«Kezkaz ikusten dut politikan talde populistak agertu izana»

«Ziklo bat amaitu» duela iritzita erabaki du Juan Antonio Zaratek (Gasteiz, 1943) politikaren lehen lerrotik aldentzea. Ogasun diputatua izan da bi legealditan eta Arabako Biltzar Nagusietako presidente beste bitan, eta atseden hartzeko garaia iritsi zaiola uste du. Hala ere, ez du politika erabat utziko, Burguko zinegotzi izango baita legealdi honetan.

Zer dela-eta erabaki duzu lehen lerroa uztea?

Hamasei urte neramatzalako politikan. Ziklo bat amaitu dudala uste dut: zortzi urtez izan naiz Ogasun diputatu eta beste zortzi Biltzar Nagusietako presidente, eta denbora ez da alferrik pasatzen. Beste pertsona batzuei tokia uzteko garaia dela pentsatzen dut. Alderdiak talde ona eta prestatua dauka nik egindako lanari jarraipena emateko.

Zaila izan da erabakia hartzea?

Erabakia ez dut egun batetik bestera hartu; pentsatuta neukan. Beste lau urtez politikan aritzea gehiegi iruditzen zitzaidan.

Arnasa hartzeko balioko dizu...

Bai. Gauza batzuei nola edo hala lotuta egoten saiatuko naiz, baina eguneroko behar horretaz askatuko naiz, ordutegi eta konpromisoen betebehar hori ez dudalako izango. Jarduera politikoak exijitzen zidan urgentziarik gabe bizi ahal izango naiz hemendik aurrera, lasaitasun handiagorekin.

Halere, Burguko zinegotzia izango zara legealdi honetan...

Bi hilabetean behin osoko bilkura bat egiten da herrian; beraz, ez da lan handiegia izango. EAJ eta PP gaude eta lankidetzarako prestasun osoa dugu. Aldarte onean izaten dira osoko bilkurak. Buruhauste gutxi espero dut, beraz.

Noiz eta nola erabaki zenuen politikan sartzea?

Politikan sartzeko jauzia eman nuenean ez nintzen PPko militantea. PPren hautagaitzaren barruan aurrenekoz aurkeztu nintzenean independente gisa egin nuen. Hala ere, ordurako PPk eskatuta, alderdiarentzat hainbat lan eginak nituen eta askotan kolaboratzen nuen. Nire bizitza beti egon da lotuta nire jarduera profesionalari ogasun aholkulari eta kontuen ikuskatzaile gisa, eta politikan ere beti egon naiz gai ekonomikoei lotuta. Bizitza osoa nire jarduera profesionalari lotuta eman dut. 56 urte nituenean Ramon Rabanerak Ogasun diputatua izateko konbentzitu ninduen.

Zaila izan zen zu konbentzitzea?

Ez pentsa. Rabanera eta biok aspaldiko lagunak gara, eta harreman estua dugunez, ez zen zaila izan. Eskaintza erronka erakargarria eta interesgarria zela iruditu zitzaidan, eta begi onez ikusi nuen ardura politiko hori hartzea, nolabait nire jardunarekin ere zerikusia zuelako. Hain justu, orduko hartan esparru ekonomikoan zeuden hainbat erronkari heltzea interesgarria zela pentsatu nuen: besteak beste, kontzertu ekonomikoaren berritzeari.

ETAk mehatxatuta zeuden orduan PPko zerrendetan zinetenak. Nola bizi izan zenuen egoera hori?

1999ko uztailean sartu nintzen politikara, eta orduan ETAk su-etena emana zuen; abendura arte iraun zuen. ETAk bere jarduerari berriro ekitea erabaki zuenean, bizkartzainak jarri zizkiguten. Trauma handia izan zen. 11 urtez eraman behar izan dut bizkartzaina, eta oso gogorra izan da. Nire bizitza pertsonala aldatu zitzaidan. Gesaltza Añanarekin lotura handia izan dut beti, udak eta asteburuak han pasatzen nituelako familiarekin; baina ETAren mehatxuarekin, ezin izan nintzen berriro hara joan, oso herri txikia zelako. Bizitza erabat aldatu zidan horrek. Egunerokoa egiteko nuen askatasun hori desagertu zitzaidan, bizkartzainei egunero jakinarazi behar nielako nora joaten nintzen eta norekin. Gogorra izan da, desatsegina.

