Orain 40 urte aurkeztu zen lehen aldiz Bertsolari Txapelketa Nagusira Iñaki Murua (Gabiria, Gipuzkoa, 1956). Geroztik, bi bider kantatu du final batean. Bertsolari gisa ez ezik, ibilbide oparoa egin du bertsogintzan; izan ere, Bertsozale Elkarteko lehendakaria izan zen 2005etik 2018ra bitartean. Ageriko lan horrez gain, «isilpean» egindakoa ere eskertu nahi izan dio elkarteak. Eta, hain zuzen, horren guztiaren aitorpen gisara, berak jantziko dio aurtengo txapeldunari txapela. «Bertsozale Elkarteak omenaldi berezi hau egin nahi izan dio finalean, egindako lana itzulezina bada ere, ikusgarri egin eta merezimenduaren aitortza moduan».
Pozarren jaso zuen albistea Muruak, eta are gehiago poztu du ingurukoen poztasunak, eta bere jardunari egin dioten eskertzak. «Ohore handiegitzat» dauka, halere, aurtengo txapeldunari txapela jartzeko ardura: «Azken batean, elkarte xume baten alde, borondatez, ahal duzuna egiten aritzen zara, baina elkartean benetako meritua bertan lan egiten duen ekipo horrek dauka; jende oso ona da».
Gaineratu du, halaber, pribilegio bezala bizi duela. Izan ere, bere hitzetan, «asko dira» merezita ere, inoiz omenaldirik jaso gabekoak: «Edozein baserritarrek eguraldiaren kontra egiten duen lana, azokara joan, saldu, bere bizitzaren alde borrokatu eta besteoi bizi osasungarri bat eskaintzeko egiten duen lana inork ez du omentzen; horrek zer pentsatua ere ematen du».
Dena dela, «gauza batek ez du bestea kentzen», azaldu du Muruak. Izan ere, ondo daki denbora asko eskaini diola bertsogintzari eta elkartearentzat egindako lanari. Nolanahi ere, azaldu du elkarteari eskainitako denborak «hutsune bat» sortu duela bere inguruko beste alor batzuetan: «Elkarteari eskaini diodan lana falta izan da etxean eta beste hainbat esparrutan. Etxekoek nozitu dute nire falta hori, bereziki, seme-alabek eta Blancak [bikotekideak]. Beraz, uste dut haientzat ere polita izango dela finalekoa». Aipatu dituen esparru horietan «zor asko» dituela sentitzen du, eta ahal dela, zor horietako batzuk kitatu nahiko lituzke 13.000 lagunen aurrean duen egitekoarekin.
Egona da Murua, zortzi bertsolarien antzera, hainbeste bertsozaleren aurrean kantari; ondo ezagutzen ditu, beraz, oholtzara igo aurretik eta oholtzan bertan sentitzen diren tentsio eta urduritasunak. «Egun ona duenarentzat gozamen bat izaten da finala, baina halamoduzko eguna edo aldarte eskasa duenari goi-goiko harmailetan dagoen jendea gainean erortzen zaio. Asmatu ezinik dabilenak sufritu egiten du horrelako egoera batean».
Gogoan ditu bere bi final handiak. Donostiako Belodromoan jokatu zituen biak; 1986an eta 1989an. Lehendabizikoan, Sebastian Lizaso, Jon Lopategi, Xabier Amuriza, Jon Enbeita, Andoni Egaña, Jon Sarasua eta Anjel Mari Peñagarikano izan zituen lagun. Horrela hasi zuen saioa: «Udaberriak odol berriaz/ hornitu ohi du gaztea/ halere nahiko lan izango da/ zaharrenei irabaztea». Gogorarazi du elkarteak antolatzen zuen lehen txapelketa zela 1986koa. «Hunkigarria izan zen niretzat egun hura. Lopategi, Enbeita, Amuriza... Horiek jainkoak ziren guretzat, eta horiekin kantatzea plazer hutsa zen». Bosgarren egin zuen final hartan, eta «oso oroitzapen goxoa» gordetzen du harrezkero.
