Tokia du grabatuentzat, egokitzen da akuafortera, linotipiara, xilografiara, torkuluaren presiora. Euskarri aproposa da lan figuratiboetarako edo abstraktuetarako, kolorerako edo zuri-beltzerako; are, eskulturarako. Erakusten ditu irudi lauagoak edo geruza mordo batekin ondutakoak, minimalistak edo nabarrak. Xurgatzen ditu hala akuarela nola olioa, eta eskaintzen du azalera laua edo erliebeduna, leunagoa edo latzagoa, testura diskretuagoa edo agerikoagoa, artistaren nahietara plegatuz, edozein kasutan. Dena kabitzen da-eta paperean. Eta, ondorioz, dena kabitzen da FIG grabatuaren eta paper gaineko artearen Bilboko azokan: kabitzen dira Euskal Herria, Katalunia, Portugal, Polonia, Iran, Mexiko, Frantzia, Espainia. Kabitzen da, halaber, Gaza sarraskitua. Bostehun artista eta hirurogei erakustoki bisitatu daitezke azokaren 14. aldian, Bilboko Euskalduna jauregian, bihar arte.
Taiwango artean egin dute azpimarra aurten. Azokaren sarreratik gertu, Huang Shuching artistaren lau pieza bertikal kokatu dituzte, eta, ondoan, Liao Shioupingen beste zenbait, txikiagoak. Kontrastez betetako bazterra eratu dute horrela: elkar indartzen dute hormaren kolore zelesteak, Shuchingen tonu ilun sakonek eta Shioupingen gorri biziak. Shuching hara eta hona dabil, eta hainbat bisitari hurbildu zaizkio, jakin-minez. Esplikatu du arroz papera erabiltzen duela, ohi baino lodiagoa. Haren artelanek ez dute marko mardulik, enkoadraketa sotilago eta delikatuago bat baizik. «Zeta oso-oso fina erabiltzen dut. Ia ikusezina da, eta harekin lan egitean maskara jarri beharra dago edo arnasari eutsi, hatsaren hezetasunak deformatu ez dezan».
Egurrezko bloke batekin grabatzen ditu Shuchingek bere irudiak. Hori ere onartzen baitu paperak. Eta moldatzen da, orobat, teknika digitalera. Chen Yuru herrikideak ere formatu handira jo du Mendiko hiria ontzeko. Elementuak pilatuta bezala ageri dira, batzuk errealistagoak —egurrezko hesiak eta habeak—, beste batzuk kubistak, aldamio estrainio bat osatzeraino; hondoko figura erraldoietako orban zuriek euria iradokitzen dute, eta ur jauzi txiki batek are gehiago nabarmentzen du lanaren bertikaltasuna.
Aldiz, formatu txikia gustukoago du Bretainiako Arting artisten elkarteko presidente Ximena de Leon Lucerok. «Gaur egun, txikia dena gutxiesteko joera orokorra dago: handia ez bada, ez ei da ona; ni ez nago horrekin ados». Txikitasunari balioa emateko, marrazkien inguruan hutsune zuri handi bat lagatzen du, eta horrek laguntzen dio, era berean, arreta irudi txikian kontzentratzen. Arkatz koipetsuarekin egiten du lan, sentimenduaren arabera indar handiagoa edo txikiagoa aplikatzeko trazuari, eta batik bat giza harremanez dihardute haren marrazkiek. «Obra bakoitzaren atzean istorio bat dago beti: batzuetan oso agerikoa da, eta beste batzuetan bilatu egin behar da. Gustuko ditut askotariko interpretazioak: nik gauza bat interpretatzea, eta zuk beste bat».
Argiak eta itzalak
Nagusiki papera lantzen duten artistek osatzen dute Arting, lantegi partekatuetan. Eta haien jardunak ere ematen du euskarriaren aniztasunaren berri. «Bizirik dagoenaren gainean egiten dut lan, baina bizitzaren istant bat harrapatzen ahaleginduz», argitu du Maria Chillonek. Serietako batean hego bihurtzen diren landareak daude, eta, bestean, landareez osatutako azala eratzen saiatu da; grabatutako irudiak marrazkiarekin osatu ditu hainbatetan. «Irudiak hazten segitzen duela dirudi». Argazkilaritza da, berriz, Gerard Rouxelen esparrua, eta haren jardunak esperimentazioa du ardatz, De Leon Luceroren arabera. «Haren obretan, argia agertzen da beti, eta, beraz, itzala. Argiaren eta itzalaren artean geratzen den espazio hori bilatzen du, bata bestetik bereizten duen lerroa. Mendebaldekook marra indartsu marraztera jotzen dugu, baina japoniarrentzat ilunantz hori da inportanteena».
