Bizitza osoko lanaren emaitza

Gazta egiteko lanik gabe badabiltza ere, zeregin franko dute Ricardo Remiro eta Cristina Ruiz de Larramendi senar-emazteek. Biltegian gelditzen zaizkien gazta apurrak saltzen, negurako artegiak eta biltegiak prestatzen, Urbasa mendilerroko Mugape mendian (Nafarroa) duten artaldea zaintzen... Aspertzeko betarik gabe, azken urteetan egiten dituzten gaztengatik jasotzen ari diren sariek lan handia, familia baten bizitza osoko lana islatzen dutela aitortu du Ricardo Remiro gazta egileak. «Familian ikasi dut nire lanbidea. Gurasoek Urbasan egiten zuten gazta, eta duela hamabi urte emaztea, Cristina, eta biok, Eulaten bertan(Nafarroa), etxe ondoan, jarri genuen gaztandegia. Geroztik, lana erruz egin dugu».

Txikitatik ibili izan da ardiekin. Gurasoak artzainak izaki, Ricardo Remiro Zubietan (Gipuzkoa) sortu zen duela berrogeita hiru urte. Urbasatik hara jaisten zen familia osoa artaldearekin negua igarotzera. Maiatzaren hasieran itzultzen ziren Urbasara. Beraz, ongi asko ezagutzen du artzainaren bizimodua.

Egunero, goizeko zazpiak baino lehen jaikitzen da, noranahiko autoan igo, eta Eulatetik Urbasako mendilerrorantz abiatzen da pistetan gora. Mendilerroaren hegoaldean, Mugapen, bazkatzen ditu ardiak, eta hantxe ditu bi borda ere. Urbasa nafar guztiena bada ere, Mugape mendia Ameskoa ibarretako biztanleei dagokie, haiek baitute lur horien jabetza esklusibo eta pribatua. Behin mendian eta pista zenbait igo ondoren, bi bordetara iristen da. Egunero igotzen da ardiak ikustera, eta bi egunetan behin jaten ematen die: oloa, garagarra eta babak. «Aurten dena oso lehor dago, eta jada larre gutxi dute jateko; horregatik lagundu behar zaie pentsuarekin», dio Remirok. Jaten eman eta gero, Kontxa bi urteko artzain zakur gaztainkara hartu, eta, makila eskuetan, mendira bidaltzen du bueltan artaldea. Nicolas Remiro bere aitak ere laguntzen dio. Aita bordan bizi da apiriletik urrira arte. Gero, ardiak bezala, negua igarotzera, herrira jaisten da.

Apirilaren 20an igo zituen ardiak mendira, eta Eguberria iritsi arte ez ditu menditik herrira eramanen. Ardiak umatzen hasten dira orduan, eta gaztandegiaren ondoan duen ukuilura jaisten ditu, epelera. Laurehun ardiburu ditu, latxa arrazakoak, mutur beltzak gehienak. Otsailaren hasieratik apirilaren 20ra arte Eulaten jeizten dituzte ardiak, automatikoan jezteko makinarekin. Mendian, berriz, eskuz jezten dituzte.

Esne ona da gakoa

Urtean 5.500-6.000 kilo gazta ekoizten dituzte gaztandegian.«Ardiak badute bere produkzio martxa. Hasieran, umea egiten dutenean, esne gehiago ematen dute, baina gantza gutxiagorekin. Bukaeran, berriz, gantza gehiago du esneak, baina esne gutxiago ematen dute», dio Remirok. Horren arabera, kilo gehiago edo gutxiago izaten dute. Eulateko Gaztandegira bueltan, gazta on bat egiteko esne ona behar dela dio Remirok. «Garrantzitsuena esne ona izatea da». Urte sasoiaren arabera, esne bakoitzak bere ezaugarriak izan arren, esne onena udaberrian ardiak mendira igotzen direnean jaten duten lehen larreetako belarraren ondoren ematen dutena dela dio gazta egileak. Ardiak zer jaten duen ere antzematen da esnearen kalitatean. Apirilaren erditik aurrera izaten da hori. «Gaztan asko igartzen da. Udaberriko esnea hobea da gazta egiteko».

Horren adierazle da aurtengo Ordiziako Ardi Latxa Gazta Lehiaketan aurkeztu zuen gaztarekin lortutako lehen saria. Irabazi zuen gazta maiatzaren 14an egindakoa da. Izan ere, Idiazabalgo sor-markaren barruan dauden gaztei, egin eta berehala, zigilu bat jarri behar izaten diete. Horregatik dakite nork egin duen gazta, zein egunetan eta zenbat gazta egin diren. Urtarrilaren bukaeratik uztailaren 15 arte egiten dute gazta. Garai hori izaten da lan gehien duten urte sasoia. Uztailaren erditik aurrera, «pisua hartzen hasten gara».

