«Nahiko genuke freskora gehiago joatea, baina merkatuak agintzen du»

Amaitzear dago hegaluzearen kanpaina, eta, horrekin batera, aurtengo arrantzaldia. Udazkenean, Bizkaiko eta Gipuzkoako baxurako ontziek udaberrian arrantzatu gabe utzi zuten antxoaren kuota izango dute. Arrantzaleentzat ez da atsegina izaten hitz batekin urtea nola joan den azaltzea. «Oro har ona» izan dela dio Leandro Azkue Eusko Jaurlaritzako Arrantza zuzendariak (Orio, Gipuzkoa, 1968).

Nola joan da hegaluzearen kanpaina?

Kuotaren %80 arrantzatuta dago, eta espero da irailaren erdi aldera amaitzea. Aurreko urteetan adinatsu arrantzatu da. Arraina gertu sartu da, portutik bost-sei ordura. Hori ona da, gasolio gutxiago kontsumitu baita, eta arrantzatutakoa gure lonjetan merkaturatu baita.

Gipuzkoako kofradien arabera, azken zazpi urteetako merkeen saldu da.

Bai, iaz baino %25 gutxiago ordaindu da. Arrazoiak? Kontserba enpresen produkzio kostuak izugarri handitu dira: olioarena, argindarrarena, edukiontzi metalikoena... Produktu horien kontsumoa asko apaldu da, prezioen igoeragatik, eta errentagarritasuna txikitu egin da. Kontserba enpresek ez dute arriskatu nahi, eta enkanteetan ohi baino gutxiago ordaindu dute.

Arrantzaleak mantsoago aritu dira abuztuan. Prezioa igotzeko?

Bai, baina berehala itzuli da batezbestekora. Arrantza egun batzuetan gelditu arren, arraina hain hurbil dagoenez, maizago porturatzen da. Lehen, marea batek hamar-hamabost egun irauten zuen; orain, ia egunero izaten dira lehorreratzeak. Arrandegiek badakite hori, eta horrek ere egonkortu egiten du prezioa.

Azken urteetan ohikoak dira ontzi pelagikoak euskal kostaldean. Eraginik ba al du horrek?

Eragina gehiago da mediatikoa eta bisuala. Irlandarren eta frantsesen arrantza pelagikoa lehen ere iristen zen Euskadiko eta beste erkidegoetako kontserba fabriketara.

Baina ez zuten hemengo portuetan deskargatzen.

Ez, kamioietan iristen zen. Egia da azkenengo lau-bost urteetan bereziki irlandarrak gure portuetan deskargatzen ari direla.

Hemengo arrantzaleek diote merkeago saldu dutela horregatik.

Bai, arrantza mota horrek prezioari beheraka tira egiten dio. Baina, zeharka bada ere, lehen ere bagenuen arazo hori.

Eusko Jaurlaritzak eta Espainiako Gobernuak teknika hori debekatzen badute, nola da posible hemengo lonjetan saltzea?

Gauza bat da arrantza moten erregulazioa, eta beste bat merkatua. Lehenengoa Espainiak arautu dezake, baina bigarrena Bruselaren esku dago. Gaur egun, barkuek libre dute Europan nahi duten portuan saltzea.

Jaurlaritzak ezin du besterik egin?

Ez. Komertzioa ezin du debekatu. Europak ez liguke utziko.

Bruselak hondoko arrasteko arrantza debekatu du Bizkaiko golkoko eremu batzuetan; Frantziak ere asmo bera du bere uretan. Zer eragin izan dezake horrek?

Eremu horietan ez dira aritzen gure arrasteko ontziak. Baina gerta daiteke ontzi batzuk, bereziki Galiziakoak, gureak ibiltzen direnetara etortzea. Dena den, urtebete pasatu da, eta ez dugu halakorik sumatu. Kezka, hala ere, hor dago. Nire ustez, gauzak ondo eginez gero, denontzako tokia dago.

Azken urteetan antxoaren kanpainak txarrak izan dira. Aurtengoa?

Ona. Arrantzatutakoak tamaina handiagoa izan du, kontserbetarako hobea, eta, beraz, garestiagoa. Gure kostaldetik gertu harrapatu da; azken urteetan, Asturiasen eta Kantabrian zegoen antxoa hori.

Hegaluzearen ondoren, berdelak du pisurik handiena, antxoaren aurretik. Azken urteak txarrak izan dira. Zergatik?

Bai, hala da. Berdela eta antxoa sarearekin arrantzatzen dutenak oso ondo aritu dira batean zein bestean. Baina berdeletan amuarekin bakarrik aritzen direnak oso kostera txarra izan dute, eta iaz ere txarra izan zuten. Segmentu horri dagokion kuotaren erdia baino ez dute harrapatu. Aurtengo albisterik txarrena hori da. Diru laguntza bat emango diegu. 70-80 ontzi dira, txikiak, lau-bost marinelekin, eta portu guztietan daude.

Ez dute arrantzatu, ez dute topatu, zer gertatu da?

Sarearekin aritzen direnek ez dute arazorik izan, eta aurreko urteetan bezala aritu dira. Beraz, berdela egon badago. Amuarekin dabiltzanek esaten dutenez, oso hondoan gelditzen da arraina. Ez da aurtengo kontua bakarrik.

Inoizko beroen daude Bizkaiko golkoko urak. Eraginik badu?

Ukaezina da uraren tenperatura gero eta beroagoa dela. Baina horrek eragiten du berdela beherago egotea, ur hotzagoetan, eta horra ezin iristea gure arrantza tresnekin? Ez dakit.