Esperimentu kutsua dute, halaber, Alejandro Quincoces artista bilbotarraren artelanetako batzuek. Grabatuz, ikatz ziriz eta grafitoz egindako piezak ekarri ditu azokara, baina olioa ere baliatu du paper gainean. «Hark lortu nahi duen emaitza lortzeko, olioak egiten dio ekarpenik handiena», azaldu du Conchi Otxoak. Akuarelarako papera aukeratzen du, oso lodia, eta busti egiten du euskarria egurrezko bastidorera egokitzeko hura pintatzen hasi aurretik. Olioz ere erakutsi du Gaza: tonu iluna du lanak, laranjak eta marroiak, eta urdinez pintatutako detaile txiki batzuk agertzen dira aurreko aldean, zutik geratu diren egitura apurrak, seguruenik; bonben kea ez da oharkabean pasatzen, edozelan ere. «Koadro hauek geruza mordo bat dute. Pintura propioa egiten du, azkarrago sikatu dadin, ohiko olioak hilabeteak behar ditu-eta».
Biziagoak dira Daniel Tamayo bilbotarraren marrazkiak. Bertoko Lumbreras galeriaren erakustokian bildu dituzte haren lanak. «Lan hauetan bere unibertsoa ikus daiteke, bere ikonografia hain berezia, ukitu surrelista bat duena, eta, batzuetan, baita umorea ere», xehatu du Begoña Lumbreras galeristak. «Agertoki horietan eguneroko egoerak erakusten ditu, edo gatazkak, eta euskal eszenografia asko ere badago». Tamayok bere obra osoan behin eta berriz irudikatzen ditu pertsonaia eta motibo horiek, kasuan-kasuan erabiltzen duen teknikara egokituta. Lumbrerasek haren bi lan mota eraman ditu azokara: akuarelak eta pintura digitala. «Pintura batzuek oso kolore aberatsak dituzte, eta paisaia oso kargatua; eta baditu formatu txikiagoko pieza batzuk non hondoa zuria den eta pertsonaia gutxiago dauden, lan handietatik detaile txikiak hartu eta horietan azpimarra egingo balu bezala».
Neurrira egindako papera
Askotariko aukerak ematen ditu paperak, eta, hori dela-eta, euskarriari berari ere arreta ipintzen diote artistek. Ez delako hautu hutsala testura bat edo beste bat aukeratzea, material bat edo beste bat. Paperaren artisauak dira Kataluniako Sastres Paperers. Toni Sardak sortu zuen enpresa, 1983an, eta grabatuetarako euskarrian espezializatu zen, eskaera handia baitzegoen garai hartan. Grabatua apaldu egin da ordutik, indarra hartu dute paperaren beste erabilera batzuek, baina, hala ere, artistekin lan asko egiten dute oraindik, Jordi Torrent arduradunak ziurtatu duenez. Paperaren sastreak zirela zioen Sardak, eta hala izendatu zuten enpresa gerora. «Makina bat beharretarako papera egiten dugu», berretsi du Torrentek. «Sastreek arropa neurrira egiten duten bezala, guk ere antzeko gauza bat egiten dugu paperarekin».
Formatu gutxi-asko estandarizatuak saltzen dituzte Aquari markaren pean, baina, hortik harago, artisten irudimenaren araberakoak dira aukerak. Eskatu izan diete, esate baterako, Banyolesko (Katalunia) landare baten zuntzekin ondutako papera, ilearekin ehundutakoa, ur marka jakin batzuk zituena, edo hamar zentimetroko lodierakoa. «Pandemia garaian, New Yorkeko unibertsitate publikoarentzat paper berezi bat egin genuen. XVI. mendeko dokumentu bat faksimilean erreproduzitu nahi zuten, garai hartako paper berean. Ikertu egin behar izan genuen: lihozko eta kotoizko trapuekin egina zegoen, berjuratua zen, eta ur marka zeukan. 3D inprimagailu batekin sortu genuen». Edozer egin baitaiteke paperarekin, baita iraganera joan ere.