Baina hori bakarrik ez, Idiazabal gaztaren sor-markaren kasuan, gatzagiak ere badu bere garrantzia. «Gatzagiak naturala izan behar du; horrek ere egiten du beste gaztetatik ezberdin, axuriaren tripa lehorrarekin egindako gatzagia izaten da».

Urteetako fruitua

Ordizian lehen saria lortu zuen gazta erdia Bergarako (Gipuzkoa) Bolintxo gozotegiak 7.500 eurotan erosi zuen. Diru hori ordaintzea «gehiegikeria» iruditzen zaion arren, orain jasotzen ari diren sariak «bizitza osoko lanaren onarpena dira». Felix Remiroren gurasoek, Nicolas eta Rosak ere sariak jaso zituzten Ordizian, 1987an eta 1989an, hain zuzen. «Ez da egun bateko zorte kontua, familia oso baten bizitza osoko lana baizik». Gainera, urteek ematen duten eskarmentuak ere balio du produktu on bat egiteko tenorean. «Ongi egindako gazta da, orekatua, eta zapore ona uzten du». Sariek haien gazta «duintasunez» saltzeko aukera eskaini diela azpimarratu du. «Urte onak daramatzagu; sarien publizitatearekin oso ongi saltzen ari gara». Baina, eurek ez bezala, sektoreko beste ekoizle batzuk oso gaizki pasatzen ari direla salatu du. «Azuria duela 30 urteko prezioetan saltzen ari da, prezio barregarriak dira. Prezio barregarriak lortzeko borrokan ibili behar dugu». Gauzak oso zail daude baserritarrarentzat; animaliak elikatzeko pentsuen prezioak gora doazen bitartean, haien produktuak ez dira salneurriz igotzen. «Gure lana ez da aintzat hartzen. Gazta duintasunez saltzeko zortea dugu, ekoizle batzuek ezin dute hori lortu. Ez da bidezkoa».

Gazta naturala kiloa 19,75 euroan saltzen da, eta ketua, kiloa 20,25 euroan. Merkatuaren gustuak ere aldatzen ari direla uste du Eulateko artzainak. Hasi zenean gazta naturala zen gehien saltzen eta ekoizten zena, baina, orain, gero eta gehiago ketua da saltzen dena. «Gaztandegiarekin duela hamabi urte hasi ginenean gazta ketua gutxi egiten genuen, baina egun ekoizpenaren %50 da. Saria irabazi duena ere ketua da». Urbasan duen bordetako gela batean ketzen ditu gaztak. Pago moztu berriaren egur zatiekin txondorra egin eta hark sortzen duen kearekin ketzen ditu gazta guztiak.

Gazta egiteko sasoian egon ez arren, ez zaie lanik falta. Ardiak gobernatu ondoren, gaztandegian baditu zereginak.«Beti bada zereginik: gaztak garbitu, gaztak saltzeko bildu». Eskuz garbitzen dituzte eskuila eta espartzu batekin. «Gazta ontzen denean, 12 gradu eta erditan dago hozkailuan, %90eko hezetasunarekin. Horregatik, lizundu egiten dira gaztak, eta jendeari saltzeko garbitu egin behar dira. Politagoa da gazta garbitua». Nahi duenari hutsean, ontziratze plastikoetan sartuta saltzen zaio gazta. «Nahiago dut plastikoan hutsean ontziratua ez izatea, baina norabait bidali behar bada, hobe da biltzea», gaineratu du.

Sariek eman dien oihartzunarekin, oso gazta gutxi gelditzen zaie saltzeko apalategietan. «Uharte-Arakilen lehenik, eta gero, Ordizian sariak irabazi genituenetik, gelditu gabe gabiltza lanean. Ordiziakoa ikaragarria izan da; oso pozik gaude». Egunotan, Bartzelonako hainbat urdaitegitara gaztak bidaltzeko prestaketan dabiltza senar-emazteak, eta Madrilera ere bidaliko dituzte beste batzuk. «Bartzelonako eta Madrilgo urdaitegi eta denda berezietan saltzen dugu, baina gure merkatu nagusia Euskal Herria da». Gero eta gehiago hurbiltzen zaizkie etxera ere erostera.

Etorkizunean, orain bezala jarraitu nahi luke, gazta ekoizten eta saltzen, prezio duinean. «Gustuko dut lan hau. Orain bezala jarraitu nahi nuke». Produkzioahanditzeko ere esan izan diote, baina ez du nahi. «Nahiago dut nagoen bezala bizi. Unean unekoa gozatzen ari naiz; produktu on bat nahi dut, eta zer saltzen ari naizen jakin. Gehiago handituko banintz, ez nuke nire lana ezta ekoizpena kontrolatuko, eta kalitatea jaitsi eginen litzateke. Hori argi dut».

Artzainen lanak ez du inoiz etenik izaten. Urte osoan dute zereginen bat. Gazten salmenta bukatzean, negurako prestatzen hasiko dira: artegiak ongi garbitu, negurako animalien forrajeak prestatu...