Mahai gainean sakabanatuta daude arto hostoak, eta haien igurtzien hotsak soilik hausten du gelako isiltasuna. Hostoak ez ditu haizeak mugitzen, tailerreko emakumeen eskuek baizik: bata bestearen ondoan jarri eta txirikorda bat sortu nahian ari da bata, eta orratza eta soka hartuta txirikordak zeharkatzen bestea, horiek kiribiltzeko. Tartean dago Lola Altolagirre, denen prozesuak gainbegiratzen eta aholkuak ematen.
Arto hostoekin txirikordak egiteko tailerra egin dute gaur, Larraulen (Gipuzkoa). Hogei urte baino gehiago daramatza Altolagirrek artoarekin lanean; tailerrak ematen ditu, eta sortzailea eta ikertzailea ere bada. «Artoaren alde artisaua galduta egon da. Nik banekien koltxoiak eta burkoak artoarekin egiten zituztela. Baina hor eten zen jakintza», esan du.
Ehungailuarekin egiten du lan, eta denboraren poderioz hasi zen material naturalak bilatzen. Orduan topatu zuen artoa, Maria Pilar de Uria izeneko emakume bati esker: «Hark jakintza hori transmititu zidan, ahoz. Modurik sinple eta primitiboenean, ez baitago ezer ere idatzita. Hemengo teknika zela jakin nuen, eta emozioa sortu zidan. Orduan hasi nintzen harekin lanean».
Belarritakoak sortu izan ditu, baita alfonbrak ere. Izan ere, baserrietan dena aprobetxatzen zenez, ohikoa zen arto hostoekin alfonbrak egitea: «Garai batean, alfonbrak baserrien sarreretan edo barruan ere ipintzen ziren. Abarkak garbitzeko, eta baita berotzeko ere. Zer lur zegoen hanka azpian, goxoa baitzen».
Larraulgo Ekomuseoaren goxotasunean egin dute tailerra, eta bizikleta zaharrak, baserritarren tresnak, akordeoia, Xabiertxo ikasliburua eta beste objektu batzuk izan dira egindakoaren lekuko. Panelek dioten bezala, objektuak ez baitira objektu hutsak, garai baten lekukoak ere badira. Baita artoa ere. «Horregatik ari gara tailer hau museo batean egiten: antzinako gauzak jaso behar ditugu. Ez baditugu jasotzen, galdu egiten dira. Eta pena hutsa da», azaldu du Mirari Errondosoro kultur teknikariak.
Parte hartzaileak, pozik
Uste baino konplexuagoa da teknika: txirikorda egin behar da lehenik, eta, gero, hura kiribildu eta orratz luze batekin zeharkatuz josi behar da. Ondo estutu behar da, formari eusteko, baina gehiegi estutuz gero puskatu egiten da. Miriam Loidi izan da parte hartu duenetako bat. Azaldu du tailer desberdina iruditu zitzaiolako eman zuela izena. «Nik artilearekin egiten dut lan; interesatzen zait inguruan ditugun material naturalei beste bizitza bat ematea, eta ikastea nola erabiltzen zen artoa».
Zazpi emakumek parte hartu dute tailerrean, eta Loidi izan da denetan gazteena. Esan du maiz gertatzen dela hori: «Jende gaztea agian zeramikako tailer batera joaten da, baina horrelako tailer desberdinetara ez. Eta, orokorrean, sorkuntzarekin harremana duten tailerretan emakumeek parte hartzen dugu beti».
Transmisioaren garrantziaz hizketan amaitu dute tailerra. Parte hartzaileek Altolagirreri aitortu diote ahoz ahoko jakintzaren transmisioa galtzen ari dela, eta artoaren istorioa ez ezik, emozioa ere transmititu diela sortzaileak. Malkoz busti zaizkio begiak artistari. Sobera geratutako hostoak hartu dituzte, etxean praktikatzeko, eta elkarrekin bazkaltzera joan dira: «Arratsaldean berriro egingo dugu?».
