Lurrak berreskuratzeko borroka etengabea

Lan eremuak husteaz eta lehen sektoreko jarduerek indarra galtzeaz gain, nekazaritza lurren kopurua ere asko murriztu da azken urteotan. Zenbakiek egoera kezkagarria islatzen dute. Euskal Herrian, 43.777 hektarea lur artifizializatu dira 1990etik eta 2018ra bitartean. Ipar Euskal Herrian, laborantzan erabiltzen ziren 600 hektarea galtzen dira urtero, horietatik asko eraikuntzara bideratzeko. Aturri elkargoan, nekazaritza lurrak %21 murriztu ziren 2000tik 2010era bitartean. Gainera, 1.500 etxalde galdu dira azken hamar urteetan. Zuberoan, hiru etxaldetik bik ez dute segidarik. Eta Hego Euskal Herriko egoera ez da hobea. Laborantzarako erabiltzen ziren lursailen laurdenak galdu dira azken hamar urteotan.

Laborantzarako lurrak espekulaziotik babesteko eta haien iraupena ziurtatzeko, Ipar Euskal Herriko hainbat eragilek Lurzaindia egitasmoa abiatu zuten duela urte batzuk. ELB sindikatua, Arrapitz federazioa, EHLG Euskal Herriko Laborantza Ganbera eta Euskal Herriko inter AMAP elkartea izan ziren bultzatzaileak. Egun duen izenarekin 2013an hasi bazen ere, Lurzaindia egitasmoa 80ko hamarraldian hasi zen berez. «1980an GFAM Lurra deitutako egitura bat sortu zen laborantza lurren erosteko eta laborarien esku uzteko xedearekin. 2013an, Lurzaindia egiturarekin segida eman zitzaion proiektuari, laborarien instalazioaz gain espekulazioaren aurkako atala garatzeko asmoz», argitu du Iker Elosegi EHLGko koordinatzaileak.

Egitasmoak bi helburu ditu, beraz: lurrak espekulaziotik babestea da bata, eta lurren erabiltzeko erraztasunak emanez haien iraupena bermatzea bestea. Espekulazioari aurre egiteko, salgai dauden laborantza lurren prezioa zaintzen ditu. Lur-jabeak ahalik eta garestien saltzen saiatzen dira, badirelako diru asko ordaintzeko prest daudenak, gero eraikuntza proiektuak garatzeko.

Baina Frantziako Estatuak badu SAFER izeneko tresna bat laborantzako lurren espekulazioari kontra egiteko, eta hori da Lurzaindiak baliatzen duena. «Lurzaindiari iduritzen bazaio lur bat garestiegi saltzen dela, SAFER-i galdegiten dio erosteko lehentasuna aplika dezan kontraeskaintza bat eginez. SAFER-ek kalkula dezake, neurtuz eta jakinez laboraria nola bizi den, zer prezio aplikatu behar litzatekeen».

Laborantzarako lurrak behin betiko merkatutik ateratzea da Lurzaindiaren xedea. Horretarako, SAFER-ek esandako prezioan erosten ditu lurrak, diru bilketa publikoa eginda. «Azkenaldian horren ezagun egin den crowdfunding gisako bat erabiltzen du lurrak kolektiboki erosteko, eta, gero, laborari gazteei haietan instalatzeko aukera ematen die», azaldu du Elosegik.

Hego Euskal Herrian, berriz, ez dago SAFER-en antzeko egiturarik. Ondorioz, jabeak jarritako prezioa ordaintzeko prest dagoen edonork eros ditzake ordura arte laborantzan erabilitako lurrak. Dena dela, Lurzaindiak badu asmoa Hego Euskal Herrian ere espekulazioari aurre egin eta laborantza lurren iraupena bermatzeko egitasmoak martxan jartzeko.