Bi legealdiz jarraian izan zara Ogasun diputatu eta Biltzar Nagusietako presidente. Zein kargu izan duzu gustukoen?

Bi karguak oso desberdinak izan dira. Diputatu modura kudeaketak pisu handia zuen, eta esango nuke nire ibilbide eta esperientzia profesionalarekin lotura gehiago zituela. Biltzar Nagusietako presidente gisa, berriz, harrotasun handiz ordezkatu ahal izan dut nire herrialdea. Azken batean, gure foru erakundea arabarren ordezkaritza gorena da, eta haren presidentea izatea ohore handia izan da. Beraz, Ogasun diputatu gisa kudeaketak eta gaitasunak pisu handia izan du, eta presidente modura, kalera begirako ordezkaritzak eta etxeak modu egokian funtzionatzeko ardurak.

Kontzertu ekonomikoa berritzeko negoziazioetan parte hartu zenuela esan duzu lehen. Nola gogoratzen duzu garai hura?

Kontzertu ekonomikoaren berritzeak garrantzi handia izan zuen. Historikoki 20 edo 25 urteetarako akordioa lortzen zen, eta guk lortu genuen mugagabea izatea. 2002an hitzartu genuen kontzertu ekonomikoa da gaur egun daukaguna. Denborarekin, aldaketa batzuk egin zaizkion arren, bere horretan utzi da, eta ez dago zertan hutsetik negoziatu. Bada aurrerapauso bat, beraz.

Negoziazioak nekezak izan ziren?

Bai, elkarrizketak oso luzeak izan ziren. Madrilera joan-etorri asko egin behar izan genituen, eta ordu asko eman genituen negoziazio mahaian Espainiako Gobernuko ordezkariekin. Baina denok genuen akordiorako borondatea. Hala ere, normala denez, nork bere jarrerari eusten zion, eta ordezkatzen zituen erakundeen defentsa egiten zuen, eta horrek ika-mikak ere sortu zituen. Interes politikoak ere izan ziren tartean, eta EAJk, adibidez, irudikatu nahi zuen akordioa lortzea ezinezkoa zela. 2001eko abenduan, kontzertu ekonomikoa berritu behar zenean, Eusko Jaurlaritzako ordezkariak mahaitik altxatu ziren, eta urte berria kontzertu ekonomikorik gabe hasi zen. Orduan, Espainiako Gobernuak errege dekretu bat egin behar izan zuen aurreko legeari jarraipena emateko. Eta Idoia Zenarruzabeitia lehendakariorde eta Ogasun sailburuak nahi izan zuenean, Madrilera joan ginen, eta akordioa sinatu genuen. 2002ko maiatzean izan zen hori.

Karguan egon zinenean, bake fiskala deritzona ere lortu zen.

Bai, 2000. urteko urtarrilean Espainiako Ogasun Ministerioaren eta diputazioen artean zeuden ika-mikei amaiera eman zitzaien, bake fiskala deritzonarekin. Urteetan pilatutako ika-mikei amaiera emateko modua izan zen hura. 90etik gora errekurtso zeuden orduan. Garai hartan Rodrigo Rato zen Espainiako Ogasun ministroa, eta akordio garrantzitsua lortu genuen hiru diputazioek harekin. Horrez gain, Ekarpen Legea ere egin genuen, eta hura da gaur egun daukaguna, bere akats guztiekin. 2007an, Ekarpen Lege bat onartu genuen bost urterako eta oraindik indarrean dago.

Biltzar Nagusietako presidente gisa, nolakoak izan dira azken bi legealdiak?

Oro har, mahaiaren lana azpimarratzekoa da, ez soilik nirea. Nik batez ere bitartekaritza lana egin dut etxeak funtzionatu zezan. Inbertsio handiak egin dira azken lau urteotan Biltzar Nagusietako lana gardenagoa izan zedin, barrura begira biltzarkideek informazio gehiago izan dezaten, eta kanpora begira, gure argitalpenetan eta webgunean herritarrek eskura izan dezaten ahalik eta informazio gehiena.

Agintaldiak liskartsuak izan dira?