Hipotesirik?

Badaude batzuk.Azti ikerketa zentroa aztertzen ari da nolako eragina duten tenperaturak, uraren gazitasunak eta beste faktore batzuek espezieen portaeran. Ikusiko dugu zer dioen. Baliteke arrainak egokitze prozesu batean egotea, espezie batzuek iparralderago jotzea ur hotzagoen bila, beste batzuk hemen azaltzea...

Arrantzaleek antzeman al dute aldaketarik?

Azkenengo bost urteetan bakarra ikusi dute: berdelarena. Zorionez, antxoa oso ondo dago, eta hegaluzea ere ari da sartzen.

Eta ohikoak ez diren arrainak?

Tarteka-tarteka, Mediterraneoan ohikoak diren baina hemen ikusten ez ziren arrain batzuk topatu dituzte, baina oso tarteka. Oraindik ez da nabari aldaketa handirik modu zuzenean.

Hegaluzearen, berdelaren eta antxoaren kuota gehiena kontserba enpresei saltzen diete euskal arrantzaleek. Euskal Herrian sektore txikia da. Asturiasko eta Galiziako enpresa handien menpe bizi dira?

Sektorea horrela dago antolatuta. Nahiko genuke hemen industria indartsuago bat izatea eta, era berean, freskora gehiago joatea, baina merkatuak agintzen du. Gure arraiaren komertzializazioa da mahai gainean dugun erronkarik handiena.

Euskal herritarrek jaten duten arrain freskoaren erdia baino gehiago kanpotik ekartzen da. Mahaietako erregea legatza da, baina Bizkaiko eta Gipuzkoako ontziek apenas arrantzatzen duten, kuota duin bat izan arren. Zergatik?

Flota espezializatu egin da azken urteetan. Beste lurralde batzuetan gu baino espezializatuago daude legatzean, Galizian nagusiki. Aldiz, hegaluzean Espainiako kuotaren %60 arrantzatzen dugu guk, eta antxoan ere pisu handia dugu. Baina legatza bada gehien kontsumitzen dena, gaitz erdi.

Zergatik diozu hori?

Arazoa beste espezie batzuekin daukagu, oso urrutitik ekartzen direnekin, batzuk arrantzatutakoak eta beste batzuk haztegietakoak. Gure arrandegi eta mahaietan sekulako arrakasta izaten ari dira: adibidez, izokina, baina baita askoz ere merkeago eta kalitate eskasagoko arrainak ere. Zer kontsumitzen ari garen hausnartu beharko genuke.

Jaurlaritzak kanpaina bereziak egin ditu bertako arrain freskoa kontsumitzeko, baina ez dirudi arrakasta izan dutenik.

Ahal dugun tresna gehien erabiltzen ditugu. Eusko Labela, adibidez, ona da arrantzaleentzat, prezio onean saltzeko, eta kontsumitzaileentzat, jakin dezaten zer jaten ari diren. Baina merkatuaz eta kontsumoaz ari garenean, gure esku ez dauden eta guk kontrola ezin ditzakegun faktore asko daude. Ez da erraza.

Asko hitz egiten da arrantzaren etorkizunaz. Zeinek du hobea, baxurak ala alturak?

Biek dute etorkizuna. Dauzkagun kuotak kontuan hartuta, flota orekatua daukagu. Gure produkzioaren %100era iristen gara. Europan kuotak banatu zirenean, berregituratze bat egin behar izan genuen derrigorrez. Duela 25 urtekoarekin konparatuta, flota txikia da, baina errentagarritasun handikoa eta teknologikoki oso aurreratua.

Eta erakargarria gazteentzat?

Soldatak onak dira, baina ontzietako lan eta bizi baldintzak hobetu behar dira; soldata ez da nahikoa.

Europako Batasunak akuikultura bultzatu nahi du, jasangarriagoa omen delakoan. Bizkaian eta Araban enpresa bana geratzen dira. Zergatik ez du arrakastarik izan industria horrek?

Saiatu gara bultzatzen, diru laguntzak eman ditugu... Baina agertu diren ekintzaile apurrek atzera egin dute. Agian, gure itsasoaren eta kostaldearen ezaugarriak ez dira egokienak. Dauden lurrak oso garestiak dira. Gainera, ez dira inbertsio errazak, denbora bat behar baita espezieek tamaina komertzial bat izan arte.

Jaurlaritzak ez du Europako funtsetarako zerrendan sartu Lemoizko zentraleko egitasmoa. Esan nahi du ez dela egingo?

Ez. Eremu hori akuikulturarako eremu izendatzeko tramiteak ari gara egiten, eta alde administratibo hori datorren urtean amaitzea espero dugu. Enpresa batzuk etorri zaizkigu interesa azalduz. Datorren urtean ikusiko dugu interes hori gauzatzen duten ala ez.

Getaria parean hegalabur haztegi bat iragarri duzue, Mediterraneoan daudenen gisakoa. Zer onura ekar ditzake?

Azken bost-sei urteetan, gure arrantzaleek hegalabur kuotak edo lizentziak saldu dizkiete Espainiako enpresei, errentagarriago zaielako. Halako proiektu batekin, lortu dezakegu kuota horiek hemen geratzea, hemengo arrantzaleak halako enpresa baten jabe edo sozio eginda. Haztegiekin hobeto egokitu zaitezke merkatuaren beharretara, eta prezio oso onak lortzen dira. Datorren urtean hasiko gara probatzen hemengo uretan posible den.