Zeraingo (Gipuzkoa) Mandio tabernako barra gainean zintzilik, ongietorria egiten diete bezeroei arto beltz pare batek. Barraren gainean, berriz, natxo-taloen platerak: hexagono forma dute, eta kolore morea. Eta ez, ez daude guakamolez lagunduta, tomatez eta haragiz baizik. «Olio bero-berotan frijitu, kolpe bat eman, azkar-azkar, eta Mendarte baserriko haragiarekin eta tomatearekin egiten dugu platera», azaldu du tabernako langile Joseba Albizuak.
Mendartekoak dira haragia eta tomatea, eta baita arto beltzak ere. Elkarlanaren fruitua baita produktua: Mendarteko artoak erosi eta natxo-talo bihurtzeaz Ekotalo enpresa arduratzen da, eta, ondoren, Mandio tabernan zerbitzatzen dituzte, natxo-talo formatuan. Zeraindik Alkizako Ekotaloren egoitzara (Gipuzkoa) eta, atzera ere, Alkizatik Zerainera egiten du produktuak, hortaz. «Elkartze hori ezinbestekoa da, eta balio handia ematen dio produktuari, zuzeneko salmenta bermatzen duelako», azaldu du Julen Altzelai Ekotaloko arduradunak.
Altzelairena izan zen ideia: taloa frijitzeari buruz galdezka zuzendu zitzaion jendea, eta horrela otu zitzaion frjitu zitekeen talo bat sortzea, saltsa batzuekin lagunduta jateko. «Artoari beste hainbat erabilpen emateko helburutik dator ideia. Gure leloa da: ‘artoa ez da soilik taloa egiteko’. Eta hori erakutsi nahi diogu euskal gizarteari». Bereziki alergia arazoak dauzkaten pertsonei zuzenduta dago produktua, baina edonorentzat izan liteke egokia; talozaleak izan ala ez. Are gehiago, arto hori erabilita, galletak, pancake-ak eta bexamela ere egin litezkeela gehitu du.
Albizuak aurrez ere lan egiten zuen Mendarte baserrikoekin, eta Altzelai ere ezagutzen zuen; esku artean zer zeukaten jakin bezain laster batu zen proiektura, gero tabernan salgai jartzeko. «Ohituta gaude bertako letxuga, bertako tomatea eta abar jatera, baina natxoaren moduko produktu bat bertakoa izatea lortzea oso lan polita da. Poza ematen du halako produktu bat eskaintzeak», esan du Albizuak.
Kurruskaria izan zedin
Produktua sortzean, testura egokia lortzea izan da erronka nagusietako bat, Ekotaloko arduradunak azaldu duenez: «Gure ohiko taloa ez zen biguna gelditzen frijitzerakoan. Horrenbestez, erronka handi bat eduki genuen: elkartu daitekeen masa bat lortu behar genuen formak egiteko eta, gero, frijitu eta kurruskari gelditzeko. Hori izan zen gehien kostatu zitzaiguna: irin mota hori lortzea».
Irin horren ezaugarrien ondorioz, gainera, olio gutxi hartzen du natxo-taloak, eta, horri esker, arto zaporea gehiago kontserbatzen du. «Arto portzentaje handiagoa duenez, artoaren zaporea askoz ere handiagoa da. Bestelako natxoek gantz zaporea edukitzen dute, frijigailuaren olioarena... Honek, berriz, oso olio gutxi xurgatzen du. Artoak berezitasun hori dauka», esan du Altzelaik.
Baina ez dira soilik bere zaporea eta kolore morea gainerako natxoengandik bereizten dituena; forma ere desberdina du ohiko natxoen aldean: hexagonala da, eta ez ausaz. Naturan presente dagoen forma geometrikoa delako egin dute horrela, Altzelairen hitzetan: «Izotzetan, uretan, erleetan, arroka basaltikoetan, kimika inorganikoan... forma hori dago. Dena dago oso ondo pentsatuta, zainduta eta neurtuta: forma, landatzeko modua, ereiteko modua, irina...».
Baita banaketa ere. Euskal Herriko zortzi jatetxe aukeratuko ditu Ekotalok guztira, natxo-taloak banatzeko. Gaur-gaurkoz, Gipuzkoan natxo-taloak dastatzeko aukera Zerainen bakarrik dago. Araban beste jatetxe batera bidaliko dituzte, eta Iruñean, beste hirutara. «Dena kontatuta daukagu, ekoizpen mugatua daukagulako. Gure helburua da gipuzkoarrak etor daitezela Mandiora, izan dadila erreferentea», esan du Altzelaik.
Produktua nondik datorren kontatzea gakoa dela uste dute, bezeroek ulertu dezaten zergatik den plateraren prezioa normalean baino pare bat euro garestiagoa. Izan ere, komertzial pila batek saltzen dituzte natxoak, eta lehia «ikaragarria» dela diote. «Denoi eskatzen digu esfortzu pixka bat bertako produktua bultzatzeko eta jateko. Ez dira natxo normal batzuk, Zerainen landatutako arto beltzarekin egindako natxoak dira. Eta horrek txipa aldatzea eskatzen du: pare bat euro gehiago ordaintzea, bertakoa eta kalitatezkoa jatearen truke».
Oraingoz behintzat oso harrera ona izan duela kontatu du tabernako langileak. Bertako produktua da, eta, esan duenez, horrek «harrapatu» egiten du jendea. Bai herritarrak, eta baita kanpoko jendea ere: «Herri handietako edo hirietako jendeak flipatu egiten du esplikatzen diegunean horrelako herri txiki batean ekoizten dela dena. Dena da bertakoa, eta natxoa bezalako gauza batek, ez denez bertako ohiko produktua... jendeari probatzeko gogoa sortzen dio». Artotik natxo-talora, eta plateretik ahora. Bertatik bertara. Krask. On egin.
