Basque Culinary Center Manteon: Hiria, Turismoa eta Gastronomia

Uztailaren 18an, Donostiako Udalak Basque Culinary Center Fundazioari (BCC) Manteoko komunitatearen ekipamendurako lurzatiaren erabilera pribatiboa lagatzea onartu zuen, 75 urterako, bertan bigarren egoitza eraiki ahal izateko, «sormenerako, berrikuntzarako eta garapenerako zentro bat sortzeko eta ustiatzeko».

Hirian ezaguna denez, erabaki hori hirigintza-operazio baten parte da, eta, nire ustez, ez dago justifikaziorik horretarako, izan ere, gure administrazioek finantzaketaren ia osoa (%90 baino gehiago) hartzen dute beren gain; behin eta berriro argitaratu denez, 26 milioi euroko kostu zenbatetsiaren gainean, Eusko Jaurlaritzak hemezortzi milioi euro jarriko ditu (%69,23); Gipuzkoako Aldundiak sei milioi euro (%23,08) eta Basque Culinary Centerrek gainerako bi milioiak baino ez (%7,69), hori guztia, lehen esan bezala, Donostiako Udalak berak lagatako lursail batean.

Idazki honen xedea ez da Danimarkako BIG (Bjarke Ingels Group) taldeak aurkeztutako proiektuaren kalitatea zalantzan jartzea; izan ere, azkenean eraikiko den eraikina ikono arkitektonikoa izatera iritsiko balitz ere, finantzaketarako planteatutako sistema ere eztabaidagarria izango litzateke. Beraz, kontua ez da arkitektura-proiektu baten kritika positiboa edo negatiboa egitea, baizik eta hirigintza-arazo bat aztertzea, gure ondarea nola zaintzen eta kudeatzen dugun baloratzea; kasu honetan, interes handiko lurzoru publiko bat, bere lehentasunezko kokapenagatik eta haren ezaugarri formalengatik.

Badirudi gure helmuga turistikoaren irudia hainbesteraino onartu dugula, ezen ez baitugu zalantzarik gure hiria erakusleiho gastronomiko bihurtzeko, baina uste dut esan dezakegula, hemen eta orain, oker gaudela. Errepikakor samarra da beti entzun behar izatea operazio horiek itzulera ekonomikoa dakartela hirira, baina, hala ere, argi dago Donostia desio eta truke objektu hutsa bihurtzen ari garela hirien marketinean, eta, aldi berean, apustu horrekin donostiar askoren bizi-kalitatean eragiten dituen ondorio negatiboak gutxiesten ari direla. Ildo horretan, uste dut horrelako jarduerak berriz aztertu beharko genituzkeela, gure zaharrengandik jasotako hiri bikainak merezi duela justifikatzen jarraitu ahal izateko.

Egia esan, kausa hobe baterako merezi duen alaitasunez eta axolagabekeriaz libratzen gara arlo publikotik: erakunde pribatu baten eraikin berriaren eraikuntza finantzatzen dugu, hala nola BCCrena, lurzorua emakidan ematen dugu, eta urte batzuk barru hura saltzea planteatuko dugu, Anoetako estadiorako proposatu berri den bezala, lortutako diru-sarrerak hiri-ingurunearen berrurbanizazioa finantzatzeko balio izateko argudioarekin. Publikoak erre egiten gaitu, eta, dirudienez, horrekin egiten dakigun gauza bakarra gainetik kentzea eta (gaizki) saltzea da; horrek, ondo dakigun bezala, gaurko ogia eta biharko gosea besterik ez du esan nahi. Tony Judt gogora genezake zera esaten zuenean: «Publikoa pribatua baino gehiago baloratzeari uzten badiogu, ziur aski ez dugu ulertuko zergatik baloratu behar dugun legea indarra baino gehiago».

Aitortzen dut hirigintza-operazio hau iragarri zenean pentsatu nuela uneren batean zuzenketa bat egingo zutela inplikatutako administrazioek. Aitzitik, harrigarria bada ere, hasieran planteatutako proposamenaren baldintza berberetan eutsi eta aurrera egin da, eta, dirudienez, modu beldurgarrian, oraindik eraiki gabe dauden 90 zuzkidurazko bizitokiak (gazte eta adinekoentzako apartamentuak) egiteko konpromisoa hartu da, duela hamahiru urte baino gehiagotik indarrean dagoen hiria antolatzeko plan orokorrean aurreikusita egon arren.

Nire gogoz kontra, azkenean esan behar dut, nire ustez, hirigintza-operazio benetan ezohiko, justifikaezin, nahasgarri eta ulergaitz baten aurrean gaudela, eta pribilegio bidegabeko konnotazio arriskutsuak dauzkala erakunde batentzat, Basque Culinary Center Fundazioarentzat, alegia. Izan ere, etorkizunean, ez dio inolako onik egingo patronatuko hiru kidek, hala nola Eusko Jaurlaritzak, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak, horrelako aldeko tratua eman izanak.