Euskal liburu digitalak

Liburu elektronikoak merkatuan zabaltzen hasi zirenean, pentsatzen zen etorkizun hurbilean nagusituko zela formatu digitala. Liburu elektronikoen merkatua hazi bada ere, azken urtean hazkundea moteldu da. Hala ere, gero eta jende gehiagoren eskuetan ikusten dira halako gailuak, eta ez bakarrik (edo ez bereziki) teknologia berrien zale itsuen artean.

Papereko liburuak badu bere xarma, bereziki edizio lan txukuna baldin bada. Liburu dendak eta liburutegiak mundu askotarako ateak dira, gauzak ikasteko, amesteko… Nola oparitu, ordea, liburu digital bat? Objektu materiala produktu birtual bihurtzen denean, gauza txiki bezain garrantzitsu horiek aldatzen dira. Baina irakurgailu elektronikoa deskubritu duten anitz arras gustura daude tresna horrekin, besteak beste eskuetan atxikitzeko arinagoa delako.

Euskaldunak ere badira irakurgailu digitalen jabeen artean: are gehiago, kontuan hartuta tabletek eta smartphone-ek (ia irakurgailu baten heinekoak dira, oraingoak) ere liburu digitalak irakurtzeko aukera eskaintzen dutela. Papera ez da (epe ertainean) desagertuko, hain segur, baina digitaleranzko joera hau ez da geldituko.

Irakurgailu digitalek gailu guztien merkatu guztiaren zati oso txikia betetzen dute. Zein dira, ordea, irakurleen ohiturak? Tabletak edota telefonoak dituztenek tresna horiek erabiltzen dituzte liburuak irakurtzeko? Edo beste zerbaiterako? Liburuak irakurtzeko ohitura dutenek tablet edo telefonoetara jotzen dute? Ala nahiago dute liburu elektronikoak irakurtzeko tresna berezitua?

Gailu horiek anitz erraztu dute liburuak eskuratzea, legezko bideetatik nahiz sarean zabaltzen diren kopietatik. Nahi adina liburu bil daiteke klik bakarrean. Horren inguruko iritzi eta eztabaidatik harago, ezin da errealitate hori ukatu. Eta ezin da ukatu, halaber, liburu horiek, gehienetan, ez direla euskaraz. Horren ondorioz, euskaraz irakur lezakeen jendeak aise jotzen du beste hizkuntzetara, eta gero eta gutxiago irakurtzen ditu euskarazkoak.

Arazoa larriagotzen du euskal argitaletxeek liburu elektronikoei begira egin duten hautuak. Batzuek era errazean eskaintzen dute aukera gailu guztietarako formatuetako liburuak deskargatzeko, nahiko merke. Beste batzuek, ordea, ez dute ematen gailu guztietarako aukera; eta merkatuan franko zabalduak diren irakurgailu zenbait dutenek ezin dituzte irakurri argitaletxe horien liburu digitalak, erosi badituzte ere.

Aterabide teknikoak baleudeke, baina euskal argitaletxeek DRM giltzarrapoa erabiltzea erabaki dute. DRMk galarazten du ale digitalaren kopiak egitea eta zabaltzea. Baina liburu digitala erosi duenari galarazten diote (edo ikaragarri zailtzen) nahi duen irakurgailura egokitzeko aukera. Doako kopiak saihesten dira, baina liburu digitalen irakurleek euskara utzi eta frantsesez edo espainolez irakurtzeko ohitura handiagoa hartuko dute.

DRMa kenduz, beharbada euskarazko liburuak doan deskargatzeko bideak zabalduko lirateke; egia da. Baina, benetan, zenbat euskal irakurlek egingo lioke uko ordaintzeari, are gehiago, prezio politika egokia pentsatzen bada? Kasu guztietan, gutxienez, euskaraz gehiago irakurtzeko aukerak handituko lirateke.

Liburuen merkatua ez da irauli, baina irauli ez izanak ez du erran nahi ez dela hobeki prestatu behar gertatzen diren aldeketetara. Eskaintza tekniko egokiak pentsatu behar dira, eroslerik ez galtzeko. Prezioen eta eskaintza berezien inguruan ere gogoetatu behar da, irakurleak euskarazko liburuak erostera animatzeko.