazte batzuek irainak jaso behar izan dituztela beraien eskoletan eta beste batzuek jolas moduan hartu dutela. Badakigu patriarkatuaren erroak ez direla egun batetik bestera desagertuko. Hala ere, klasera egun batez gona jantzita joatea sinbolikoa den zerbait izateaz gain, sinbolismoz beteta dagoen ekintza bat da. Politika egitea da, nolabait, eskala txikian. Zerbaiten erakusle da, esperantza leiho bat irekitzera eraman gaitzakeena: esna dagoen gazteria bat ere badugu gure artean, bere inguruan gauzak gertatzen ari direla ikusten duena, kontzientzia politikoa duena eta norma zalantzan jartzen duena. Eta, era berean, gazte hauek bide horretan laguntzeko prest profesional ugari ditugula ere erakusten digun sintoma bat dira horrelako ekintzak.

Steilas hezkuntza sindikatuan hezkidetza kontzeptua gainditu eta pedagogia feministak martxan jarri behar direla azpimarratu izan dugu azken urteetan, eta horrelako egoerek planteamendua indartu besterik ez dute egiten. Poliki-poliki bada ere, zisheteronormatibitatea atzean utziko duen jendarte bat eraiki behar dugu, etorkizunean gaur egun ez garen jendarte justu eta aske bat izan nahi badugu. Jarrai dezala lurrikarak.