1989ko txapelketaz duen oroitzapena ez da, ordea, aurrekoa bezain atsegina. Bere hitzetan, ez zuen erabat gozatzerik lortu: «Erabat anestesiatuta banengo bezala gogoratzen dut final hori». Izan ere, azaldu du egun batzuk lehenago jaio zela bere alaba Leire. «Zorionez ederki dabil orain, baina erdi gaixorik zegoen orduan. Final hartan, buruan neukan Leireren irudia zen gaixo zegoen haur jaioberri batena». Bazkalosteko saioan indarberritu zen, ordea. Izan ere, kontatu du, arratsaldeko saioan sartzeko zain zeudela, erditzearen unean egon zen medikuetako bat harengana hurbildu, eta alaba ondo zegoela esan ziola. «Detaile polit hori izan zuen. Ez dakit inoiz behar adina eskertu diodan niregana etorri eta modu horretan lasaitu izana, baina berriro ere eskertu nahiko nioke detaile hori».
Zortzigarren egin zuen bere azken final horretan, eta horrela agurtu zuen Belodromoan bildu zen ikus-entzulea: «Barrena goibel neukanez/ nahiz eta jardun benetan/ bertsorik ezin gozatu/ horrelako egunetan/ zortzigarren bat behar zan/ inor ez egon penetan/ denak egurtuko ditut/ datozen lau urteetan».
Gipuzkoako bi finaletan ere kantatutakoa da; 1991n eta 1995ean, zehazki. Horrela kantatu zuen lehendabiziko txapelketako hasierako agurrean: «Ongi etorri lagun entzule/ zerk du hainbeste bertute?/ Gugatik soilik hainbeste mila/ txoratuta al zaudete?». «Ikaragarria» egiten zaio oraindik ere, hainbeste jende, «bertsozale eta euskaltzale», leku berean batuta ikustea.
«Tradizio modernoa»
Bere azken finaletik gaur arte, bertsolaritza, oro har, aldatu dela uste du Muruak, eta gizartearen eboluzioak, horretan, eragin zuzena izan duela gaineratu. «Amurizak esan zuen behin, bertsolaritza tradizio moderno bat dela. Kontraesankorra dirudi termino horrek, baina egia da. Izan ere, tradizioa betikotu ordez, berritu eta gaurkotu egiten deneko erakusle da bertsolaritza».
Saioz saio jarraitu du Muruak aurtengo Txapelketa Nagusia, eta «egundoko maila» dagoela nabarmendu du. «Bertsotara ederki ekarritako elementu zinematografiko asko ikusi ditut nik bertsolari guztiengan. Saio guztietan gozatu dut, eta zoragarria izan da haiek entzutea».
Are, finalean kantatuko duen zortzikotea «mundiala» dela dio. Horregatik, hain zuzen, egun ederra izango dela aurreikusten du berak. «Punta-puntako zortzi bertsolari izango dira oholtzan. Gainera, jendeak gogo handia zuen aurtengo txapelketarako, eta saio guztietan ikusi da gogo hori. Zoragarria da hori, noski, Bertsozale Elkartearentzat».
Ez dio berebiziko garrantzirik eman nahi txapeldunari txapela jarriko dion uneari. Izan ere, bere ustez, hori ez da aparteko lan bat; «txapela irabazteak dauka lana». Halere, harmailetan gertu izango ditu lagun zein senideak, eta bertan egongo direla jakiteak «poz handia» ematen dio. «Gai horien gainean hobekien moldatzen denari eta epaileek txapeldun izendatzen duten horri jarriko diot txapela, baina polita izango da beste zazpi bertsolariak ere, atzean, taldean sentitzea. Den-denei desio diet egunaz goza dezatela».