Ez, ez da liskar garrantzitsurik egon. Salbuespen modura aipatu dezaket behin EAE-ANVko biltzarkide bat kanporatu behar izan nuela, kartel batzuk erakusteagatik. Baina uste dut zortzi urtean anekdota bakarra dela. Orokorrean, biltzarkideek kasu egin didate.

Akordioak lortzea erraza izan da?

Azken legealdian bost taldetako ordezkariek osatu dugu Mahaia: PP, PSE, EAJ, Bildu eta EBk. Eta egiari zor, EBko ordezkariak orekak apurtu zituen, Mahaiaren gehiengoak ez zuelako zerikusirik ganberako gehiengoarekin. EAJk eta PPk gehiengoa genuen osoko bilkuran, baina Mahaian ez zen gauza bera gertatzen. Akordiorako aukera asko zapuztu egin du Mahaiaren banaketa horrek.

Auzitegi Gorenak EAE-ANV taldea desegitea agindu zuenean, egoera bitxia bizi zenuten, ezta?

Bai, Biltzar Nagusietara ez zelako agindu zuzenik iritsi, eta Auzitegi Nazionalak errekerimendua bidali behar izan zigun eskaera eginez. Kontua da auzitegiek ez zekitela Biltzar Nagusietan EAE-ANV taldea zegoela, eta ez ziguten agindurik bidali. Auzitegi Nazionalaren autoa jaso ahala, agindua bete genuen.

Presidente gisa geratu al zaizu neurri edo ekinbiderik bidean?

Badago bat: hizlarien atrilean denbora neurtzeko ordularirik jartzea ez dut lortu [barre egiten du]. Egia esan, tontakeria bat dirudi, baina ezinezkoa izan da jartzea. Arazo teknologiko izugarriak sortzen omen du ordulariak ipintzeak. Batzuek brometan esaten zidaten harea ordulari bat jarri behar genuela!

Oposizioan lagunik egin al duzu?

Bai, orain presidente den Pedro Elosegirekin harreman oso ona dut, konfiantzazkoa. Haren izendapenak pertsonalki poztu egin nau, ez hainbeste politikoki, baina uste dut pertsona serioa eta arduratsua dela, emandako hitza betetzen duten horietakoa.

Egun zazpi taldek dute ordezkaritza ganberan. Zer iruditzen zaizu?

Orain arte Biltzar Nagusietan ez da gehiengo osorik egon, eta beti bilatu behar izan dira akordioak gobernuak osatzeko. Hauteskundeen osteko panoramak berritasun gehiago ekarri ditu. Talde populista batzuk agertu dira, eta politika egiteko modua goitik behera aldatu dute. Eta, egia esan, kezka handiz ikusten dut talde populistak agertu izana.

PPk irabazi zituen foru hauteskundeak Araban, baina EAJk biltzarkide gehiago izan ditu.

PPk ez ditu aurreikuspenak bete. Espainiako giroak nabarmen eragin digu, batez ere ustelkeria kasuek. Baina esan beharra dago barrutietako banaketa ez dela justua, EAJk boto gutxiago aterata ordezkari bat gehiago lortu duelako. Banaketa horrek mesede egin dio, Gasteizek duen benetako pisuarekin alderatuta beste barruti batzuk gehiago ordezkatuta daudelako. PPk lan ona egin zuen joan den legealdian, nahiz eta murrizketa batzuk aurrera eraman behar izan zituen, baina hautesleek ez dute egindako lana estimatu.

Trebiñuko aferari zein konponbide eman behar zaio?

Logikoa da Trebiñu Arabara batzea, gaur egun Arabatik zerbitzu asko eskaintzen ari zaizkielako trebiñarrei. Trebiñuko afera zaharkituta dago, irregulartasun historiko bat da eta Arabako beste kuadrilla bat izan beharko luke jada. Arazoa da beste erkidego batzuen nahiak daudela tartean, mendetan luzatu den afera bat dela eta, fruituak bezala, egoera ongi ondu arte itxoin beharko dela. Beste bide batzuk bilatu behar dira arazoa konpontzeko. Enklabeen legea bazen bide bat, baina blokeatu egin zen Kongresuan. Alderdi batzuk hemen jarrera bat dugu, eta kanpoan, beste bat; eta soziologikoki egoera samurragoa denean, ahalegin bat egin beharko da irtenbidea bilatzeko.